Remmert Kraak overleed op 25 oktober 2005, vandaag 20 jaar geleden. Een In Memoriam of Levenbericht is toen niet verschenen en zal ik hier ook niet schrijven. Ik beperk me tot begin van zijn wetenschappelijke carrière. Dat begin is sterk verbonden met de introductie van de generatieve grammatica in Nederland. Zoals Van Bree et al. (1997: 41) terecht opmerken: “Een beginpunt is … [Lees meer...] overHerinnering aan Remmert Kraak (1928-2005)
geschiedenis van de taalkunde
Er zijn belangrijker dingen dan dialecten
Een paar maanden geleden kreeg ik van iemand die kleiner ging wonen een stapeltje boeken van A.A. Weijnen (1909-2008) – tot aan zijn pensioen hoogleraar in Nijmegen en dus in zekere zin mijn voorganger. Daarnaast was hij een van de belangrijkste dialectonderzoekers die Nederland heeft gekend, en over zijn vakgebied gaat bijvoorbeeld het boekje Wezen en waarde van het dialect … [Lees meer...] overEr zijn belangrijker dingen dan dialecten
Hoe het paard Prosody de poëziestudie bezighield
Poetry's Data van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Meredith Martin gaat over allerlei onderwerpen die me interesseren. Poëzie. Klemtoon. Databases. Geschiedenis. En hoe al die dingen met elkaar te maken hebben. Het is geen gemakkelijk boek, en je moet denk ik wel in ál die onderwerpen geïnteresseerd zijn om het met plezier te kunnen lezen. Maar áls je dat bent, dan is het … [Lees meer...] overHoe het paard Prosody de poëziestudie bezighield
‘Groter als’ of ‘groter dan’? Waarom eeuwenoude taalregels soms niet ingeburgerd raken
VUB-taalkundige onderzoekt waarom het Nederlands zich niet zomaar laat vangen in een uniforme grammatica en een eenduidige spelling De eerste pogingen om onze taal in een grammatica te kaderen, dateren uit de zestiende eeuw. Die pogingen kregen navolging in de 17de en 18de eeuw en waren voornamelijk een Noord-Nederlandse aangelegenheid. Pas in de tweede helft van … [Lees meer...] over‘Groter als’ of ‘groter dan’? Waarom eeuwenoude taalregels soms niet ingeburgerd raken
Postkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
Ik heb nu wel zo'n beetje gezegd wat ik te zeggen heb over de boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Eén aspect wil ik er nog wel uitlichten, dat niet zozeer te relateren is aan een individueel artikel, maar aan de samenstelling van deze bundels als geheel. En dat is dat de blik op het leven zo Amerikaans is. Als de hele wereld nu maar één groot Amerika … [Lees meer...] overPostkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
De erfenis van Paul Broca
Iedere student taalwetenschap komt minstens één keer tijdens haar studie de naam tegen van Pierre Paul Broca (1824–1880), vooral vanwege het hersengebiedje dat naar hem genoemd is en waar in ieder geval een deel van het menselijk spraakvermogen geconcentreerd lijkt te zijn. Broca werd in zijn onderzoek gedreven door racistische motieven, en hij deed bovendien heel slecht … [Lees meer...] overDe erfenis van Paul Broca
Een moderne Prokrustes
De taalwetenschap van 50 jaar geleden Vijftig jaar geleden had Jan Goossens zijn collega F. De Tollenaere boos gemaakt. Beide heren waren zeer vooraanstaande neerlandici, je zou dus kunnen spreken van een titanengevecht, maar in ieder geval schreef De Tollenaere een artikel in het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde om zijn ongenoegen te uiten. De … [Lees meer...] overEen moderne Prokrustes
Jo en Joshua: een voetnoot bij de geschiedenis van de taalkunde
Het is altijd goed bij tijd en wijle even stil te staan bij de reuzen op wier schouders wij staan. De bovenstaande foto, die ik ontving van Gert Dirksen van Antiquariaat Paradox, vormt daartoe een mooie aanleiding. Op de foto staan Jo Daan en Joshua Fishman. Jo Daan was decennialang hoofd van de afdeling Dialectologie van wat tegenwoordig het Meertens Instituut heet. Een van … [Lees meer...] overJo en Joshua: een voetnoot bij de geschiedenis van de taalkunde
In memoriam Frank van Gestel (4-3-1939 – 15-12-2022)
In hetzelfde jaar als twee collega’s van dezelfde generatie, Thijs Pollmann en Arie Sturm, overleed eind 2022 de Utrechtse taalkundige Frank van Gestel. Frank van Gestel studeerde eind jaren ’50, begin jaren ’60 Nederlands in Utrecht bij Van Haeringen en W.A.P. Smit. Zijn wetenschappelijke carrière begon al tijdens zijn studie, waarbij hij zich aanvankelijk niet tot de … [Lees meer...] overIn memoriam Frank van Gestel (4-3-1939 – 15-12-2022)
Strijden voor een boerentaal
Het was even schrikken, toen Liuwe H. Westra's biografie van de hoogleraar Fries Tony Feitsma (1922-2009) op mijn leestafel dreunde: Pionier foar it Frysk telt 720 pagina's. En dat in het Fries, een taal waarover in het boek zelf enkele malen wordt verteld dat het ook voor moedertaalsprekers altijd lastiger te lezen is dan het Nederlands – simpelweg door gebrek aan … [Lees meer...] overStrijden voor een boerentaal
Hoe teken je een dialectkaart?
