Remmert Kraak overleed op 25 oktober 2005, vandaag 20 jaar geleden. Een In Memoriam of Levenbericht is toen niet verschenen en zal ik hier ook niet schrijven. Ik beperk me tot begin van zijn wetenschappelijke carrière. Dat begin is sterk verbonden met de introductie van de generatieve grammatica in Nederland. Zoals Van Bree et al. (1997: 41) terecht opmerken: “Een beginpunt is … [Lees meer...] overHerinnering aan Remmert Kraak (1928-2005)
taalkunde
‘Ik ga stad’ vier jaar later
In sommige opzichten is het jammer dat er geschreven wordt over taalveranderingen die nog gaande zijn. Je vestigt dan toch de schijnwerper op de groei van een plantje, en zo'n plantje gaat onder dat licht misschien toch anders groeien. Aan de andere kant: in de toekomst kunnen onderzoekers de ontwikkeling dan wel stap voor stap volgen. Ik denk dat ik inmiddels een jaar of … [Lees meer...] over‘Ik ga stad’ vier jaar later
Topografische tijdcapsules
Of: wat in hemelsnaam de betekenis van Zutphen is Topografische aanduidingen fascineren mij enorm. Ze maken deel uit van onze taal, maar lijken vaak slechts in de verte op het Nederlands dat we spreken. Neem de naam van de Hanzestad Zutphen – wat betekent dat in hemelsnaam? Afgaand op de spelling zou je Zutphen eerder in Zuidoost-Azië dan in Gelderland … [Lees meer...] overTopografische tijdcapsules
Chatbots gebruiken meer naamwoorden
Kun je herkennen of een tekst geschreven is door een computer? Ja, zegt een groep onderzoekers in een recent online geplaatst artikel. Tenminste, als je een computer hebt die het herkennen voor je kan doen. De onderzoekers lieten mensen en chatbots een aantal taalopdrachten doen. Zo moesten ze teksten herschrijven in de stijl van een schoolopstel of een Wikipedia-artikel. … [Lees meer...] overChatbots gebruiken meer naamwoorden
Vijftig jaar doeg
Vorig jaar vergeten te vieren: het vijftigjarig jubileum van doeg. Althans, in 1974 verscheen heet eerste wetenschappelijke artikel over het woord, geschreven door Jan Stroop, tegenwoordig medewerker van Neerlandistiek. De eerste zin daarvan luidt: Er is de laatste tijd (midden 1973) in Amsterdam een nieuw groetwoord in opkomst. Het woord was regionaal, in de … [Lees meer...] overVijftig jaar doeg
Meedoen met de Olympiade Nederlands
Ook dit jaar kunnen leerlingen vanaf 15 jaar deelnemen aan de OlympiadeNederlands voor Vlaamse en Nederlandse scholen. In een online afgenomen voorronde worden circa 10 finalisten geselecteerd die onder leiding van een onderzoeker aan een Vlaamse of Nederlandse onderzoeker zelf een onderzoek uitvoeren. Dat onderzoek wordt beoordeeld door een jury, die de nummer 1, 2 en 3 … [Lees meer...] overMeedoen met de Olympiade Nederlands
Etymologica: Onlosmakelijk verbonden: de ‘r’ en de ‘l’
Kinderen die de letter r (nog) niet kunnen uitspreken, maken er vaak een l van. Dat is geen toeval – deze twee klanken liggen relatief dicht bij elkaar. Sommige talen kennen er daarom slechts één van de twee. Zo heeft het Japans alleen een r en het Mandarijn alleen een l. Dat wreekt zich in een taal die beide klanken kent, zoals het Engels … [Lees meer...] overEtymologica: Onlosmakelijk verbonden: de ‘r’ en de ‘l’
Wanen
Wat is het verschil tussen menen en weten? Dat blijkt uit het verschil tussen de volgende twee zinnetjes: De eerste zin kan ik voor mijn rekening zonder naar buiten te kijken: een verklaring van Janneke over wat zij zoal denkt is genoeg. Maar om het tweede te kunnen zeggen moet ik als spreker er zelf van overtuigd zijn dat het regent. Als ik die zin zeg, en jij gaat naar … [Lees meer...] overWanen
Beurs
In deze tijd van ’t jaar krijgen we er mee te maken, met peren die na een tijdje liggen, van binnen bruin en zacht geworden zijn. Aan de buitenkant is ’t niet te zien, maar van binnen zijn ze aangetast. We hebben voor die toestand in Noord-Holland een naam: beurs. Dat woord komt o.a. ook voor in Zuid-Holland; zie op ’t kaartje hieronder de horizontale streepjes. Ik heb dat … [Lees meer...] overBeurs
Ik zou dat niet pikken als ik jou was
Wat is stoken precies? ‘Ik zou dat niet pikken als ik jou was.’ Je merkt meteen dat iemand zoiets nooit neutraal tegen een ander zal zeggen in een gesprek. Een persoon probeert met zo’n uitspraak namelijk een ander te beïnvloeden. En misschien zelfs uit de tent te lokken… Wat het meest voor de hand ligt, is dat een persoon die verantwoordelijk is voor een dergelijke … [Lees meer...] overIk zou dat niet pikken als ik jou was
Viraal met je taal
Over online taaltrends Denk je bij het woordje viraal aan een virusinfectie? Dan ben je waarschijnlijk al (enigszins) op leeftijd. Dankzij sociale media hebben jongeren er doorgaans heel andere associaties bij. Viraal (of: viral) gaan heeft geen betrekking op een ziekte, maar op online content, zoals een meme, een TikTok-video of een … [Lees meer...] overViraal met je taal
Vind je moeder dat ook?
