Is er een verschil tussen zinnen en gedachten? Een heleboel zinnen lijken gedachten uit te drukken, en als je bij jezelf naar binnen probeert te kijken als je denkt, kun je daar soms zinnen zien ronddartelen. Maar denken wij ook in taal? In ieder geval lijkt taal in een opzicht op denken: de creativiteit, die er vooral uit bestaat dat we eindeloos steeds weer nieuwe … [Lees meer...] overDenken we in taal?
taalfilosofie
De aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn
Sommige kennis is mogelijk aangeboren. Er bestaat op dit punt bijvoorbeeld al een lang lopende discussie over taal. Nu is dat een nogal wonderlijke discussie als je kijkt naar wat er wetenschappelijk bekend is: bijvoorbeeld dat baby's van een paar uur oud al verschil horen tussen hun moedertaal en een vreemde taal. Dat betekent dat ze zich al aspecten van de klankvorm van hun … [Lees meer...] overDe aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn
Boeken zijn als getallen
Wat zijn boeken voor dingen? Over die vraag gaat een artikel dat de beroemde Amerikaanse taalkundige Paul Postal onlangs op internet plaatste. Dat boeken vreemde dingen zijn, was al meer mensen opgevallen. Ze zijn abstract en lijken in die zin op bijvoorbeeld getallen. De kleine Johannes bevindt zich net zo min als het getal 26 op een bepaalde plaats in de fysieke … [Lees meer...] overBoeken zijn als getallen
De grondwet als literatuur
Door F.G. Droste In een interview met de Leidse hoogleraar staatsrecht Wim Voermans komt de essentie van zijn recente boek Het Verhaal van de Grondwet helder naar voren. Maar dat gebeurt ook al in de (dubbele) titel van dit verslag: “Een grondwet is literatuur” en “het is ook een verbeelde wereld”. Even, zij het in het voorbijgaan, roept dit de voordracht op van Koningin … [Lees meer...] overDe grondwet als literatuur
Communicatie en cognitie in het taalgebruik
Door Flip G. Droste Communicatie & Cognitie, hier tot een eenheid samengevoegd door het &-symbool, zijn als lichaam en brein: alleen in samenspel komen ze tot leven. Dat geldt zeker voor de natuurlijke menselijke taal: buitenkant-binnenkant, vorm-functie. Dat het in het taalgebruik om tekens en tekengeving gaat lijkt evident. Het taalteken in de theorie van De … [Lees meer...] overCommunicatie en cognitie in het taalgebruik
Zit denken in ons hoofd of in de wereld om ons heen?
Het is natuurlijk altijd fijn als iemand dingen schrijft als 'daar hebben Marc en Chomsky natuurlijk volledig gelijk in', zoals Lucas Seuren gisteren deed. Het is dan wel een beetje jammer als dat gelijk blijkt te bestaan uit een bewering die ik niet geloof: 'taal zit in ons hoofd'. In zijn stukje beschrijft Lucas welsprekend hoe je taal kunt zien als enerzijds iets … [Lees meer...] overZit denken in ons hoofd of in de wereld om ons heen?
Amsterdam uitbreiden met mooie woorden
Door Marc van Oostendorp Gisteren verdedigde MaartenJan Hoekstra in Delft zijn proefschrift. Dat was niet zomaar een proefschrift, maar een dubbelpromotie in één persoon – zijn boek Stedebouwkundig(e) ontwerpen in woorden gaat zowel over bouwkunde als over taalkunde. Er waren dan ook twee promotoren: Han Meyer uit Delft, en ik. De bekende etymologe Marlies Philippa was … [Lees meer...] overAmsterdam uitbreiden met mooie woorden
Betekenis is gebruik
Door Lucas Seuren Momenteel vermaak (verveel?) ik samen met een paar collega’s een flinke groep studenten Communicatie en Nederlands met Pragmatiek; een vak waarin we ingaan op hoe mensen taal gebruiken om betekenis over te dragen, of anders gezegd, hoe mensen betekenis geven aan taal. Daarbij komen veel, en veelal inmiddels overleden, filosofen aan bod: van Betrand Russell … [Lees meer...] overBetekenis is gebruik
Taal is niet alleen om mee te denken
Door Marc van Oostendorp Onlangs besprak ik een artikel waarin met alle geweld moest worden aangetoond dat je alle eigenschappen van taal kunt begrijpen vanuit één functie: om te communiceren. De korte samenvatting: dat is heel onwaarschijnlijk, want dan zou taal niet de hele tijd variëren en veranderen en zorgen voor allerlei verwarring. In een ander recent artikel in het … [Lees meer...] overTaal is niet alleen om mee te denken
Wat betekent een belofte van een dichter?
