• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een nieuwe opname van Lucebert!

29 september 2015 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Door Marc van Oostendorp


De uitkomsten van een experiment met Lucebert zijn bekend! Zestig jaar geleden onderwierp de jonge neerlandicus P.P.J. van Caspel in het Fonetisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam een aantal jonge dichters – waaronder Lucebert, Jan Elburg, Bert Schierbeek en Remco Campert – aan allerlei experimenten. Hij snoerde bijvoorbeeld ze in een korset om hun ademhaling te meten, maar hij maakte ook opnamen van als ze gedichten voorlazen.

De geluidsopnamen van die sessies hebben decennia lang stof vergaard in de archieven van het Amsterdams laboratorium. Maar onlangs zijn die archieven geheel en al overgegaan naar het Meertens Instituut, en hier gedigitaliseerd. En zo zijn ook die opnamen weer opgedoken. Bijvoorbeeld, deze, van Lucebert:

Het eerste stukje van de opname komt uit een experiment waarin Van Caspel de deelnemers – zowel de dichters als een controlegroep die bestond uit studenten – vroeg binnen een minuut spontaan de woorden op te zeggen die in hen opkwamen.

Hij deed dit onder andere om een ‘originaliteitsindex’ op te stellen: welk percentage woorden dat je noemde werd door niemand anders in het experiment genoemd? De studenten scoorden ongeveer 50%, de dichters iets meer dan 80%, en Lucebert het hoogst van iedereen: 94%. Slechts één woord was ook door iemand anders genoemd: licht (door Campert).

Over die lijst van Lucebert is nog het een en ander te doen geweest. De Lucebert-kenner Peter Hofman heeft in 2006 in het tijdschrift Parmentier laten zien dat de dichter het experiment saboteerde. Hij had mogelijk al van andere deelnemers gehoord wat de bedoeling was, en zich voorbereid. De woorden in de lijst samen (‘rabarber, zout, hemelrijk, koevoet, lucht, patroon, ijs, muis, dirk, kabel, spel, licht, Grotewohl, tinctuur, marmer, balk‘) zijn helemaal niet zo willekeurig, maar vormen een allusie op de door Lucebert bewonderde psychotherapeut Georg Groddeck. (Anders dan bij de andere deelnemers hoort deze lijst daarmee ook bij het ‘oeuvre’ van de spreker, zou ik zeggen.)

Maar dat het allemaal ook opgenomen was en dat we Lucebert dus doodernstig het wetenschappelijk onderzoek kunnen horen saboteren, dat wist ik niet. Hier is de opname, ook nog gevolgd door het gedicht ‘ik, een classic’.

Deze blogpost verschijnt ook op de website van Onze Taal. 
Ik heb in de loop van de tijd een paar keer geschreven over Lucebert en het onderzoek van Van Caspel: in Onze Taal en voor een bundel over ‘de lezende Lucebert’.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, fonetiek, letterkunde, Lucebert, poëzie

Lees Interacties

Reacties

  1. Jaap van den Born zegt

    30 september 2015 om 14:26

    Uiteraard vinden we dit experiment in De Encyclopedie van de Domheid van Matthijs van Boxsel en ook in mijn eigen bundel over vaderlandse pseudowetenschappers en andere malloten 'Dank zij de kittelaar' staat het vermeld met het volgende gedicht:

    Een gezonde geest in een gezond lichaam

    De dichter is zijn lichaam niet de baas
    Wanneer hij zucht en steunt of als hij hijgt
    Heeft dat zijn weerslag op het verspatroon

    Ook dat de spanning in zijn spieren stijgt
    Of dat hij bang is, merk je aan zijn toon
    Het dichterslijf bepaalt de scheppingsdaad

    De adem en het vers gaan strak synchroon
    Het eindproduct weerspiegelt het gelaat:
    Zo had de dichter Kloos last van zijn blaas

    Vandaar dat hij in klotsende refreinen
    Zijn ziel steeds in het water zag weerschijnen

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    30 september 2015 om 17:28

    Mooi, dank je wel!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De taal

Die Taal sluit meer, meer ziel, meer wijsheid in,
Dan Platoos school, dan heel Atheen bevatten;
Houdt Waarheid, ja, en echten hemelzin,
En ’t inbegrip der ons verleende schatten.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LOOPMUIS

Niet eenzamer, maar even eenzaam,
welk huis hij kiest of welke plaats,
zijn poten laten hem niet los,
hij loopt, soms eet hij uit zijn poot,
hij loopt,
tot hij zijn graf haalt, inderhaast.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1777 Nicolaas Anslijn
1910 Jo Daan
1941 Ton van der Geest
sterfdag
2013 Marijke Spies
➔ Neerlandicikalender

Media

Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

9 mei 2025 Door Arnoud Kuijpers Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d