Door Marc van Oostendorp Hoe moet een morfoloog zijn werk toch doen? Het is wat men ook zegt echt niet vanzelfsprekend Wat of een suffix nu precies betekent. Bijvoorbeeld: groenig is een vorm van groen En je kunt zeggen dat -ig nuanceert. Zo gaat het vaak als 't aan een adjectief Gehecht wordt. Lievig is een beetje lief Maar bij een nomen gaat 't dan … [Lees meer...] overSuffixsonnet: adjectivaal –ig
morfologie
Suffixsonnet: –schap
Door Marc van Oostendorp Het broederschap: het leven in abdijen In ziekenhuizen, op de ambulance. De broederschap (fraternité in 't Frans): Ideaal voor gelijken en voor vrijen. Het -schap met de hecht zich bij allerlei Woorden en woordsoorten aan de rand: Van eigen eigenschap, blijdschap van blij, Van weten wetenschap, landschap van land. Hoewel het Nederlands … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –schap
Suffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
Door Marc van Oostendorp Wanneer je iemand van iets wilt voorzien - Van pijn, van kruis, van einden of van stenen - Houd krachtig in gedachten dat misschien Het suffix -ig zich voor zoiets laat lenen. Want wie een ander pijnigt geeft hem pijn En wie hem kruisigt, geeft hem houten balken, Wie eindigen wil vindt het einde fijn Gestenigd worden is stenen … [Lees meer...] overSuffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
K*L*L!
Door Ton van der Wouden Waarschuwing: wie niet gediend is van schuttingtaal, moet nu ophouden met lezen. Een andere versie van dit stukje is in 2009 verschenen in een obscure publicatie (oplage 1) Laatst fietste ik in de buurt van het Leidse station de Vink . Ik haalde een jong stel in van het type Sjonnie en Anita. Kennelijk deed ik iets niet goed in de opinie van Anita, … [Lees meer...] overK*L*L!
Het de slachtoffers’ huis
Door Marc van Oostendorp Om de een of andere reden werd ik de afgelopen week ineens overstroomd met vragen over de bezitsrelatie. Had ik bijvoorbeeld weleens gehoord van de constructie hem broer (voor zijn broer)? En waarom klinkt 'de slachtoffers woning wordt onderzocht' gek, maar 'het slachtoffers huis' veel beter? Enige navraag onder collega's leerde dat er nog helemaal … [Lees meer...] overHet de slachtoffers’ huis
Pure laksigheid
Door Robert Chamalaun Van de vele neologismen die dagelijks onze taal verrijken, zijn er enkele die mij om een of andere reden extra aan het denken zetten. Zo hoorde ik onlangs iemand zich verontschuldigen voor iets wat hij nagelaten had uit ‘pure laksigheid’. Het is helemaal niet raar dat in gesproken taal een variant voorkomt (laksigheid) die strikt genomen niet volgens de … [Lees meer...] overPure laksigheid
Winners en verliezaars
Door Marc van Oostendorp'Verliezer'Illustratie: M. van OostendorpOnlangs meldde iemand het op Meldpunt Taal: bij de Rijdende Rechter had iemand verliezaars gezegd, of om preciezer te zijn: 'Er zijn geen winnaars, er zijn alleen verliezaars'. (De Rijdende Rechter is tegenwoordig sowieso een must voor iedere taalwatcher, laatst zei er ook iemand 'ik ben heel … [Lees meer...] overWinners en verliezaars
Een enorme mini-jurk: een haakjesparadox
Door Marc van OostendorpWat betekent 'een enorme mini-jurk'? Het kan natuurlijk een minijurk zijn voor een reus ('Rutger kwam naar ons feest in zijn enorme mini-jurk'), maar als je de intonatie goed legt, kan het zeker ook iets anders betekenen: een jurk die héél klein is. In die zin kan het woord dus zowel het tegendeel zijn van minijurkje, maar juist ook precies … [Lees meer...] overEen enorme mini-jurk: een haakjesparadox
Wat is er raar aan een lerares, een dichteres en een minnares?
