Achter het Achtervoegsel 60 In juli 2022 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage over stofzuigers waarvan de naam eindigde op -ette (AhA 19). Aan bod kwamen de Dustette, de AEG Vampyrette, de Hooverette en de Rutonnette. Met dat stuk dacht ik alle stofzuigernamen op -ette keurig bij elkaar te hebben geplaatst. Maar de continue jacht naar -ette-woorden op Delpher leerde … [Lees meer...] overVacuette: voor stof- en bloedzuigers
taalkunde
Het boek als taaleenheid
Taalkundigen houden zich meestal bezig met betrekkelijk kleine brokjes taal. De medeklinker p. De lettergreep. Het woord. De zin. De grootste waaghalzen richten zich op het gesprek, al gaat het ook daar dan vaak over kleine stukjes van zo'n gesprek – A zegt iets, B antwoord, A praat er even doorheen en dan zegt B toch nog ook iets – en niet over de grote opbouw (in de loop van … [Lees meer...] overHet boek als taaleenheid
Nederlands tussen de soep en de patatten
In gesprek met Freja Verachtert Had je als kind soms het gevoel dat je ouders enigszins neerbuigend tegen je praatten? Waarom lijkt het erop dat volwassenen anders met elkaar praten dan met hun kinderen? Wat is standaardtaalideologie? En wat heeft dat allemaal te maken met het avondeten? Wanneer ouders en kinderen samen aan tafel schuiven voor het avondeten, gebeurt er … [Lees meer...] overNederlands tussen de soep en de patatten
Uit gêne een vreemde taal spreken
Er is een scene in de roman Der Zauberberg van Thomas Mann waarin de hoofdpersoon Hans Castorp zijn enige echt intieme gesprek heeft met de door hem aanbeden Clawdia Chauchat, aan het einde van het carnavalsbal. Dat gesprek vindt plaats in het Frans, en het gaat voor een deel ook over die taalkeuze: "Moi, tu le remarques bien, je ne parle guère le français", zegt Castorp. … [Lees meer...] overUit gêne een vreemde taal spreken
Etymologica: (De) Oekraïne
Tijdens de koffiepauze komen op het Instituut voor de Nederlandse Taal vaak interessante kwesties langs. Zoals onlangs de vraag waarom we tegenwoordig spreken over Oekraïne en vroeger over de Oekraïne. Dat was een mooie aanleiding om eens wat dieper in de vermeldingen over (de) Oekraïne te duiken. Ukraine In de zeventiende-eeuwse kranten van het Couranten Corpus komt … [Lees meer...] overEtymologica: (De) Oekraïne
Why language teaching needs linguistics
Lezing door Michelle Sheehan en Eloisa Pilati … [Lees meer...] overWhy language teaching needs linguistics
Te verschijnen: Historical Sociolinguistics door Gijsbert Rutten en Rik Vosters
Historical Sociolinguistics is the study of the relationship between language and society in its historical dimension. This is the first textbook to introduce this vibrant field, based on examples and case studies taken from a variety of languages. Chapters begin with clear explanations of core concepts, which are then applied to historical contexts from different languages, … [Lees meer...] overTe verschijnen: Historical Sociolinguistics door Gijsbert Rutten en Rik Vosters
Bella speelt met Demi en Vera zit in het andere team
Het is lastig te geloven hoeveel informatie we als we praten tegelijkertijd met onze stem moeten overbrengen: al die verschillende woorden, die ieder bestaan uit klinkers en medeklinkers, die ieder bestaan uit allerlei subtiele bewegingen van tong en lippen. Al die emoties, al die afstandelijkheid. En dan moet je ook nog op de een of andere manier duidelijk maken hoe de woorden … [Lees meer...] overBella speelt met Demi en Vera zit in het andere team
Waarom krijg jij dit boekje nu?
De brochure die alle Nederlandse burgers in de bus krijgen (Bereid je voor op een noodsituatie), markeert op allerlei manieren de overgang naar een nieuwe tijd. Maar dat geldt ook voor het voornaamwoord. Hoewel alle Nederlanders worden aangesproken, dus ook de fabrieksdirecteuren, de deftige dames, de keurige bejaarden, is er in de hele brochure geen u of uw te vinden. Dat … [Lees meer...] overWaarom krijg jij dit boekje nu?
