Door Marc van Oostendorp Op de terecht alom bejubelde Facebook-pagina Leraar Nederlands ging het onlangs over een gedicht van Ingmar Heytze. Wat voor metrum wordt er in dat gedicht eigenlijk gebruikt? Madelief, je was een puzzel die niet klopte, onbestaanbaar DNA. Links en rechts ontbrak de adem, ruggengraat verkeerd bezorgd. Er viel geen leven van te maken. Toch werd … [Lees meer...] overEen puzzel die niet klopte
metriek
Het laatste restje poëtische vorm
Door Marc van Oostendorp Wat maakt een gedicht tot een gedicht? Misschien, zegt de Britse hoogleraar Richard Andrews in zijn nieuwe boek A Prosody of Free Verse, dat het uit regels bestaat. Zoals de titel van het boek al zegt, gaat het Andrews vooral om het vrije vers. Daarin vind je per definitie geen vast aantal lettergrepen en geen regelmatige afwisseling van beklemtoonde … [Lees meer...] overHet laatste restje poëtische vorm
Andries Pels op de drempel van het Frans-Klassicisme
Door Ton Harmsen In 1669 is Andries Pels een van de oprichters van Nil Volentibus Arduum. Maar in 1668 was het Frans-Klassicisme nog ver weg. Zonder zich te bekommeren over ‘eenheid van handeling’ of ‘waarschijnlijkheid’ schrijft Pels in dat jaar twee stukken waarin kunst- en vliegwerken, godenverschijningen, lange monologen en verdeling in drie bedrijven nog een heel andere … [Lees meer...] overAndries Pels op de drempel van het Frans-Klassicisme
Catharina Questiers vondelt zonder het te zeggen
Door Ton Harmsen Hoe belangrijk Horatius voor Vondel ook was, slechts tweemaal heeft hij een van diens odes metrisch vertaald. Maar in 1654 verscheen zijn prozavertaling van alle ‘Odes’, het ‘Carmen saeculare’ en de ‘Ars poetica’. Horatius compleet, behalve de satiren en de brieven. Vondels vertaling van de eerste ode heeft zijn buurvrouw Catharina Questiers geïnspireerd tot … [Lees meer...] overCatharina Questiers vondelt zonder het te zeggen
Vondel op horatiaanse voet
Conradus Goddaeus’ experiment: klassieke strofen in rijmloze verzen Horatius is in de zeventiende en achttiende eeuw aan de lopende band vertaald. Dichters kozen echter steeds een enkele of een selectie uit de odes, de satires en de brieven. Slechts tweemaal heeft een vertaler een onderdeel van Horatius’ oeuvre volledig vertaald: Vondel deed de carmina in proza (1654) en … [Lees meer...] overVondel op horatiaanse voet
Waar werd oprechter trouw?
Door Marc van OostendorpHet is alweer bijna twee maanden geleden dat de musicoloog Louis Peter Grijp overleed. We waren collega's op het Meertens Instituut en ik had de eer dat ik gisteren bij een indrukwekkende, waardige herdenkingsbijeenkomst in Utrecht iets mocht vertellen over de manier waarop we Louis' werk proberen voort te zetten. (Er waren sowieso veel praatjes over het … [Lees meer...] overWaar werd oprechter trouw?