Door Marc van OostendorpWat is het verschil tussen een wandelaarster en een zangeres? Aan onder andere die intrigerende vraag besteedt Jan Don aandacht in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. Volgens hem heeft het ermee te maken dat iedere vrouw die wandelt zich een wandelaarster mag noemen terwijl zomaar een beetje zingen iemand nog niet tot … [Lees meer...] overWat is er raar aan een lerares, een dichteres en een minnares?
Is het nu kipje of kippetje?
Door Robert ChamalaunVorige week gaf ik in mijn vwo4 een les over het verkleinwoord. Voor de meeste leerlingen zou het een fluitje van een cent moeten zijn om van een zelfstandig naamwoord een verkleinwoord te maken. De regel hebben ze op de basisschool al geleerd, waarna de regel in de brugklas weer aan bod kwam. In het lesboek dat de leerlingen gebruiken, staat dat je meestal … [Lees meer...] overIs het nu kipje of kippetje?
Hinderrijk
door Jan StroopBlijkbaar is ’t aan de aandacht van de lexicofielen ontsnapt, ’t woord waarmee ProRail zijn beleid voor ’t komende jaar typeerde: hinderrijk. ’t Stond in een kop in de Volkskrant van 15 oktober j.l.: “ProRail voorziet 'hinderrijk' jaar voor reizigers”. In ’t artikel werd de hinder gespecificeerd: "De ingrijpende werkzaamheden bij het belangrijkste spoorknooppunt … [Lees meer...] overHinderrijk
Is een zin met leestekens een woord?
Door Lucas SeurenWe zijn er nog niet uit of we een emoji als woord moeten zien of de redactie van de Van Dale schotelt ons alweer een nieuw probleem voor: kunnen we een zin als woord zien? De lijst met genomineerden voor de titel Woord van het Jaar is namelijk bekend en naast negen prachtige samenstellingen – waarvan ik maar vier woorden eerder heb gehoord – vinden we ook de … [Lees meer...] overIs een zin met leestekens een woord?
Valentiemorfeem in het Afrikaans
Benito Trollip van de Noord-Wes Universiteit Potchefstroom onderzoekt de tussenklank in het Afrikaans (het zogenoemde valentiemorfeem). Een voorbeeld is de -s- in koningsfamilie. Voor het empirische onderdeel van zijn studie zoekt hij Nederlandstaligen die vreemdetaalsprekers van het Afrikaans zijn en ook Nederlandstaligen die geïnteresseerd zijn in het Afrikaans … [Lees meer...] overValentiemorfeem in het Afrikaans
Een emoji als woord van het jaar
Tijdens het Onze Taal-congres van begin november werd sjoemelsoftware gekozen tot woord van het jaar. Een opmerkelijke keuze, aangezien pas in september het woord zijn weg vond naar ons taalgebruik, maar het is tenminste nog een woord in de traditionele zin van het woord. Het prestigieuze Oxford Dictionary, uitgegeven door Oxford University Press, koos aan de andere kant voor … [Lees meer...] overEen emoji als woord van het jaar
Noord wordt zuid en zuid wordt noord in de Nederlandse dialecten
Door Marc van OostendorpMijn zondagochtendcollege gaat deze keer over een bijzonder soort dialectkaart: hoe noord en zuid omdraaiden tussen de 14e en de 20e eeuw. … [Lees meer...] overNoord wordt zuid en zuid wordt noord in de Nederlandse dialecten
Koffies to go
Door Marc van OostendorpWat is het meervoud van koffie? Bij Café Abel in Leiden weten ze het niet precies. Je kunt er je koffie meenemen, en het maakt daarbij niet uit wat voor koffie het is.Ze hebben daar met plakletters op het raam geplakt: koffies to go. Je begrijpt wat ze bedoelen, maar er is iets vreemds mee. Misschien hebben ze om die reden op het raam ernaast … [Lees meer...] overKoffies to go
Plaatsnamen lijken op de namen van balspelen
Door Marc van OostendorpWaarom, oh, waarom ligt de klemtoon in Dordrecht en Wageningen op de eerste lettergreep? Over de wonderlijke vorm van Nederlandse plaatsnamen is nu een artikel verschenen, dat geschreven is door de Duitse, nu in Amerika werkzame, taalkundige Björn Köhnlein. (Tot deze zomer werkte hij bij Duits in Leiden, waar hij ook promoveerde – bij mij – maar hij … [Lees meer...] overPlaatsnamen lijken op de namen van balspelen
De hon uitlaten
Door Marc van OostendorpDat ze in streken zoals Midden-Limburg hunj zeggen als meervoud van hontj (hond), kan sommige mensen tot grote opwinding opzwepen. Er is nu zelfs een heel boek over het verschijnsel verschenen omdat het ook in een groot deel van Noord-Duitsland voorkomt, namelijk overal waar hier stippen staan:Het is ook nogal wat. … [Lees meer...] overDe hon uitlaten
Bestaat er iets voor taal wat vergelijkbaar is met het getal nul voor de wiskunde en exacte wetenschap?
