We hebben het allemaal geleerd op school. In het Nederlands staat voor de persoonsvorm (maximaal) een zinsdeel. En meestal is dat het onderwerp, maar – wordt er dan snel bij gezegd - het kan eigenlijk ‘van alles’ zijn. Dat ‘van alles’ maakt natuurlijk wel nieuwsgierig. Volgens de grammaticaboekjes zou het gaan om bepalingen of lijdende voorwerpen. Zo’n zinsdeel krijgt … [Lees meer...] overHet begin van de zin: een veelkoppig zinsdeel
taalkunde
Dur loop un geit op ut begijnhof, un stuiver asje hem grijp
Deze zin is afkomstig uit het Dordts, een stadsdialect uit Zuid-Holland. De Schapekoppen, zoals de inwoners van Dordrecht ook wel worden genoemd, vervangen in deze zin de 'e' door een 'u' en de 'a' door een 'e'. In het Standaardnederlands luidt de zin als volgt: 'Er loopt een geit op het Bagijnhof, een stuiver als je hem grijpt.' … [Lees meer...] overDur loop un geit op ut begijnhof, un stuiver asje hem grijp
Etymologica: de puntjes op de i zetten
Over hoe de Franse uitdrukking mettre les points sur les i in de 19e eeuw aan de basis stond van de Nederlandse uitdrukking de puntjes op de i zetten ‘zeer nauwkeurig te werk gaan’, hoe als eerste Nederlandse variant de uitdrukking de stipjes op de i zetten in 1840 in druk verscheen en hoe de verdere ontwikkeling in het Nederlands verliep. De uitdrukking in het Frans Het … [Lees meer...] overEtymologica: de puntjes op de i zetten
18 oktober 2024: Boekpresentatie ‘Maar zo bedoelde ik het niet!’
Op vrijdag 18 oktober vindt de boekpresentatie plaats van: Maar zo bedoelde ik het niet! Van Ronny Boogaart, Henrike Jansen en Maarten van Leeuwen Met veel genoegen nodigen Universiteit Leiden en Uitgeverij Thomas Rap u uit voor de presentatie van Maar zo bedoelde ik het niet!, het nieuwe boek van Ronny Boogaart, Henrike Jansen en Maarten van Leeuwen. De presentatie … [Lees meer...] over18 oktober 2024: Boekpresentatie ‘Maar zo bedoelde ik het niet!’
Nonze’nond: is het Brabants ‘total loss’?
Een van de leukste dingen aan taalwetenschapper zijn is dat je elke dag wel taaluitingen hoort of ziet waar je je over kunt verwonderen. Een beetje taalwetenschapper begint die ook meteen te ontleden. Waarom hoor ik wat ik hoor of zie ik wat ik zie? Doen meer sprekers dit? Vind ik het grammaticaal? Hoe komt het dat ik dit wel of niet grammaticaal vind? En zo verder. Dit proces … [Lees meer...] overNonze’nond: is het Brabants ‘total loss’?
Fryske Akademy Skripsjepriis 2022-2024 takend oan Sannah Debreczeni
De Fryske Akademy Skripsjepriis 2022-2024 is op de Akademydei takend oan Sannah Debreczeni. Debreczeni hat har masterskripsje,Exploring the Link Between Attitudes and Intelligibility in the Frisian Context: Introducing the Theory of Planned Behaviour, foltôge foar de oplieding Research Master Language & Cognition oan de Ryksuniversiteit Grins op 28 juny 2022. De priis … [Lees meer...] overFryske Akademy Skripsjepriis 2022-2024 takend oan Sannah Debreczeni
Bijzondere Oudfriese fragmenten opgedoken in Oostenrijk
In de Oostenrijkse Nationale Bibliotheek in Wenen zijn twee bijzondere Oudfriese fragmenten aangetroffen. Het betreft onder andere pagina's van een tot nu toe onbekende versie van de Oudfriese Willekeuren van de Vijf Delen (Wilkarren fan de Fiif Dielen), die taalkundig gedateerd kunnen worden in de vroege 14e eeuw. De vondst is bekend gemaakt door de Oostenrijkse prof. dr. … [Lees meer...] overBijzondere Oudfriese fragmenten opgedoken in Oostenrijk
Op syn Scots
By it keapjen fan Robert McColl Millar, A history of the Scots language. Oxford 2023 en Clive Young, Unlocking Scots. The secret life of the Scots language. Edinburgh 2023. As ik yn in gebiet mei in minderheidstaal kom, gean ik altyd de boekwinkel yn om te sjen oft dêr ek resinte literatuer oer dy minderheidtsaal te finen is. Yn Skotlân, dêr’t ik krektlyn wie, is dêr sels … [Lees meer...] overOp syn Scots
Magnum, frisco of ijsco?
