Door Siemon Reker Dat menig bij het traditionele ontleden een onbepaald voornaamwoord heette was een passende aanduiding, veel beter dan bijvoorbeeld in het geval van alle of geen. Menig betekent dat er ‘nogal wat’ van de aangeduide groep vallen onder wat er beweerd wordt, bij alle en geen ontbreekt die onduidelijkheid, die onbepaaldheid. Als iets betrekking heeft op geen mens … [Lees meer...] overMenig school heeft vacatures
morfologie
Een nieuw achtervoegsel in 2017
Door Siemon Reker Is er in 2017 een nieuw achtervoegsel in de Tweede Kamer opgedoken? Dat is niet helemaal zeker maar waarschijnlijk is het wel. In ieder geval is het kalenderjaar 2017 de tijd dat -gedreven in vergelijking met andere jaren voldoende vaak als suffix in de Handelingen genoteerd werd om te veronderstellen dat dit het jaar van De Doorbraak is. Het gaat in 2017 … [Lees meer...] overEen nieuw achtervoegsel in 2017
Histoire d’O
Door Ad Foolen Ik dacht dat het gebruik van de negatief evaluerende uitgang –o z’n beste tijd gehad had, maar in Neerlandistiek van 22 maart werd deze afleidingsvorm zowaar twee keer gebruikt, en wel in de bijdrage De finale dagen in de schemer van Marc Kregting: “Ik ga er maar even aan voorbij dat zulke waarnemingen elk vooroordeel over culturo’s bevestigen …”. En: “Opnieuw … [Lees meer...] overHistoire d’O
Een sneejke en een kaffeetje
Door Marc van Oostendorp De onlangs overleden dialectoloog Johan Taeldeman blijkt bij zijn overlijden nog een klein sieraadje te hebben achtergelaten. Het artikel is onlangs gepubliceerd in Taal en Tongval, zijn lijfblad, het gaat over het dialect van zijn geboortedorp, Kleit in het noordwesten van Oost-Vlaanderen, en het doet waar Taeldeman altijd zo goed in was. Het … [Lees meer...] overEen sneejke en een kaffeetje
‘Doorgeschoten flexisme’
Door Marc van Oostendorp Het achtervoegsel -isme is geloof ik zijn betekenisgebied aan het uitbreiden. Er is weer een nieuwe nuance aan het ontstaan: die van de discriminatie. Het Taalportaal somt al een aantal mogelijke betekenissen op: het achtervoegsel kan verwijzen naar 'pathologische condities', zoals in botulisme en alcoholisme, of naar taaleigenaardigheden, zoals … [Lees meer...] over‘Doorgeschoten flexisme’
Suffixsonnet: –esk
Door Marc van Oostendorp Het suffix -esk is soms object van spot en hoon. De ANS vindt het meer iets voor intellectuelen. Toch zijn er ook wel mensen die er graag mee spelen een heus genootschap zet de vorm zelfs op een troon. De woorden met dit suffix klinken licht frivool: terwijl clownesk, burlesk, carnavalesk wel gaan, spreekt niemand van zijn pauperesk … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –esk
Suffixsonnet: –air
Door Marc van Oostendorp Celibatairs doen iets met celibaat. Een miljonair doet iets met een miljoen, een legionair iets met een legioen. Men 'doet iets met' als -air aan 't einde staat. De oorsprong is Latijn. Ja, weliswaar is het tot ons via 't Frans gekomen maar dat heeft -arius overgenomen dat ook het -aar werd in ons molenaar. Die èè in -air laat de oorsprong … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –air
Suffixsonnet: –ster
Door Marc van Oostendorp 't Is kerst. Hier is hij weer, uw brave suffixzanger die ieder jaar, begeleid door fraaie harpakkoorden, suffixsonnetten zingt over de vorm van woorden. Vandaag: in taal zijn vrouwelijke woorden langer. Zie hier een man. Echt wat je noemt een wandelaar., maar zijn vriendin beslaat maar liefst vier letters meer: een wandelaarster - lange dame, … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –ster
Hoe ontstaat een nieuw woorddeel?