Ter nagedachtenis aan Jan van Bakel, de ontwerper van 't cartografische programma CARTO door Jan Stroop “De meeste dialectologen hebben geen verstand van cartografie.” Zo dacht ik erover in 1973, maar ik denk er nog steeds zo over, want de situatie is sindsdien nauwelijks veranderd. De kaartjes in ’t pas verschenen Dialectendoeboek laten dat goed zien. ’t Is natuurlijk … [Lees meer...] overHoe teken je een dialectkaart?
De dag dat ik sterf, begraaf me dan met boeken
Voor Pieter Muysken, van zijn vrienden en collega's Vandaag is de uitvaart van Pieter Muysken. Vrienden en collega's van over de hele wereld eren hem hier. Today is Pieter Muyskens' funeral. Friends and colleagues from around the world commemorate him on this page. Aafke Hulk Pieter was in mijn ogen echt het boegbeeld van de taalkunde in Nederland. Het is … [Lees meer...] overDe dag dat ik sterf, begraaf me dan met boeken
Honderd jaar Language van Edward Sapir
Precies honderd jaar geleden zette Edward Sapir de datum van 8 april 1921 onder het voorwoord bij zijn boek Language. An introduction to the study of speech. Als plaats vermeldde hij Ottawa, de hoofdstad van Canada. Sapir (1884-1939) had aan Columbia University in New York Germaanse talen en antropologie gestudeerd. Antropologie vooral bij Franz Boas (1858-1943), die Sapir na … [Lees meer...] overHonderd jaar Language van Edward Sapir
Taalwetenschap is oorlog
Door Marc van Oostendorp Er zijn nog maar weinig geschiedenissen geschreven over de cognitiewetenschappen – psychologie, kunstmatige intelligentie, taalwetenschap, enzovoort – in hun onderlinge samenhang. Battle in the Mind Fields van John Goldsmith en Bernard Laks voorziet wat dat betreft in een behoefte: het is een boek dat al die verschillende gebieden bestrijkt en dat … [Lees meer...] overTaalwetenschap is oorlog
Smeuïgheid tussen de regels
Door Marc van Oostendorp Het Instituut voor de Nederlandse Taal INT heeft het afgelopen jaar gevierd dat Matthias de Vries (1820-1892) tweehonderd jaar geleden geboren werd. De Vries is in zekere zin de geestelijk vader van het INT. Hij begon het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) waaromheen uiteindelijk het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) werd gebouwd, … [Lees meer...] overSmeuïgheid tussen de regels
De Taelboom van Lambert ten Kate Hermansz
Door Peter Alexander Kerkhof Ter leering ende vermaeck, hier een kijkje in mijn boekenkast; we bladeren door een achttiende-eeuwse studie van de Europese taalverwantschap met een fascinerende kaartje! … [Lees meer...] overDe Taelboom van Lambert ten Kate Hermansz
Wie schreef de Cours de linguistique générale van Saussure?
Ferdinand de Saussure (1857-1913) is vooral beroemd vanwege een boek dat hij zelf niet schreef. Zonder zijn Cours de linguistique générale (1916) zou zijn naam inmiddels waarschijnlijk vrijwel verdwenen zijn – terwijl die nu in ieder geval nog in ieder geval in iedere inleiding in de taalwetenschap figureert. Maar dat boek verscheen postuum en hoewel het werd gepresenteerd … [Lees meer...] overWie schreef de Cours de linguistique générale van Saussure?