3 december 2025: Debatavond Lezen voor waarden
Over taal, verhalen en burgerschap in de klas Hoe leer je jongeren om weerbare, kritische burgers te worden in een tijd van algoritmes, polarisatie en nepnieuws? En wat kan taalonderwijs daaraan bijdragen? De auteurs van Lezen voor waarden. Taal en burgerschap in de klas (red. Yra van Dijk en Marie-José Klaver) nodigen u uit voor een prikkelende avond … [Lees meer...] over3 december 2025: Debatavond Lezen voor waarden
Fadar Unsa: Het Oudnederlandse Onze Vader herzien
Op 4 november 2025 verscheen een artikel waarin ik mijn Oudnederlandse reconstructie van het Onze Vader presenteerde. Op basis van de Latijnse tekst, Oudhoogduitse en Oudengelse voorbeelden, de taal van de Wachtendonckse Psalmen, en met behulp van het Oudnederlands Woordenboek (ONW), beoogde ik een plausibele vertaling te verkrijgen van het Pater Noster die een tiende-eeuws … [Lees meer...] overFadar Unsa: Het Oudnederlandse Onze Vader herzien
‘Ene kinkenduut springt’
Over een Tilburgs woordenboek Sinds kort weet ik wat vermicelli in het Tilburgs is: fèrmesjèl. Ik heb namelijk het een imposant, vierhonderd pagina's dik diksjenèèr op mijn bureau liggen van een van de best bestudeerde stadsdialecten van Nederland, die om een aantal redenen ook tot mijn favorieten behoort: Goedvertòld. Behalve zijn omvang kent dat woordenboek nog meer … [Lees meer...] over‘Ene kinkenduut springt’
Etymologica: Een Latijnse brief in het Germaans
Voor het maken van de infographic die je hierboven ziet, dook ik onlangs in de etymologie van het woord brief. Hoe Nederlands dat woord er ook uitziet, het is ontleend aan het Latijnse breve, dat ‘kort’ betekent. Die ontlening heeft al heel lang geleden plaatsgevonden, maar de bronnen die ik raadpleegde, bleken van mening te verschillen over de vraag hóé lang geleden dat … [Lees meer...] overEtymologica: Een Latijnse brief in het Germaans
Medelijden en grammatica
Een interessant nieuw artikeltje, van de Italiaanse grammaticus Guglielmo Cinque, over de uitdrukking van gevoelens in de grammatica. Mensen kunnen in taal hun gevoel uitdrukken – of het je altijd lukt om haat, liefde, walging, rouw, verontwaardiging of gêne over te dragen, daarover valt te discussiëren, maar er zijn in ieder geval woorden voor te vinden. Om te beginnen … [Lees meer...] overMedelijden en grammatica
Taalkundige bronnen in grammaticaonderwijs
Het stimuleren van reflectief denken over taal Een van de doelen van taalonderwijs op scholen is dat we leerlingen leren foutloos het Nederlands te gebruiken. Zo leren leerlingen hoe de werkwoordspelling voor het Nederlands in elkaar zit en dat in een zin als ‘ik denk dat het niet gebeurt’ het werkwoord ‘gebeuren’ een -t als uitgang krijgt en geen -d. In hogere klassen van … [Lees meer...] overTaalkundige bronnen in grammaticaonderwijs
Oproep tot bijdragen workshop a Germanic Sandwich 10
A Germanic Sandwich is een reeks workshops waarin het Nederlands wordt vergeleken met zijn naaste Germaanse buren, het Engels en het Duits. In overeenstemming met zijn geografische tussenligging wordt beweerd dat het Nederlands een taalkundige positie tussen het Duits en het Engels inneemt. De 10e workshop Germaanse Sandwich – de jubileumeditie – vindt plaats op donderdag 7 mei … [Lees meer...] overOproep tot bijdragen workshop a Germanic Sandwich 10
Het Nederlands heeft springlevende naamvallen
In onze vaakst gebruikte woorden! Het Nederlands heeft naamvallen. En dan heb ik het niet over versteende formuleringen als de vrouw des huizes of te allen tijde. Nee – het Nederlands heeft echte, werkende naamvallen. Stel je maar eens voor dat jij, de lezer, mij, Aron, tegenkomt op, bijvoorbeeld, Utrecht Centraal. (Bij uitstek een plek om mensen tegen … [Lees meer...] overHet Nederlands heeft springlevende naamvallen