Door Marc van Oostendorp Er gaapt, zeggen ze, een diepe kloof tussen de filosofie en de dichtkunst. Dat is allemaal bij Plato begonnen, die vond dat dichters geen plaats hadden in de ideale staat, omdat dichters op hun best een schijnbeeld gaven van de schijnwereld waarin wij leven. Ook de Angelsaskische ('analytische') taalfilosofen van de twintigste en eenentwintigste … [Lees meer...] overWat betekent een belofte van een dichter?
Is water hetzelfde als H2O?
Door Marc van Oostendorp Als ik jong was geweest – ik ben nu heel oud, maar ook ik had ooit een bos krullen en puisten – had ik Als dan dus daarom van Sjoerd van der Niet verslonden. Sterker nog, als ik het lees, voel ik het weer kriebelen op mijn kruin én op mijn wangen. De opwinding van het wonder van de menselijke taal, zoals het beleefd wordt in de taalfilosofie is weer … [Lees meer...] overIs water hetzelfde als H2O?
Het getal vijftig overtreft het getal veertig
Het aantal bekoringen van de semantiek is eindeloos Door Marc van Oostendorp Een van de onbetwistbare wetenschappelijke helden van de twintigste eeuw is Gottlob Frege (1848-1925), de vader van de semantiek van menselijke taal én van de grondslagen van de wiskunde. Een man die toen hij op het punt stond een doorwrochte studie te publiceren een brief kreeg van een of andere blaag … [Lees meer...] overHet getal vijftig overtreft het getal veertig
Gebaren als de bron van taal
Door Marc van Oostendorp Taal is een paraplu. De boodschap komt meestal als een ingevouwen staaf van klanken op je trommelvliezen bonzen, maar zodra hij binnen in je hersenpan is, wordt hij uitgevouwen tot een meerdimensionaal object. De Amerikaanse taalkundige Charles Hockett introduceerde eind jaren vijftig een begrip dat soms dubbele articulatie (double … [Lees meer...] overGebaren als de bron van taal
Het gebouw is morgen
Door Marc van Oostendorp Een van de vele, vele dingen die je met taal kunt doen: uitdrukken hoe de werkelijkheid in diepste wezen in elkaar zit. Neem de volgende zin: Socrates is wijs. Die zin zegt iets over Socrates (een mens), namelijk dat hij wijs is. Hij zegt daarmee ook iets algemeners dat mensen eigenschappen kunnen hebben, zoals wijsheid. Dat klinkt heel … [Lees meer...] overHet gebouw is morgen
Een taal kennen of een taal spreken
Door Marc van Oostendorp Veel taalwetenschappers vragen zich over taalfilosofie af wat andere mensen zich over taalwetenschap afvragen: waar is het allemaal voor nodig? Het antwoord is in allebei de gevallen natuurlijk hetzelfde: als je op zijn minst wilt begrijpen hoe ingewikkeld alles in het mensenleven is, moet je beginnen te begrijpen wat iets wonderlijks de taal is die … [Lees meer...] overEen taal kennen of een taal spreken
Karakters, agenten en causale verbanden
Door Marc van Oostendorp Hebben jullie er boodschap aan dat ik hier vroeg in de ochtend in mijn pyjama’tje zit te tiepen? Dat vroeg ik me af terwijl ik het boek Narratives and Narrators. A Philosophy of Stories van de Britse filosoof Gregory Currie aan het lezen was. Currie raakt in dat boek aan allerlei intrigerende kwesties die te maken hebben met het verschijnsel … [Lees meer...] overKarakters, agenten en causale verbanden
Hoe het is om mens te zijn
Door Marc van Oostendorp Wat is de relatie tussen de mens en zijn taal? Er zijn, zegt de Canadese wijsgeer Charles Taylor in zijn onlangs verschenen boek The Language Animal, twee manieren waarop je dat kunt zien. Volgens de ene school, die waarschijnlijk dominant is onder taalwetenschappers, is de taal een eigenschap van de mens. Ergens in de mens zit het taalvermogen; zou … [Lees meer...] overHoe het is om mens te zijn
Als talen niet bestaan, hoef je ook geen boek over taalstrijd te lezen
