Deel 2: De eindtermen In oktober zijn de nieuwe conceptexamenprogramma’s Nederlands verschenen, opgesteld door een vakvernieuwingscommissie die bestond uit leraren vmbo en havo/vwo, vakexperts, curriculumexperts en een procesregisseur. De conceptexamenprogramma’s hebben betrekking op vmbo-bb, vmbo-kb, vmbo-gl/tl, havo en vwo en bestaan uit een karakteristiek van het vak, … [Lees meer...] overDe nieuwe conceptexamenprogramma’s Nederlands
taalkunde
Woen de Wijze en de Duim der Waarheid
Smukwerk uit de vroege middeleeuwen des noordens toont soms een gestalte met duim in of bij de mond. Het vermoeden van een verband met de Germaanse zienergod wordt gesterkt door twee zeldzame, vergeten Nederlandse woorden: woedenspanne en woenlid. Een wijde verbreiding In de noordelijke beeldkunst geboren in de Grote Volksverhuizing, wanneer Germaanse … [Lees meer...] overWoen de Wijze en de Duim der Waarheid
Vragenlijst over woordenboekgebruik
Voor een klein nieuw boekje over de Nederlandse woordenschat ben ik benieuwd naar het soort informatie dat u over woorden opzoekt en op welke manier. Om daarachter te komen heb ik een korte vragenlijst opgesteld. Het invullen kost maar enkele minuten. Het is helemaal anoniem: de enige persoonlijke vraag is in welke leeftijdscategorie u valt, om op die manier … [Lees meer...] overVragenlijst over woordenboekgebruik
Fakatuere: Post doc – The History of Anglo-Frisian
Functieomschrijving De vroege geschiedenis van het Fries is nauw verbonden met die van het Engels en de Scandinavische talen. De afgelopen anderhalve eeuw taalhistorisch onderzoek heeft veel inzichten opgeleverd over de aard en omvang van die relaties. Daaraan ten grondslag ligt steeds begrip van de geschiedenis van het Fries zelf. Sommige vragen zijn echter nog … [Lees meer...] overFakatuere: Post doc – The History of Anglo-Frisian
Op z’n Ruttes
De late avond-T.V.- talkshow Bar Laat, seizoen 1, aflevering 64, op donderdag 12 december jl., besteedde om te beginnen aandacht aan de eerste NAVO-speech van Mark Rutte als nieuwe secretaris-generaal van het bondgenootschap, die op de genoemde dag met een alarmerende boodschap was gekomen. We zijn niet klaar voor wat er over vier tot vijf jaar op ons afkomt, waarschuwde Rutte, … [Lees meer...] overOp z’n Ruttes
In memoriam William Labov (1927-2024)
Gisterenmorgen is op 97-jarige leeftijd de Amerikaanse taalkundige William Labov overleden. Labov was een veelzijdig geleerde die een enorme bijdrage heeft geleverd aan de taalwetenschap. Hij wordt wel de 'vader van de sociolinguïstiek' genoemd, de subdiscipline die de taal bestudeert zoals hij in de samenleving functioneert. Ieder mens praat anders dan ieder ander mens, en … [Lees meer...] overIn memoriam William Labov (1927-2024)
Etymologica: Vlijtig liesje
De Schotse ontdekkingsreiziger John Kirk stuurde rond 1880 uit Zanzibar een wardiaanse kist met planten naar Kew Gardens in Londen. Daar kwamen uit onder een kweektafel gegooide Zanzibarse aarde zaailingen op, die met hun scharlakenrode bloemen de aandacht trokken. De directeur van Kew, Joseph Hooker, beschreef de planten in 1882 als nieuwe soort onder de naam Impatiens … [Lees meer...] overEtymologica: Vlijtig liesje
Aafje de Roest promoveert cum laude op onderzoek naar hiphop
Het komt niet vaak voor, een cum laude promotie in de Nederlandse Letterkunde. Op vrijdag 6 december 2024 kreeg Aafje de Roest die onderscheiding voor haar proefschrift ‘De Nieuwe golf. Culturele identiteit in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop 2015 tot heden’. Met de titel van het onderzoek, uitgevoerd bij Yra van Dijk en Bram Ieven aan de Universiteit Leiden, verwijst De … [Lees meer...] overAafje de Roest promoveert cum laude op onderzoek naar hiphop