Etymologica: Lintworm
Een lintworm is zowel een draak uit middeleeuwse verhalen als een lintvormige ingewandsworm. In de eerste betekenis is lintworm een mooi voorbeeld van een tautologische samenstelling. Het gedrocht heette ooit lind (‘draak, slang, worm’), maar toen dit woord niet meer werd begrepen voegde men er worm aan toe, dat dezelfde betekenissen had. Het woord betekent dus eigenlijk … [Lees meer...] overEtymologica: Lintworm
De etymologie van de cycloop
Van de oudheid tot nu Etymologie is van alle tijden. Al in de 7e eeuw voor Christus verklaart de Oudgriekse dichter Hesiodos dat de soortnaam Κύκλωψ (Kuklōps, ‘cycloop, reus met één oog’) begrepen moet worden als een combinatie van de woorden κύκλος (kuklos) en ὤψ (ōps). Over het woord κύκλος (kuklos) heb ik vaker geschreven. Het betekent ‘cirkel’ … [Lees meer...] overDe etymologie van de cycloop
Een scherp en allesbehalve bang verstand
Om te vieren dat Hedendaagsch fetischisme dit jaar 100 jaar geleden verscheen, heb ik het herlezen. Het is een heel wonderlijk gestructureerd boek, dat eigenlijk de indruk wekt niet gestructureerd te zijn. Het eigenlijke onderwerp, de taal wordt in de eerste 70 bladzijden af en toe aangekondigd, maar komt dan voortdurend niet op gang omdat in plaats daarvan een heel … [Lees meer...] overEen scherp en allesbehalve bang verstand
Twents woordenboek nu compleet online met Nederlands-Twents
Het grote digitale woordenboek Dialexicon Twents staat vanaf deze dag helemaal op www.twentswoordenboek.nl Naast het eind vorig jaar verschenen deel Twents–Nederlands met zestigduizend trefwoorden en veertigduizend gebruiksvoorbeelden, is nu ook het vertaalwoordenboek Nederlands–Twents via internet te raadplegen. Daarmee is de complete basisversie wereldwijd toegankelijk op … [Lees meer...] overTwents woordenboek nu compleet online met Nederlands-Twents
It may happen tomorrow?
In het Nederlands gebeurt het gewoon morgen Kan een taal de mens onvoorzichtiger maken? De Amerikaanse econoom Keith Chen verwierf een jaar of 13 geleden faam met de bewering dat dit inderdaad zo was. Chen had een groot aantal talen in een database bekeken en daarbij steeds genoteerd of die taal al dan niet verplicht de toekomende tijd uitdrukt met het werkwoord. Voor het … [Lees meer...] overIt may happen tomorrow?
Tijdelijk (niet) in gebruik
Wat viel er te lezen op een plastic zak over het haltebord Bedumerbos. Deze halte (Qbuzz lijn 61) was bijna heel 2025 buiten gebruik als gevolg van een lange omleiding in Bedum. Die begon vroeg in januari en zal nu in november wel bijna voorbij zijn. Tweemaal was die tijdelijke omleiding een beetje aangepast en dat waren momentjes dat deze halte weer in gebruik kon worden … [Lees meer...] overTijdelijk (niet) in gebruik
Onderscheiden alle talen dit en dat?
Voornaamwoorden zijn de leukste woorden: kleine woorden waarmee we kort de rol van deze of gene aanduiden in de conversatie. Neem de woorden dit en dat. We maken er een verschil mee waarbij we dit gebruiken voor dingen die in de buurt zijn en dat verder weg, waarbij 'dichterbij' en 'verderweg' gemeten worden vanaf degene die aan het woord is. Dat is fascinerend, en ik heb er … [Lees meer...] overOnderscheiden alle talen dit en dat?
DIRT-corpus: informeel gesproken Nederlands uit reality-tv
Het DIRT-corpus (Dutch in Reality TV) bevat transcripties van populaire realityreeksen zoals De Mol, Chateau Meiland en Temptation Island. Omdat in deze programma’s niet geacteerd wordt, vormen ze een waardevolle bron voor taalkundig onderzoek naar spontaan gesproken informeel Nederlands. Een pilootversie van het corpus is bijvoorbeeld met succes gebruikt om te onderzoeken of … [Lees meer...] overDIRT-corpus: informeel gesproken Nederlands uit reality-tv