Wij kunnen geen Sapfische oden horen
Door Marc van OostendorpPaul Claes, volgens Piet Gerbrandy de 'geleerdste Belg aller tijden', heeft een nieuwe vertaling gepubliceerd van vijftig oden van Horatius. Het probleem voor iedere vertaler is daarbij: welke vorm moet je gebruiken.Een van de zaken waarmee Horatius opzien baarde was namelijk precies die versvorm. Uit de klassieke Griekse poëzie had hij allerlei … [Lees meer...] overWij kunnen geen Sapfische oden horen
Vondels Roskam: niet in de pas en niet in de maat
Door Ton Harmsen Ik hoor dat Nederlands het saaiste schoolvak is. Vroeger was dat niet zo: ik kreeg les van Piet Minnema. De broer van Sybren Polet, maar dat mochten wij niet weten omdat die iets over Piet zijn vrouw had geschreven dat niet door de beugel kon. Minnema kon prachtig vertellen over Hooft, Bredero en Vondel. Zijn Couperus-imitaties waren een daverend succes. Hij … [Lees meer...] overVondels Roskam: niet in de pas en niet in de maat
Meer dan ghij sijt gewoon
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (47)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpMetriek betekent, zou je zeggen, regelmaat. In een metrisch gedicht wisselen beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen elkaar regelmatig af. Fans van dit weblog – ze bestaan! althans, ze zullen ooit bestaan (over … [Lees meer...] overMeer dan ghij sijt gewoon
Liever sterke mannen dan stervende mannen
Eindelijk een volwassen Nederlandse hexameterDoor Marc van OostendorpDe hexameter-oorlog gaat een nieuwe fase in. In de afgelopen decennia hebben Imme Dros en H. J. de Roy van Zuydewijn allebei vertalingen gemaakt van de Ilias en de Odyssee, en dat ging niet zonder gekibbel over wie nu het juiste ritme getroffen had.Nu ja, voor zover ik kan zien kwam het gekibbel vooral van De … [Lees meer...] overLiever sterke mannen dan stervende mannen
Gesmoort in hooploos leidt
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (45) Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp In zijn boek De vergeten wetenschappen beschrijft Rens Bod hoe de geschiedenis van de muziek en de musicologie een voortdurend heen en weer is van theorie en praktijk. Er worden fraaie wiskundige modellen … [Lees meer...] overGesmoort in hooploos leidt
Vacature AiO-plaats metriek, Meertens Instituut, Amsterdam
The Meertens Institute is a research institute of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW), concentrating on research and documentation of Dutch language and culture. In the institute, linguists, ethnologists and historians work together. The institute offers a PhD position m/f on metrics for 1 FTE.Project description:In the late 16th Century, … [Lees meer...] overVacature AiO-plaats metriek, Meertens Instituut, Amsterdam
Limburgs in triolen
Vandaag verschijnt het boek Het dorp en de wereld. Over dertig jaar Rowwen Hèze, onder redactie van Leonie Cornips en Barbara Beckers. Het onderstaande artikel is een voorpublicatie uit dit boek.Door Marc van OostendorpZo expliciet als Guus Meeuwis (kedeng kedeng kedeng kedeng) doen weinig artiesten het, maar aan veel populaire muziek ligt hetzelfde strakke ritme ten … [Lees meer...] overLimburgs in triolen
Hoe later in de versregel, hoe langer het woord
Door Marc van Oostendorp Er is de laatste tijd weer enige belangstelling voor de versregel: wat is dat eigenlijk voor een ding? Wat bepaalt de structuur ervan? Een regel komt niet overeen met een woordgroep, of in ieder geval niet perse. Het wordt ook niet per se afgesloten met een adem in de voordracht. In sommige tradities bestaat een regel natuurlijk uit een vast aantal … [Lees meer...] overHoe later in de versregel, hoe langer het woord
Liegen op rijm
Door Marc van OostendorpDroogstoppel had gelijk. Dat was een van de conclusies die je kon trekken uit de eerste dag van de tweedaagse bijeenkomst die we dezer dagen in Leiden hebben over de structuur van het vers.Er zijn hier deskundigen van over de hele wereld om te praten over de manier waarop dichters hun gedichten en liedteksten structureren en vooral: wat voor effecten die … [Lees meer...] overLiegen op rijm
19-20 maart, Leiden: Workshop over de structuur van het vers