Onverwachte taalvragen aan de Nationale Wetenschapsagenda (9)Door Marc van OostendorpSommige onderzoekers wezen er in de aanloop naar de Nationale Wetenschapsagenda op dat de initiatiefnemers van die agenda uitgingen van een verkeerd idee: dat onderzoekers er zijn om vragen te beantwoorden. Een belangrijk deel van hun werk bestaat er juist uit om de goede vragen te … [Lees meer...] overBestaat er iets voor taal wat vergelijkbaar is met het getal nul voor de wiskunde en exacte wetenschap?
Tschijnt
Door Marc van Oostendorp Wat voor woord is tschijnt? Het lijkt op het eerste gezicht enkel en alleen een verbogen werkwoord: Tschijnt te gaan regenen. In een nieuw artikel in Studia Linguistica laten Julie Van Bogaert en Torsten Leuschner zien dat het woord in sommige regio's aan het veranderen is in een woordje dat je vrijelijk door een zin kunt strooien, … [Lees meer...] overTschijnt
De volgordelijkheid der dingen
Door Marc van Oostendorp Er zijn mensen die een enorme hekel hebben aan vergaderingen, maar ik vind dat je er altijd wat van opsteekt. Gisteren, bijvoorbeeld, mocht ik urenlang luisteren naar een bestuurder die het ene achtervoegsel aan het andere hechtte en zo uiteindelijk kwam tot het woord volgordelijkheid. Je kunt zo iemand natuurlijk verfoeien: waarom niet … [Lees meer...] overDe volgordelijkheid der dingen
Beste team
Door Marc van Oostendorp"Beste team", stond er boven een e-mail en ineens besefte ik dat ík zo laf ben dat ik geneigd ben zulke constructies te vermijden. Ik zou er dan beste team-leden boven zetten of zelfs beste allemaal.Dat beste team niet goed klinkt, komt deels doordat team een collectief beschrijft – beste groep klinkt ook een beetje raar. Aan de andere … [Lees meer...] overBeste team
Linguïstisch Miniatuurtje CLXI: Je kunt dit gerust geloven
Door Peter-Arno CoppenIn een artikel in Levende Talen Magazine uit 2013 bespreekt Jimmy van Rijt een les in taalbeschouwing naar aanleiding van het woord vertrouwbaar, dat een van de leerlingen spontaan had bedacht. De docent vond dit eigenlijk een vreemd woord, maar weerstond de neiging om het af te keuren, en nam het woord als aanleiding voor een taalbeschouwelijk … [Lees meer...] overLinguïstisch Miniatuurtje CLXI: Je kunt dit gerust geloven
Zonerig?
Door Marc van OostendorpAl op pagina 1 van het boekenweekgeschenk 2015 staat een woord dat je nog nooit hebt gehoord! Mijn video van deze week.Stream … [Lees meer...] overZonerig?
‘Oo’ als teken van de verleden tijd
Door Marc van Oostendorp Ik kan toveren: wat is de verleden tijd van breulen? Ik weet dat je dat werkwoord nog nooit hebben gehoord, ik heb het namelijk zojuist zelf verzonnen, en toch kan ik raden welke vorm je kiest. Sterker nog, ik weet wat jullie tweede keus zal zijn. Dat komt doordat ik een artikel heb gelezen van de Groningse onderzoekers Remco Knooihuizen en … [Lees meer...] over‘Oo’ als teken van de verleden tijd