Door Marc van OostendorpHet is natuurlijk wat provocerend om een boek over taalstrijd te beginnen met de een inleiding waarvan de ondertitel luidt Talen bestaan niet, zoals de Antwerpse anglist Frank van Splunder doet. Waarom zou je vechten over dingen die toch niet bestaan?Het is natuurlijk in zekere zin waar dat talen niet bestaan. Het Nederlands is geen duidelijk … [Lees meer...] overAls talen niet bestaan, hoef je ook geen boek over taalstrijd te lezen
Romans schrijven en computers programmeren
Door Marc van Oostendorp"We should never forget that programmers live in a world of artefacts, a fact that distinguishes them from most other scientists. The programmer should not ask how applicable the techniques of sound programming are, he should create a world in which they are applicable; it is his only way of delivering a high-quality design." (E.W.Dijkstra)Dit … [Lees meer...] overRomans schrijven en computers programmeren
De Dikke Van Dale als filosofisch traktaat
Door Marc van Oostendorp Wat is taal? Zijn het de klanken die we uitstoten? De woorden die ergens opgeslagen zijn in onze hersenen? De structuur van de zinnen in de archieven van NRC Handelsblad? Ik ben nu al bijna twintig jaar taalkundige, maar ik mag nog altijd graag luisteren naar mensen die het uitleggen, want ik ben er nog steeds niet uit. Het voorwoord van Van … [Lees meer...] overDe Dikke Van Dale als filosofisch traktaat
Taal is solidariteit
Door Marc van OostendorpOp 19 oktober 1983 schreef Frans Kellendonk een brief aan de criticus Jaap Goedegebuure waarin hij zijn visie op taal uiteenzette. Twee dagen later schreef hij een brief over vrijwel hetzelfde onderwerp aan zijn vriend de schrijver Oek de Jong. Die overlap was niet toevallig: het was kennelijk een onderwerp dat hem bezighield.Goedegebuure had … [Lees meer...] overTaal is solidariteit
Taal is een sociaal contract
Door Marc van OostendorpIn een speciale la in mijn archiefkast heb ik een map met filosofische artikelen over de vraag wat taal eigenlijk is. Een communicatiemiddel? Een instrument om te denken? Een middel waarmee je je van anderen kunt onderscheiden doordat je veel correcter, gezelliger of stoerder spreekt dan zij?Deze week wees iemand me op internet op een nieuwe aanwinst … [Lees meer...] overTaal is een sociaal contract
Wat betekent ‘nee’?
Door Marc van Oostendorp Als een rechercheur nee zegt, wat bedoelt ze dan? Neem het geval van Dikke Tony, een maffiabaas die het handig leek om te doen alsof hij vermoord was. Her en der heeft hij rond de scheepswerven 'aanwijzingen' voor die moord verstopt. Die aanwijzingen worden gevonden en onderzocht door forensische wetenschapper Smit, die een voorzichtige conclusie … [Lees meer...] overWat betekent ‘nee’?
De taal zit in de tijd
Door Marc van Oostendorp Wanneer je iets bestudeert, is het prettig om te weten waar zich datgene precies bevindt. Ik ben taalkundige, en dus zou men mij de vraag kunnen stellen waar de taal precies is. En dan zou ik moeten antwoorden: ik weet het niet precies. Staat ze in boeken? Maar ik kan ook morgen een nieuw boek schrijven in het Nederlands, en dat Nederlands staat nu … [Lees meer...] overDe taal zit in de tijd
Wat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
Door Marc van OostendorpHet zijn grote vragen, die Noam Chomsky stelt in drie nieuwe artikelen in het Journal of Philosophy: Wat is taal? Wat kunnen we begrijpen? En wat is het gemeenschappelijk belang? De artikelen zijn kort en heel duidelijk geschreven; samen vormen ze denk ik de beste inleiding op zijn eigen ('late') werk die Chomsky schreef.In het eerste artikel staat … [Lees meer...] overWat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