These are interesting times for the study of formal aspects of verse. On the one hand, many new techniques are being employed to uncover new kinds of data, for instance experimentally, or by use of large corpora. On the other hand, many different kinds of conceptual frameworks are brought in to apply on such data, ranging from cognitive psychology to literary analysis, and from … [Lees meer...] over19-20 maart, Leiden: Workshop over de structuur van het vers
Het metrum en Carglass
Door Bas JongenelenTja, het metrum. Wat moeten we ermee? En waarom? En hoezo? Het hemelsche gerecht heeft zich ten lange lesten Erbarremt over my en mijn benaeuwde vestenPrachtig hoor, die goeie ouwe Vondel, maar moet je de jongens en meisjes van nu nog lastig vallen met zo iets klassieks, traditioneels en ouderwets als het metrum? Het is bovendien … [Lees meer...] overHet metrum en Carglass
Ik ben hier zewf vreemd
Over het ralderal van Annie M.G. SchmidtDoor Marc van OostendorpDat de bloemlezing Die van die van u van Annie M.G. Schmidt de winkels uitvliegt, betekent dat de dichteres gelijk heeft gekregen. In het gedicht Een dichter schrijft ze over een zekere Piet Pluimers die zo graag willen rijmen en zo graag metrisch kloppende verzen wil maken, maar die door zijn … [Lees meer...] overIk ben hier zewf vreemd
Kóningin als spreekfout
Door Marc van OostendorpJohan Michiel Dautzenberg wilde een beknopte en zakelijke studiegids schrijven, maar af en toe werd hij emotioneel. "Iedereen wil hier dichter en kunstenaer zyn," verzuchtte hij dan, "maer weinigen getroosten zich de moeite de kunst vooraf ernstig te bestuderen."Het citaat komt uit Dautzenbergs Beknopte prosodia der Nederduitsche tael uit 1851, dat sinds … [Lees meer...] overKóningin als spreekfout
De diepte in met J. Slauerhoff
Door Marc van Oostendorp ter nagedachtenis aan Jan Kooij (1940-2004) Dit is een traditie in de Nederlandse poëzie: een gedicht bestaat uit versregels, en iedere versregel bestaat uit vijf regelmatige afwisselingen van onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen (vijf jamben): De felle dood die nu geen wit mag zien, Een nieuwe lente en een nieuw geluid, Ik ging naar Bommel om … [Lees meer...] overDe diepte in met J. Slauerhoff
Wie ontraadselt het geheel
Door Marc van OostendorpDe schrijver Gerard van 't Reve dacht dat de naam van écht succesvolle schrijvers het ritme DAMta moest volgen: Multatuli, Dostojevski. Zulke namen waren beter te onthouden en dan wist de klant in de winkel waar hij om moest vragen. (Onzin? Bedenk dan de namen van de boekwinkels Broese, Donner en Heinen wel het juiste … [Lees meer...] overWie ontraadselt het geheel
De scandeermachine
Door Marc van Oostendorp Een videocolumn deze keer. Deze video, en de hierin aangekondigde (open source) software heb ik gisteren gepresenteerd op de KB. Meer informatie (inclusief een pdf van de tekst van mijn lezing) op kb.nl/fellowlezing en nias.nl/kb-lecture. (De video is gemaakt door Jochem Tames van Tames Media.) … [Lees meer...] overDe scandeermachine
Asymmetrische verzen zijn duizenden jaren oud
Door Marc van Oostendorp Jan Kal staat niet alleen, en ik ook niet. Een paar weken geleden vroeg ik me af hoe het kwam dat Kals versregels asymmetrisch zijn, en aan het eind veel strakker metrisch zijn dan aan het begin. Inmiddels heb ik tot mijn verbazing ontdekt dat een aantal andere mensen in het afgelopen jaar over een soortgelijke vraag zijn gaan denken, en hebben … [Lees meer...] overAsymmetrische verzen zijn duizenden jaren oud
Behoeftich, ghevanghen, arm, creupel, en lam
Over de sonnetten van Roemer VisscherDoor Marc van OostendorpDe ontwikkeling van het Nederlandse sonnet door de eeuwen heen – dat is nu zo'n onderwerp waarvan je zou willen dat er boekenkasten vol over geschreven zouden zijn. Of, nou ja, zo geen kasten, dan toch enkele planken. Of in ieder geval, kom op, één plankje. Of toch in ieder geval een lekker dik boek. Of, als het … [Lees meer...] overBehoeftich, ghevanghen, arm, creupel, en lam
Waarom zijn versregels asymmetrisch?
Door Marc van Oostendorp De afgelopen maanden heb ik op het NIAS en de Koninklijke Bibliotheek nagedacht over versregels. We hebben een scandeermachientje gebouwd: een script dat patronen van – bijvoorbeeld – regelmatig afwisselende onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen kan ontdekken in gedichten zoals het volgende, van Jan Kal: Waarom ik geen neerlandistiek … [Lees meer...] overWaarom zijn versregels asymmetrisch?