Het onderstaande stuk is onderdeel van de nieuwsbrief Neerlandistiek voor de klas. Anders dan andere stukken hier is het primair gericht voor gebruik in de les, door scholieren. Door Marten van der Meulen Taal is een bouwwerk. Klanken of letters maken woorden, woorden maken zinnen en zinnen maken gesprekken of teksten. Maar woorden bestaan soms ook weer uit woorden. Bij … [Lees meer...] overHoe ontstaat een nieuw woorddeel?
Prof. Gerhard van Huyssteen over morfologie van het Afrikaans
In het radioprogramma Die groot ontbyt vertelt Gerard van Huyssteen over (onder andere) de morfologie van het Afrikaans. (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overProf. Gerhard van Huyssteen over morfologie van het Afrikaans
Ilja Leonard Pfeijffer als bouwer van onze woordenschat
De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (16) Door Marc van Oostendorp Er is in de taalwetenschap al lang discussie over de vraag of woorden wel bestaan. Ja, mensen schrijven soms spaties, maar correspondeert dat wel met iets reëels in de taal? Met 'reëel' bedoelen taalkundigen dan: iets dat van nature in talen is gegroeid en niet het gevolg is van een of andere technologische … [Lees meer...] overIlja Leonard Pfeijffer als bouwer van onze woordenschat
Eiergele eischaal
Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen klerenwinkel en kleermaker? Je kunt op de een of andere manier niet kleerwinkel zeggen of klerenmaker; ik in ieder geval niet. Of om nog preciezer te zijn: ik heb het idee dat ik wel klerenmaker zou kunnen zeggen, maar dat zou dan net een wat andere betekenis hebben dan kleermaker, bijvoorbeeld een wat minder professionele, … [Lees meer...] overEiergele eischaal
Er is iets mis met -nis
Door Philipp Krämer Wat is er aan de hand met –nis? Dat achtervoegsel is nogal raadselachtig, dat hebt u hier al gelezen. We vinden het in allerlei woorden zowel in het Nederlands als in het Duits. das Gefängnis de gevangenis das Ärgernis de ergernis die Betrübnis de droefenis, de treurnis das Bekenntnis de bekentenis (ook: de belijdenis) die … [Lees meer...] overEr is iets mis met -nis
Malbakaĉus
Door Marc van Oostendorp Van iemand wiens vader esperantist was kreeg ik 'Esperanto in een doosje'. Ik ging spelen met woorden! Speelt u mee? (Bekijk de video op YouTube.) … [Lees meer...] overMalbakaĉus
In Memoriam Henk Schultink
Door Wim Klooster Op 7 januari van dit jaar overleed Prof. dr. Henk (Hendrik) Schultink op 92-jarige leeftijd. De eerste keer dat ik hem zag moet zo’n 56, 57 jaar geleden zijn, toen ik de pre-candidaatscolleges van Reichling volgde, en hem dan altijd vooraan in de zaal aantekeningen zag zitten maken. Hij was toen assistent (zoals dat toen heette) van Reichling. In die periode … [Lees meer...] overIn Memoriam Henk Schultink
Henk Schultink en Anne Frank. Uit een vooroorlogs verleden
Door Jan Noordegraaf Op 7 januari j.l. overleed de Utrechtse emeritus hoogleraar Algemene Taalwetenschap Henk Schultink. Hij is 92 jaar oud geworden. De gang van zaken op het gebied van de neerlandistiek is hij altijd met belangstelling blijven volgen. Zo was hij vanaf 1963 lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden. Enige tijd geleden werd ik door een … [Lees meer...] overHenk Schultink en Anne Frank. Uit een vooroorlogs verleden
Be en ig
Door Johan Rooryck Het verbaal suffix –ig is niet bepaalbaar Als ‘voorzien van iets’, wél doet het ondergaan: wie pijnigt past pijn toe, of brengt iets aan, zoals kruisigen: een kruis op een barbaar zo zoenig je dan niet je lief omdat zij niet aan zoenen onderworpen wordt bezoenen daarentegen is in ‘t kort ‘s liefs lijf met zoenen overladen, schat. Matigen … [Lees meer...] overBe en ig
