Door Jan Stroop In mijn boek Hun hebben de taal verkwanseld staat een hoofdstuk ‘Wauwelwoorden’. Dat gaat onder andere over zeg maar en ofzo. Ik noemde ze daar stopwoorden, omdat ze geen betekenis hebben en dus overbodig zijn. Betekenis hadden ze aanvankelijk natuurlijk wel en soms nog, in deze zin bijvoorbeeld): ik vermoed dat wij ongeveer op een negende plaats van … [Lees meer...] overOfzo: het landingsgestel van de Nederlandse zin
taalverandering
Breng ons niet in beproeving
Door Marc van Oostendorp Ik ben blij dat ik geen vrome Vlaamse katholiek ben, want dan zou ik binnenkort ineens anders moeten bidden. Sinds deze week hebben Nederland en Vlaanderen voor het eerst een gezamelijke officiële katholieke vertaling van het Onze Vader (het 'Gebed des Heren'). En daarin heeft Nederland duidelijk gewonnen: … [Lees meer...] overBreng ons niet in beproeving
‘Spannend’ verandert van betekenis
Het gebruik van het woord spannend is geloof ik aan het verschuiven. Het gebeurt langzaam – daar is het een verschuiving voor – en het is daarom moeilijk om er de vinger op te leggen. Neem de recente aflevering van Zomergifjes hierboven. Na ongeveer 35 seconden ontspint zich de volgende dialoog tussen de presentator en de gast, Linda Duits: - Heb je er zin … [Lees meer...] over‘Spannend’ verandert van betekenis
Wil ik een doosje voor je zoeken?
Door Marc van OostendorpZoals de meeste mensen heb ik specifiekere herinneringen aan de taal van mijn vader dan die van mijn moeder. Zoals je moeder praten, dat is wat je leert als kind, en dus is alles wat je moeder zegt, allemaal volkomen normaal. Ik kan me in ieder geval niets voor de geest halen dat mijn moeder zei en dat ik als kind vreemd vond. Maar bij je vader begint de … [Lees meer...] overWil ik een doosje voor je zoeken?
Voetbaltaal: ‘Het werd vrouwen en kinderen eerst’
Door Marc van OostendorpThomas M. Hemy: Wreck of the Birkenhead"In een finale mag alles hoor," sprak de voetballer W. Sneijder gisteren in het avondblad. "Vrouwen en kinderen eerst. Dat gebeurt in elke finale. Ik heb nog nooit in een finale slappe hap gezien."Mijn Amsterdamse collega Ingrid van Alphen zag hem het eerst, en plaatste hem op Facebook. Wat werd hier bedoeld met … [Lees meer...] overVoetbaltaal: ‘Het werd vrouwen en kinderen eerst’
‘Dames Spaghetti Top’
Door Marc van Oostendorp Afb. 1: Dames spaghetti top Gisteren ging ik naar de supermarkt met een Italiaanse collega die interesse heeft voor het woord spaghetti in het Nederlands. We hadden geluk: we kwamen voorbij een vestiging van Zeeman die adverteerde met een "dames spaghetti top" (afb. 1) Mijn boodschappengezel bleek niet te kunnen raden waar … [Lees meer...] over‘Dames Spaghetti Top’
Wandelende pinautomaat
Een nieuwe uitdrukking Door Marc van Oostendorp Er is een nieuwe, nog nergens geboekstaafde uitdrukking het Nederlands binnengekomen: 'als een/de (wandelende) pinautomaat'. De PVV gebruikte hem in de verkiezingscampagne voor de Europese Unie regelmatig ('Nederland is de pinautomaat van Europa') maar is er duidelijk niet de uitvinder van. Er is heel gemakkelijk een grote … [Lees meer...] overWandelende pinautomaat
Bindend advies
Door Marc van OostendorpHet intrigerendst zijn de misplaatste taalergernissen, de boosheid die geen duidelijke grond heeft, de mensen die op Meldpunt taal zaken schrijven als:Als je aan een universiteit studeert moet je in het eerste studiejaar 45 van de te behalen 60 studiepunten halen. Aan het eind van het jaar volgt een weging. Voldoe je niet aan de eisen, dan mag … [Lees meer...] overBindend advies
Sommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Door Marc van Oostendorp De linksback Patrice Evra "hield zich', volgens De Telegraaf van maandag, "verre van in", toen hij maandag kritiek leverde op zijn club, Manchester United. Verre van in! Probeer dat maar eens te ontleden. Ik kon me nog herinneren dat het verschijnsel zijdelings aan de orde kwam in een artikel dat Hendrik De Smet een tijdje geleden … [Lees meer...] overSommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Ieder dag een taalverandering
Door Marc van OostendorpSommige op het eerste gezicht nutteloze details blijven heel lang hangen in een taal. Neem de verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord. Het systeem is op het eerste gezicht hopeloos ingewikkeld, zoals iedere buitenlander weet die onze taal wil leren. Je gebruikt altijd -e, tenzij het lidwoord onbepaald is en het zelfstandig naamwoord … [Lees meer...] overIeder dag een taalverandering
Een laatste restje ‘sch’
Door Marc van OostendorpSommige taalkundigen beweren wel dat ze zich niet met spelling bezighouden, maar een collega van me had de afgelopen week wel degelijk ruzie gehad met zijn vrouw over de juiste schrijfwijze van het woord 'Chinezen'. Zij wilde het zo, maar hij beweerde bij hoog en laag dat het 'Chinese' moest zijn. Tot ze erachter kwamen dat zij het zelfstandig en hij het … [Lees meer...] overEen laatste restje ‘sch’
Lijdt Jan Kuitenbrouwer nu ook aan canonangst?
Eik best leuk het beste taalboek van de schrijver van Turbotaal Door Marc van Oostendorp Tien jaar geleden stelde Jan Kuitenbrouwer een onbarmhartige diagnose: taalkundigen leden volgens hem net als allerlei andere deskundigen aan een aandoening die hij meteen maar drie namen gaf in één stukje: canonangst, panisch pluralisme of pluralisme. In plaats van de hele … [Lees meer...] overLijdt Jan Kuitenbrouwer nu ook aan canonangst?
De taal aan verandering onderheven
Door Marc van OostendorpTerwijl wij mensen door het park wandelen, een potje klaverjassen of onze neuzen snuiten, gaat de taal door met veranderen. Studentenwerkstukken zijn daarbij voor iedere academicus een bekende, zij het in publicaties om ethische redenen bijna onbruikbare bron. Gisteren aan het nakijken en vond daarbij de volgende zin: "Zij wilden de taal aan verandering … [Lees meer...] overDe taal aan verandering onderheven
De opmars der genitieven
Door Marc van OostendorpEen dik en groen boek over de genetivus in het Nederlands en het Duits – ja, ik weet wel waarop ik mij een zaterdagmiddag trakteer, terwijl ik net doe alsof het helemaal niet heel guur is op een terras.De 'tweede naamval' heeft in het Nederlands een vreemde geschiedenis gehad. Net als andere naamvallen begon hij in de veertiende eeuw of daaromtrent … [Lees meer...] overDe opmars der genitieven
Hoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Korte inleiding tot het werk van William Labov (3) Door Marc van Oostendorp Zijn meesterwerk publiceerde Labov op de leeftijd dat andere mensen met pensioen zijn – tussen 1994 en 2010 verscheen het driedelige Principles of Language Change. Daarin laat hij zien hoeveel hij van de mens en zijn taal begrijpt; hij combineert een zeer groot aantal heel verschillende … [Lees meer...] overHoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Waarom vissers soms hun taal veranderen
Korte inleiding tot het werk van William Labov (2)Door Marc van OostendorpAls taalkundige was William Labov een betrekkelijke laatbloeier. Zijn scriptie verscheen in 1961 en zijn proefschrift drie jaar later – hij was toen dus al 36. Dat kwam doordat hij voor die tijd een aantal andere dingen had gedaan: hij had onder andere als inktmaker gewerkt bij een chemisch bedrijf, als … [Lees meer...] overWaarom vissers soms hun taal veranderen
Taalvariatie als selfie van taalverandering
Korte inleiding tot het werk van William Labov (1)De komende weken zal Marc van Oostendorp hier op Neder-L een korte reeks blogposts wijden aan het werk van William Labov. Op de Engelstalige Wikipedia-pagina over de Amerikaanse taalkundige William Labov (1927) heeft een anonymus geschreven dat de man 'in het voorjaar van 2014' met pensioen gaat. Wat is dat voor … [Lees meer...] overTaalvariatie als selfie van taalverandering