Een maand geleden ongeveer, op 8 juli 2024, publiceerde Nicoline van der Sijs op neerlandistiek.nl een stukje over de woorden ijsco, frisco en magnum. Ze had gemerkt dat het woord frisco nog heel gebruikelijk is in Vlaanderen – en onbekend in Nederland – terwijl het even oude ijsco in Nederland nog hooguit wat stuiptrekkingen … [Lees meer...] overMagnum, frisco of ijsco?
Is meten wel weten?
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen 7.1 In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit eerste stukje van Deel 7 richten ze hun pijlen op de onmogelijkheid van de vraag: hoe ‘erg’ … [Lees meer...] overIs meten wel weten?
Nieuw cursusaanbod Centrum voor Historische Talen
In 2020 werd het Centrum voor Historische Talen (CHT) opgericht, een onafhankelijke vzw die als bedoeling heeft de kennis over en de studie van historische talen en taalvormen te bevorderen. Naast de cursussen Latijn voor Beginners in Gent en Antwerpen (daar bestaat ook een Latijnse leesgroep) en een Lezingenreeks, zijn er vanaf 2022 ook cursussen Naamkunde, … [Lees meer...] overNieuw cursusaanbod Centrum voor Historische Talen
Oproep: Jan Brouwer Scriptieprijzen 2025
U kunt nog t/m 4 oktober 2024 voordrachten indienen voor de Jan Brouwer Scriptieprijzen. De prijzen, van elk 3.000 euro, worden toegekend in verschillende wetenschapsgebieden, waaronder Taal- en communicatiewetenschappen en Cultuurwetenschappen (literatuur, media en kunst), en zijn bedoeld voor (voormalige) studenten van wie de masterscriptie is goedgekeurd in het academisch … [Lees meer...] overOproep: Jan Brouwer Scriptieprijzen 2025
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
Wegens naderend pensioen ben ik aan het opruimen geslagen. De kasten op mijn kamer aan Trans 10 zijn een opeenstapeling van opgedane kennis tijdens mijn loopbaan aan de Utrechtse universiteit. Tijdens het opruimen van de vele gekopieerde artikelen, teksten van lezingen en manuscripten die ik in de afgelopen decennia heb verzameld, kwam ik een aantal stukken tegen waar ik graag … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Bar laat
Vorige week begon op NPO1 de nieuwe talkshow van Sophie Hilbrand en Jeroen Pauw met de titel “Bar Laat”. Gek woordje, dat “bar”. Laat ik daar nou net mijn laatste column in Vaktaal over geschreven hebben… In de boekentoren met tweedehands boeken in het Amstelpark vond ik Patricia trouwt met een Turk van Hans de Groot-Canté, nummer 363 in de Witten Raven Reeks, uit 1975. … [Lees meer...] overBar laat
Verschijnt binnenkort: Jood, de vergeten geschiedenis van een beladen woord
De huidige opkomst van het antisemitisme in Nederland vraagt om meer historische context. Die vind je onder meer in onze taal. Van oudsher telt het Nederlands namelijk vele honderden woorden en uitdrukkingen waarin joden figureren. Denk aan uitdrukkingen als ‘twee joden weten wat een bril kost’, ‘iemand afschepen met een jodenfooi’, en ‘aan de joden overgeleverd zijn’. Over … [Lees meer...] overVerschijnt binnenkort: Jood, de vergeten geschiedenis van een beladen woord
Etymologica: Reuring
Reuring, de meeste mensen zijn er dol op! Jaarlijks wordt in juni in Purmerend het Festival Reuring georganiseerd, en de gemeentes Heerlen en Hoensbroek kennen zowaar een reuringregeling, die ondernemers, individuen en stichtingen ondersteunt om meer levendigheid in de stad te brengen. Waar komt dat woord reuring eigenlijk vandaan? Camera Obscura Volgens het WNT is … [Lees meer...] overEtymologica: Reuring
Tekstportret: Marc van Oostendorp