De nijvere neemt het nauw
Volgens de woordenboeken is nijver niet meer dan een samentrekking van in ijver, als ware het door misverstand ontstaan. Een schouw van evenknieën als Gronings nuver en andere verwanten duidt echter op een veel rijker verleden, te doen met nauwnemendheid. Onderbeschouwd Het jongste, grootste en meest geleerde van onze herkomstkundige werken, … [Lees meer...] overDe nijvere neemt het nauw
Olympiade Nederlands: Ruim 1800 leerlingen zijn al ingeschreven
Beste leerkrachten, We glimmen van trots: met nog meer dan een maand te gaan tot de online voorronde zijn al ruim 1800 leerlingen ingeschreven voor deze vijfde editie van de Olympiade Nederlands! Uiteraard kunnen er nog veel gretige taalgymnasten en fanatieke woordatleten bij. Dus aarzel vooral niet en schrijf je leerlingen of klassen in! De online voorronde vindt … [Lees meer...] overOlympiade Nederlands: Ruim 1800 leerlingen zijn al ingeschreven
‘Enne hoe is leven, vrouw nog eh pijn in eh hinkebeentje?’ – over Foreigner Talk
In 1975 publiceerde Charles Ferguson een verrassend informatief en prettig leesbaar artikel waarin de auteur in slechts 14 pagina’s (incl. appendix, bibliografie en eindnoten) een voor die tijd nieuw concept introduceerde: Foreigner Talk (FT). Hij baseerde zich op een eerdere publicatie van zijn hand (1971) waarin hij stelde dat sprekers hun taalgebruik aanpassen tegenover … [Lees meer...] over‘Enne hoe is leven, vrouw nog eh pijn in eh hinkebeentje?’ – over Foreigner Talk
Taalverandering betrapt 3: Niet versus Geen
Eric Hoekstra bespreekt zinnetjes met negatie overgeleverd uit verschillende periodes van het Oudfries. Vandaag deel 3: Niet versus geen - NP en VP negatie. De vader mag zijn dochter niet tegen haar wil aan een man geven Er zijn twee typen van dubbele negatie in het Oudfries. Het eerste type noemen we NP negatie, omdat de extra negatie in een NP staat. Een voorbeeld … [Lees meer...] overTaalverandering betrapt 3: Niet versus Geen
Etymologica: Bilwijck
We vinden het toponiem Bilwijck in een verslag[i] van 1523 door de graaf van Holland op pad gestuurde commissarissen. Zij moeten, een eeuw na eerste rampzalige stormvloed van 1421, de aanspraken op gronden en rechten in het door de Sint-Elisabethsvloed en latere overstromingen in een waddengebied veranderde gebied ten oosten van de huidige Biesbosch in kaart brengen. De … [Lees meer...] overEtymologica: Bilwijck
Omtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Het woord in het kopje hierboven lijkt misschien even wat moeilijk uit te spreken, maar dat is een beetje gezichtsbedrog. Met een passende lettergreepverdeling lukt het immers goed: om-tzig-ti-aans. Het is een zogeheten eponiem, een van een specifieke persoonsnaam afgeleid adjectief. Zo’n term roept onmiddellijk een beeld op, dat in principe weinig toelichting behoeft. Het … [Lees meer...] overOmtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Diep neurale netwerkmodellen voor taal: hypes en technologie.
Een opmerkelijke trend in het hedendaagse cognitief wetenschappelijk onderzoek, wereldwijd, met name op het gebied van taal is dat Big Data, ‘large language models’ (LLMs), en ‘deep neural networks’ (DNNs) breed worden uitgemeten als AI-oplossingen voor kernproblemen als het menselijk taalvermogen en kindertaalverwerving. En dit jaar is de Nobelprijs voor Natuurkunde zelfs … [Lees meer...] overDiep neurale netwerkmodellen voor taal: hypes en technologie.