Gelaat, gebaar en klankexpressie
Neerlandistiek van 100 jaar geleden "Wat zou de wetenschap spoedig een hooge vlucht nemen als wij eris een genie zagen opstaan, dat weer eens alle vakken samen beheerschte met zijn éénig denkhoofd!" Er is maar één persoon in de geschiedenis van de neerlandistiek geweest die zulke zinnen kon schrijven: de Nijmeegse hoogleraar Jac. van Ginneken (1877-1945). … [Lees meer...] overGelaat, gebaar en klankexpressie
als je weet waar ik ben zoek me dan
In memoriam Wim Klooster (1935-2019) Door Guido Leerdam Op 15 september overleed Wim Klooster, emeritus hoogleraar Nederlandse taalkunde aan de Universiteit van Amsterdam, op 84-jarige leeftijd, na een kort ziekbed. In de verschillende obits zijn kwalificaties te lezen als "beminnelijk", "bedachtzaam" (toen hij tijdens college eens – naar de smaak van het gehoor te – … [Lees meer...] overals je weet waar ik ben zoek me dan
De oorsprong van vreugde: Om triest van te worden!
Een 19e-eeuwse discussie over een kwaadaardig woord Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Van een woord als vreugde kun je alleen maar vrolijk worden, toch? De negentiende-eeuwse taalwetenschappers die hebben bijgedragen aan het eerste etymologisch woordenboek van het Nederlands dachten daar heel anders over. De Duitse filoloog Johannes Franck die deze taak ten deel was … [Lees meer...] overDe oorsprong van vreugde: Om triest van te worden!
De oorsprong van het woord gewoon: Om gek van te worden
Een 19e-eeuwse discussie over een zonderling woord Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Geen gewoner woord dan het woord gewoon, maar waar komt het eigenlijk vandaan, en wat heeft het te maken met wonen en wennen? Verrassend genoeg zijn deze vragen niet gemakkelijk te beantwoorden. Sterker nog: de opsteller van het eerste etymologische woordenboek van het Nederlands, … [Lees meer...] overDe oorsprong van het woord gewoon: Om gek van te worden
Etymologische discussies, 19e-eeuwse roddels en een geheime baard
Achter de schermen bij het eerste etymologische woordenboek van het Nederlands Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Historische taalwetenschap en etymologie klinkt als een vrij braaf vakgebied, maar ook in deze discipline kan het een slagveld zijn. Etymologen hebben regelmatig tegengestelde meningen en dit levert vaak onenigheid op. Zo ook in de late negentiende eeuw toen … [Lees meer...] overEtymologische discussies, 19e-eeuwse roddels en een geheime baard
In memoriam Wim Klooster (1935-2019)
Door Hans Broekhuis, Joop van der Horst, Henk Verkuyl het universum zal steeds wijder gapenje wendt je tot de arts de lieve heer’t is al laat ventjewe gaan slapenLevensloop (fragment)Uit: Wim Klooster, Een kwestie van tijd (2019) Wim als taalkundig neerlandicus Wim Kloosters carrière als taalkundig neerlandicus beslaat een periode van ruim 60 jaar. Hij zal bij … [Lees meer...] overIn memoriam Wim Klooster (1935-2019)
Het Louise Kaiser Instituut
Door Marc van Oostendorp Romanschrijvers hebben later hun best gedaan van het Meertens Instituut een toonbeeld van saaiheid te maken, maar het begon met een persoonlijk drama. In een recent artikel in Nederlandse Taalkunde geeft de biograaf van P.J. Meertens, Theo van der Meer, nieuw inzicht in dat drama. De contouren ervan waren bekend. Het ging in de jaren twintig en … [Lees meer...] overHet Louise Kaiser Instituut
Louise Kaiser zingt ‘A’. Een miniatuurconcert van Louise Kaiser.
Door Elise 't Hart In het audio archief van het Meertens Instituut zit een grote hoeveelheid bijzondere opnames van Louise Kaiser. Een deel van deze collectie is opgenomen op wasrollen. Steeds wanneer Kaiser een opname startte op wasrol, zong ze een 'A'. Ik heb de 'A's verzameld en achter elkaar geplakt, een miniatuurconcert is het resultaat. Louise Kaiser (1891-1973) was … [Lees meer...] overLouise Kaiser zingt ‘A’. Een miniatuurconcert van Louise Kaiser.