De zon komt erbij
Door Marc van OostendorpHet irritante van taal is dat ze verandert waar je bij staat. Je keek net even de andere kant op en ineens blijkt er zich alweer ergens een nieuwe constructie te hebben gevormd. Zo meldde iemand op Meldpunt Taal deze week ineens het bestaan 'de zo'n komt erbij' als equivalent voor 'de zo'n breekt door'. Gelukkig hebben we sinds kort Delpher, de … [Lees meer...] overDe zon komt erbij
De terugkeer van het huwelijken
Door Marc van Oostendorp "Mendy en haar man", schreef de Leidse universiteitskrant Mare vorige week in een artikel over studenten die getrouwd zijn, "werden aangestoken door stelletjes om hun heen, die bij bosjes aan het huwelijken sloegen." Aan het wat? Het woord huwelijken komt, anders dan het afgeleide woord uithuwelijken, nauwelijks voor in het … [Lees meer...] overDe terugkeer van het huwelijken
Ik heb dat ik naar huis wil
Door Marc van OostendorpGisteren begaf ik mij tijdens een lange treinreis weer eens temidden van de inheemse stam waar ik nu al meer dan 45 jaar dagelijks veldwerk doe: de Nederlandse. Twee jonge vrouwen hadden plaatsgenomen zoals modern mensen in de trein gaan zitten als ze met de trein reizen: schuin tegenover elkaar in een vierzitter, zodat ze urenlang hun stem moesten … [Lees meer...] overIk heb dat ik naar huis wil
Ongemakkelijke beleefdheid
Door Suzanne Aalberse In hun opiniestuk "Laten we het woordje ‘u’ in ere herstellen" van 21 januari betogen Lotte Schouten en Noortje Pelikaan dat het woord u teloor gaat en dat die teloorgang een symptoom is van een steeds verdergaande respectloze omgang in de samenleving. De grote sympathie waarop het woordje u zich in hun bijdrage mag verheugen is een relatief … [Lees meer...] overOngemakkelijke beleefdheid
Een teloorgang van onze beschaving
Door Marc van Oostendorp Soms probeer ik me voor te stellen hoe het is om iemand anders te zijn: de vrouw die een roze fiets met een lekke band meesleurt over de kades, de treinconducteur met een koortslip, een jongen die een totaal versleten rokkostuum draagt. Meestal lukt het in ieder geval naar mijn eigen tevredenheid. Maar hoe het is om iemand te zijn die 'een teloorgang … [Lees meer...] overEen teloorgang van onze beschaving
Dat of die
Door Leonie CornipsElke week ontvang ik wel een of meerdere keren een Veldgewas in mijn e-mailbox. Veldgewas, onder redactie van Wim Kuipers en Har Sniekers, heeft als doel de poëzie in het Limburgs te bevorderen. In Veldgewas W090 schrijft Wim Kuipers iets heel interessants over het woordje dat. Hij noteert de volgende zin uit het L1 nieuwsbericht: “A67 dicht na ongeval bij … [Lees meer...] overDat of die
Taal verandert in één klap
Door Marc van Oostendorp Hoewel de Amerikaanse taalkundige William Labov vorige maand 86 geworden is, blijft hij verbazen. Nu vond ik op zijn website weer een mooi nieuw artikel waarin hij een van de grote controverses van de taalwetenschap uit de afgelopen twee eeuwen aanpakt. We weten dat de uitspraak van talen voortdurend verandert, maar hoe gebeurt dat? Verandert eerst … [Lees meer...] overTaal verandert in één klap
4 redenen waarom de taal niet door de sociale media wordt aangetast
Door Marc van Oostendorp De sociale media zoals Twitter en Facebook zijn een bron van zorg en hoop. Ze zouden voor maatschappelijke verruwing zorgen, of juist voor meer onderling begrip. Ze zouden ons mensen eenzamer maken, met allemaal meer aandacht voor hun telefoon dan voor elkaar; of ze zouden ons juist dichter bij elkaar brengen. De mensen zouden er dommer en minder … [Lees meer...] over4 redenen waarom de taal niet door de sociale media wordt aangetast