Over het verlangen naar wetenschappelijke communicatie Jan Renkema schrijft al enkele jaren 'tekstportretten': hij ontvangt iemand thuis, en laat die enkele uren spreken. Het resultaat daarvan schrijft hij op in een tekstportret. De komende tijd wil Renkema op deze manier portretten maken van taalwetenschappers in het Nederlands. Een suggestie voor een portret? Laat het … [Lees meer...] overTekstportret: Marc van Oostendorp
Redekundig ontleden, maar dan anders
Is het belangrijk om in de onderbouw van vmbo-tl, havo en vwo redekundig ontleden te onderwijzen? En zo ja: hoe doe je dat? Op die eerste vraag zullen veel docenten bevestigend antwoorden. Kennis van (een aantal) grammaticale begrippen wordt immers voorgeschreven in het Referentiekader taal en rekenen. Daarnaast zullen veel docenten het belangrijk vinden dat leerlingen … [Lees meer...] overRedekundig ontleden, maar dan anders
Extended deadline: Dei fan de Fryske Taalkunde 2024
13e Dei fan de Fryske taalkunde || 25 oktober 2024 || Ljouwert De Fryske Akademy organisearret op freed 25 oktober de 13e Dei fan de Fryske taalkunde. De dei is ornearre foar elkenien dy't direkt of yndirekt dwaande is mei de taalkunde fan it Frysk. Wy ferwolkomje foarstellen dy’t har rjochtsje op it Frysk fanút alle ferskate hoeken fan de taalkunde. Te tinken falt … [Lees meer...] overExtended deadline: Dei fan de Fryske Taalkunde 2024
Gesandwicht
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen 6.5 In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. Waar het vorige stuk zich op de pretieners richtte, kijken we hier naar de topverdachten in de zaak … [Lees meer...] overGesandwicht
Staanplaats
Het woord ‘staanplaats’ verdient mijns inziens al lang en met verve het epitheton ‘lelijkste’. Al zolang ik mij iets herinneren kan, is het een woord waarvan ik zelfs denk dat het fundamenteel fout is. Vreemd genoeg, wellicht, heb ik geen enkel probleem met ‘zitplaats’. In de lijnbussen van de NBM, de vervoersmaatschappij die in het voorlaatste kwart van de … [Lees meer...] overStaanplaats
Discomfort
De meteorologische instituten voorspelden dat 12 en 13 augustus 2024 in Nederland zwoele dagen zouden worden. De NOS wijdde daar een stukje aan en liet de termofysioloog Hein Daanen aan het woord, die uitlegde hoe het lichaam op plotselinge warmte reageert. Hij vertelde hoe die reacties een zekere loomheid tot gevolg hebben. Daarbij zei ie het volgende: In dat citaat viel … [Lees meer...] overDiscomfort
Etymologica: Hoe de haai aan zijn naam kwam
Rondom hun eenzame houten vaartuig doorklieft een stel vinnen de waterspiegel. De zeelui, niet allen vertrouwd met de aanblik, zijn op hun hoede. Bij de god van het diepe, wat gaat daar? De zo getoonde vinnen lijken op delen van hun eigen scheepsboord. Enkele vormen Hoewel Nederlands haai door meerdere talen overgenomen is, bijvoorbeeld als … [Lees meer...] overEtymologica: Hoe de haai aan zijn naam kwam
Perspectives on Old Frisian Philology: in nije bondel oer Aldfrysk
Yn juny is in mânske bondel mei artikels oer allerhanne aspekten fan it Aldfrysk ferskynd: Perspectives on Old Frisian Philology. It is in skoandere tsjûgenis fan de niget dy’t taalgelearden en histoarisy fan oer de hiele wrâld yn dizze lytse tûke fan de germanistyk hawwe. Rolf Bremmer, Stephen Laker en Anne Tjerk Popkema ha foar de redaksje tekene. Ein tachtiger jierren fan … [Lees meer...] overPerspectives on Old Frisian Philology: in nije bondel oer Aldfrysk
Video: Nederlands als Tweede Taal in de praktijk
Opleidingscoördinator Marianne Starren en student Roos Laan vertellen over hoe zij tijdens een achtweekse cursus migrantenmoeders op een praktijkgerichte manier Nederlands hebben geleerd. … [Lees meer...] overVideo: Nederlands als Tweede Taal in de praktijk