Suffixsonnet: –gewijs
Door Marc van Oostendorp Een suffix is een onderstam van taal: Een woord waarvan betekenis en vorm Zijn afgesleten in de eeuwige storm Der tijd. Van 't woord bleef slechts een kaal Onooglijk stompje waarop je met vlijt En met morfologische instrumenten Zorgvuldig 'n ander woord zou kunnen enten Dat dan weer zelf mag strijden met de tijd. Soms is een onderstam best … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –gewijs
Suffixsonnet: –iteit
Door Marc van Oostendorp Sommige woorden – zeg, eenvoudigheid – Zijn simpel, saai, en strak. Niets aan te snappen. Andere woorden zijn gestolde grappen Dat geldt bijvoorbeeld voor de stommiteit. De woorden op -iteit zijn meest Romaans; hun bases ook: frivool, absurd of raar. Die woorden hebben we dus kant en klaar Geleend uit Frans, Latijn of Italiaans. Zo … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –iteit
Een nieuw sonnet over –ig
Door Jenny Audring Zeg schat, wil jij die jurk wel zeker aan? Hij spant wat bij de taille en de bips Hou jij je adem in? Je ziet een beetje pips Een groot’re maat zou je vast beter staan. Zeg jij nou dat ik dik ben, echtgenoot? Niet dik, mijn duifje, dikkig slechts een beetje. Wat mollig, stevig, ferm, gezellig, weet je En verder zijn je botten ietsje … [Lees meer...] overEen nieuw sonnet over –ig
Antwoord op de twee sonnetten van Marc en Johan
Door Peter-Arno Coppen O Marc en Johan die in wakk're verzen zich Verwond'ren over 's mensen taalvermogen, Is dit, ondanks 't prijzenswaardig pogen Wel de manier om iets te leren over -ig? Gedegen websitebronnen zijn er waarlijk tig Zo heb je ANS en Taalportaal als pedagogen Die ons in held're en volledige vertogen Vertellen dat je gélig zegt en soms gelíg. Is dit … [Lees meer...] overAntwoord op de twee sonnetten van Marc en Johan
Antwoord op het ig-sonnet
Door Johan Rooryck Wat -ig is dan wel niet mag betekenen Met hoeveelheid heeft het niets vandoen 'groenig' lijkt alleen maar ietwat groen en hoe is 'bloedig' te berekenen? -ig lijkt dat veeleer waaraan het zich hecht te involveren: angstig'gaat gepaard met angst, en talig heeft van taal de aard: van veelheid is hun semantiek onthecht Groenig betrekt de kenmerken … [Lees meer...] overAntwoord op het ig-sonnet
Suffixsonnet: adjectivaal –ig
Door Marc van Oostendorp Hoe moet een morfoloog zijn werk toch doen? Het is wat men ook zegt echt niet vanzelfsprekend Wat of een suffix nu precies betekent. Bijvoorbeeld: groenig is een vorm van groen En je kunt zeggen dat -ig nuanceert. Zo gaat het vaak als 't aan een adjectief Gehecht wordt. Lievig is een beetje lief Maar bij een nomen gaat 't dan … [Lees meer...] overSuffixsonnet: adjectivaal –ig
Suffixsonnet: –schap
Door Marc van Oostendorp Het broederschap: het leven in abdijen In ziekenhuizen, op de ambulance. De broederschap (fraternité in 't Frans): Ideaal voor gelijken en voor vrijen. Het -schap met de hecht zich bij allerlei Woorden en woordsoorten aan de rand: Van eigen eigenschap, blijdschap van blij, Van weten wetenschap, landschap van land. Hoewel het Nederlands … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –schap
Suffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
Door Marc van Oostendorp Wanneer je iemand van iets wilt voorzien - Van pijn, van kruis, van einden of van stenen - Houd krachtig in gedachten dat misschien Het suffix -ig zich voor zoiets laat lenen. Want wie een ander pijnigt geeft hem pijn En wie hem kruisigt, geeft hem houten balken, Wie eindigen wil vindt het einde fijn Gestenigd worden is stenen … [Lees meer...] overSuffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