In het Nederlands hebben we een permanente IQ-toets ingebouwd in het spellingsysteem: de werkwoordsspelling. Wanneer schrijf je een d, een t, of dt? We weten dat zo'n beetje iedereen af en toe een fout maakt in dezen, ook de meest belezen en hoogst opgeleide schrijvers. De ingewikkeldste constructie van allemaal is misschien wel de persoonsvorm (vind, wordt) onmiddellijk … [Lees meer...] overVind je moeder dat ook?
Wikipedia: in iedere taal anders
Weinig mensen zullen ontkennen dat het vliegtuig een van de grootste wonderen van de moderne techniek is – dat we gerust van een consensus kunnen spreken. Maar wie Wikipedia raadpleegt om te weten wie het heeft uitgevonden, krijgt afhankelijk van de taal waarin ze leest een ander antwoord. Op de Engelstalige Wikipedia voeren de gebroeders Wright de boventoon in het artikel … [Lees meer...] overWikipedia: in iedere taal anders
Alle dialecten zijn gelijk, maar…
Voor taalkundigen zijn alle taalvariëteiten in principe gelijkwaardig, maar iedereen weet ook dat sommige meer aanzien hebben dan andere. Door inconsistente nationale en regionale beleidskeuzes worden niet alle taalvariëteiten gelijk behandeld. Nederland en het noorden van België vormen samen de Nederlandse Taalunie (NTU). Sinds het oprichtingsverdrag van 1980 (Verdrag … [Lees meer...] overAlle dialecten zijn gelijk, maar…
Oude Nederlandse woordenboeken in Japan
Het meeste onderzoek over het Nederlands in Japan lijkt wel gedaan te worden door mensen die noch Japans noch Nederlands als moedertaal hebben. De Brit Christopher Joby publiceerde een aantal jaar geleden een indrukwekkende studie over het onderwerp, en nu staat er in het tijdschrift Historiographia Linguistica een artikel van de Italiaan Lorenzo Nespoli over woordenboeken. … [Lees meer...] overOude Nederlandse woordenboeken in Japan
19 januari 2026: Werken aan digitale geletterdheid met historische bronnen
Werken aan digitale geletterdheid met historische bronnen – PLG Transkribus Digitale geletterdheid is tegenwoordig een van de basisvaardigheden in het curriculum. Het gebruik van AI en machine learning neemt snel toe, maar veel docenten vragen zich nog af hoe ze deze technologieën concreet kunnen inzetten in hun eigen vaklessen. Hoewel de meeste leraren, en … [Lees meer...] over19 januari 2026: Werken aan digitale geletterdheid met historische bronnen
Gedachten lezen als gesprekstechniek
Ik weet een truc. Ik leg vier speelkaarten op tafel, kijk je aan en schrijf iets op een papiertje: een voorspelling van de uitkomst van mijn 'experiment'. Ik laat je uit de vier speelkaarten er één kiezen. Je bent volkomen vrij om te bepalen welke van de vier je wilt. Je neemt de harten vijf Als je klaar bent, laat ik je mijn papiertje zien. 'Harten vijf', staat erop. Ik … [Lees meer...] overGedachten lezen als gesprekstechniek
Komma’s uit de jaren ’70
De recente vakantie in Ierland was voor mij aanleiding om Trinity te herlezen. Met dat boek is mijn interesse in de Ierse geschiedenis begonnen. Mijn vader was een grote fan van Leon Uris. Als ik het me goed herinner, heb ik al diens boeken uit de kast thuis gelezen toen ik in mijn eerste studiejaar een tijdje ziek was en daarom bij mijn ouders … [Lees meer...] overKomma’s uit de jaren ’70
Hij is opnieuw gepoogd te vergiftigen