In taal fan kwizekwânsje
Op 14 novimber promovearre Lourens Visser (fan De Lemmer) yn Grins op in proefskrift oer bywurden fan graad (fuortsterkjende bywurden) yn de Aldgermaanske talen. Yn it Frysk moatte jo dan tinke oan tige, o sa, bot, in soad ensfh. Yn dit nijsgjirrige proefskrift behannelet er ek it Aldfrysk. Folslein yn line mei wat wy oars ek sjogge, feroaret it Aldfrysk ek wat de … [Lees meer...] overIn taal fan kwizekwânsje
Helemaal leuk! Vernieuwd hoofdstuk adjectief in de e-ANS
Deze week publiceert het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het vernieuwde hoofdstuk Het adjectief van de online Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS), hét naslagwerk over de Nederlandse grammatica. Adjectieven, of bijvoeglijke naamwoorden, drukken een eigenschap van iets of iemand uit. Veel adjectieven kunnen op verschillende manieren gebruikt worden in een zin, … [Lees meer...] overHelemaal leuk! Vernieuwd hoofdstuk adjectief in de e-ANS
Winterse liefde in het Middelnederlands
Welk seizoen is het best geschikt voor het bedrijven van de liefde? In het veertiende-eeuwse Middelnederlandse toneelstuk Vanden Winter ende vanden Somer zijn de meningen verdeeld. Verdedigers van de zomer beweren dat de hitte voor zwoele gevoelens zorgt, terwijl voorstanders van de winter van mening zijn dat de kou mensen nader tot elkaar brengt. Een betoog ten gunste van de … [Lees meer...] overWinterse liefde in het Middelnederlands
Nieuw: het Meertens Jongerenpanel voor onderzoek naar taalvariatie
Ben of ken jij een docent Nederlands in de bovenbouw? Vind je taalvariatie en jongerentaal interessante thema’s? En vind je het leuk om je leerlingen met taalwetenschap te laten kennismaken? Dan kun je ‘docentwetenschapper’ worden voor het Meertens Jongerenpanel! Taalonderzoekers Kristel Doreleijers en Khalid Mourigh, allebei verbonden aan de onderzoeksgroep Linguïstiek en … [Lees meer...] overNieuw: het Meertens Jongerenpanel voor onderzoek naar taalvariatie
Schilderen met -ette
Achter het achtervoegsel 48 Ik heb geen twee linkerhanden. Eenvoudige klusjes in huis kan ik zelf oplossen en voor het timmeren van een uitloopren voor onze kippen draai ik mijn handen ook niet om. Maar het scheppen van beeldende kunst is mij niet gegeven: beeldhouwen, tekenen en schilderen kan ik niet. Het is voor ons ouders dan ook bijzonder dat onze oudste dochter … [Lees meer...] overSchilderen met -ette
Rijmschema’s (op rijm)
https://youtu.be/1jb0qtL5f1w?si=ovYZfK9oLGF3kl5i In deze video leg ik alle rijmschema's uit, op rijm! Ik leg uit hoe een rijmschema werkt, en welke verschillende soorten rijm er zijn, zoals gepaard rijm, omarmend rijm, gekruist rijm, slagrijm en gebroken rijm. … [Lees meer...] overRijmschema’s (op rijm)
Wat aliens ons leren over taal
De xenolinguïstiek is een wetenschap die niet bestaat: de wetenschap van buitenaardse taal, volgens de ondertitel van het boek dat eraan gewijd is. Maar er is geen enkele buitenaardse taal bekend, en aldus heeft dit vakgebied geen enkele empirische grondslag. Niets van wat de geolinguïsten beweren kunnen we op de een of andere wijze toetsen. De xenolinguïsten … [Lees meer...] overWat aliens ons leren over taal
Verschenen: Taal in transformatie
Met de razendsnelle opkomst van kunstmatige intelligentie en taalmodellen zoals ChatGPT, staat taal meer dan ooit in de schijnwerpers. Maar hoe beïnvloeden deze technologische ontwikkelingen onze communicatie, economie en de toekomst van het Nederlands? In haar nieuwste boek, Taal in Transformatie: Technologie, Economie en de Kracht van Generatieve AI, biedt Frieda Steurs, … [Lees meer...] overVerschenen: Taal in transformatie
Duivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Het Duivens, een Liemerse versie van het Kleverlands, heeft enkele opmerkelijke verschijnselen gemeen met het Frans, zoals ‘liaison’ en ‘enchaînement’. Het verschijnsel ‘liaison’ betreft het verschil in de uitspraak van bijvoorbeeld de t in accent grave en accent aigu. De t is bij accent grave niet te horen, maar wel bij accent aigu. Bovendien doet zich hier ‘enchaînement’ … [Lees meer...] overDuivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Je in je pijngrens laten zitten
In een interview in de Trouw van 25 november zei het Nederlandse NSC-Kamerlid Nicolien van Vroonhoven: Die uitspraak intrigeerde me. De betekenis uit de context wel grofweg op te maken: mevrouw Van Vroonhoven vertelde dat ze een begripvolle arbeidsrelatie met haar PVV-collega Geert Wilders onderhield en met hem wilde samenwerken, maar dat ze geen persoonlijke aanvallen … [Lees meer...] overJe in je pijngrens laten zitten
