Jammer dat er een kaft om de Bijbel zit

Een boek durven uitgeven met de titel NBV21 De vertaalmethode toegelicht! Ik hoop dat de jury van de Taalboekenprijs zich volgend jaar niet door die titel of de daarbij passende geheel witte omslag met een titel in Times New Roman laat afschrikken Want ik denk niet dat er het komende jaar een boek verschijnt waar de liefde voor het Nederlands meer vanaf spat.

NBV21 is de Nieuwe Bijbelvertaling 2021, de herziening van de bijbelvertaling uit 2004 die onlangs verscheen. In De vertaalmethode toegelicht gaan Mathijs de Jong, de oppervertaler, en Cor Hoogerwerf, een van de overige medewerkers, in detail in op allerlei vertaalbeslissingen die zijn gemaakt bij de totstandkoming van deze vertaling, een vertaling die de oorspronkelijke tekst heeft willen omzetten in wat de vertalers zelf ‘Natuurlijk Nederlands’ noemen – een taal zoals een Nederlandse schrijver die zelf zou gebruiken om deze boodschap over te dragen, niet overdreven eenvoudig maar vooral ook niet verwrongen.

Gewogen

Een interessante en juiste keuze daarbij was dat ook de enorme variatie in toon en genre tussen bijbelboeken in de vertaling door moet klinken: hoewel er grote aandacht was voor consistentie in de vertaalkeuzes door de hele bijbel heen, is geprobeerd ieder bijbelboek ook de eigen toon te geven die het in het oorspronkelijk ook heeft. Voor zover ik weet vinden overigens kenners van het Grieks dat de Evangeliën duidelijk geschreven zijn door mensen die het Grieks niet als moedertaal hadden, een wat armetierig en niet helemaal foutloos soort Grieks. Maar zover zijn de vertalers niet gegaan.

Behalve op de basisbeginselen van de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 gaan De Jong en Hoogerwerf ook uitgebreid in op de manier waarop ze bij de herziening te werk zijn gegaan. Ze zijn zelf door de hele vertaling gegaan, maar ze hebben ook dertienduizend commentaren gekregen. Die hebben ze allemaal eerst in een database gestopt; daarna hebben ze ze bekeken en gewogen en waar nodig verwerkt in de nieuwe versie.

Iedere overweging

Dertienduizend commentaren! In een database! En dat waren dan alleen nog maar de commentaren die op het eerste gezicht zinnig genoeg leken om te worden opgenomen. Nooit heb ik zo betreurd dat er een kaft om de Bijbel zit als toen ik dat las. Want eigenlijk moet er natuurlijk een editie van dit boek komen waarin je al die commentaren óók kunt zien, naast de oude Nieuwe Bijbelvertaling én de nieuwe, als een moderne Talmoed. En waar andere mensen ook nog weer nieuwe commentaren aan kunnen toevoegen, als aan een Wikipedia. Zodat de Bijbel tegelijk een discussie wordt over de tekst van de Bijbel.

Eigenlijk wil ik dat natuurlijk over willekeurig welk boek, maar er zijn er maar weinig waar je het zo gemakkelijk kunt bereiken als met het Boek der Boeken: zo weinig boeken die voor zoveel mensen zo belangrijk zijn dat ieder woord telt. Er zijn van NBV21 allerlei edities uitgebracht – met of zonder de deuterocanonieke boeken, maar ook een editie voor kunstliefhebbers door Athenaeum en een editie voor lezers door Querido. Kan daar niet ook nog een editie bij voor mensen die iedere overweging willen kennen?

Matthijs de Jong en Cor Hoogerwerf. NBV21. De vertaalmethode toegelicht. Haarlem/Antwerpen: Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, 2021. Bestelinformatie bij de uitgever.