Jullie lazen het hier voor het eerst. 31 jaar geleden beschreef Peter-Arno Coppen in dit tijdschrift hoe hij met zijn vriendin de krant zat voor te lezen en zij hem tot zijn verbijstering zei: "En hij is ook nog gepoogd te vergiftigen”. En dat zij daar helemaal niets vreemds aan vond. Het was voor zover ik weet de eerste observatie van dit verschijnsel 'in het wild'. Dit … [Lees meer...] overHij is opnieuw gepoogd te vergiftigen
Op z’n ouder Nederlands
Korte indruk van het Colloquium Neerlandicum in Brussel Op 25 t/m 29 august jl. is het wereldcongres voor neerlandistiek in Brussel gehouden. Als halve/driekwart neerlandist (kandidaats, doctoraal bijvak [bij hoofdvak Friese taal- en letterkunde] en gepromoveerd op een neerlandistisch onderwerp [stadsdialect van Leeuwarden]) heb ik als gastonderzoeker van de Fryske Akademy … [Lees meer...] overOp z’n ouder Nederlands
‘Als Laura een zombie wordt, wil ze dat je haar neerschiet’
Interessante observatie, in het nieuwste nummer van het vakblad Linguistics and Philosphy. De taalkundigen Kai von Fintel en Robert Pasternak schrijven er over zinnen als: Opvallend aan deze zin is dat hij logischerwijs iets zegt over wat Laura's wensen zullen zijn op het moment dat ze in een zombie veranderd is: dat ze dan als zombie wil dat je haar neerschiet. Maar … [Lees meer...] over‘Als Laura een zombie wordt, wil ze dat je haar neerschiet’
Heb ik iets gemist?
In de Volkskrant stond laatst een beschouwing van een maaltijd in een hamburgertentje ergens in Noord-Holland, waarin een zin voorkwam die ik niet begreep. De schrijfster van het stuk vertelde eerst dat ze op allerlei gerechten een geel goedje kreeg dat voor kaassaus moest doorgaan, maar dat niet de eigenschappen van kaas had en dat ze ook niet lekker vond. Vervolgens … [Lees meer...] overHeb ik iets gemist?
Download: Nederlandse taal in contact in het Caribisch gebied
De nieuwe CARAN-bundel is verschenen: Taalkunde, literatuur en onderwijs: Nederlandse taal in contact in het Caribisch gebiedDeze publicatie bundelt de artikelen die werden geschreven naar aanleiding van de conferentie van de Caribische Associatie voor Neerlandistiek (CARAN), die van 6 tot en met 9 december plaatsvond aan de Universiteit van Aruba. Deze bundel bevat 13 … [Lees meer...] overDownload: Nederlandse taal in contact in het Caribisch gebied
Op welk moment in de evolutie van homo sapiens is taal ontstaan?
Wat iedereen moet weten over taal (30) Als taal unieks is voor de mens rijst natuurlijk de vraag hoe en wanneer dat dan is ontstaan in de evolutie van homo sapiens. De verschillen die met andere vormen van dierencommunicatie waarover het ging in. vraag 10 vinden we ook bij de vergelijking met mensapen. Ook gorilla's, bonobo's en chimpanzees zijn sociale dieren die een … [Lees meer...] overOp welk moment in de evolutie van homo sapiens is taal ontstaan?
Onder de wol met Betje en Aagje
Als je tot laat naar een beeldscherm zit te turen, kun je slaapproblemen krijgen. Het blauwe licht van het scherm vertraagt de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Daardoor blijft je lichaam alerter en val je moeilijker in slaap. Het advies is dan ook om minstens een uur voordat je gaat slapen contact met beeldschermen te vermijden, zodat het lichaam de kans krijgt om te … [Lees meer...] overOnder de wol met Betje en Aagje
