‘Ek hang saam met slette’

Vloekwoorden in Afrikaanse hiphopteksten

‘Ik wil applaus met die kut’, ‘ik bijt je fokking kop eraf’ en ‘Frisse shit, kakkerlak lik m’n pik’: zomaar wat regels uit teksten van de hiphopartiesten De jeugd van tegenwoordig, Duvelduvel en Fresku. Nou oké, ik heb deze zinnen natuurlijk niet voor niets gekozen. Ik probeer hier een punt te maken. In Nederlandse hiphopteksten is een heel scala aan vloekwoorden terug te vinden. Niet zo gek dan ook dat de ‘top-10 nederhopste woorden’ (het resultaat van het onderzoek van Vivien Waszink, Alex Reuneker en Ton van der Wouden) de woorden damn, shit en fuck bevat. Nederlandse rappers rappen het liefst over geld – money en cash staan op de eerste en tweede plek – maar zijn zeker niet vies van een vloekwoord hier of daar.

Hoe zit dat eigenlijk met Afrikaanse hiphopteksten? Door middel van een zoektocht door Spotify kwam ik uit op verschillende hiphopartiesten uit Zuid-Afrika die (grotendeels) rappen in het Afrikaans. Ik heb vier nummers uitgekozen van vier verschillende artiesten waarbij ik de vraag zal stellen: wat voor vloekwoorden zijn er in deze teksten te vinden en hoe worden deze woorden ingezet?

De eufemismen van Bittereinder

In de track KWAAD NAAS is er sprake van een hoop code switching (het wisselen tussen twee of meerdere talen) tussen het Engels en het Afrikaans. De tekst is niet zo doordrenkt met vloekwoorden als een gemiddelde Nederlandse hiphoptekst, maar ze zijn er wel degelijk in terug te vinden. Bijvoorbeeld in de volgende regels: ‘en dit was first language pappie, ek lees T.S. Eliot / jakkals prys sy eie stert, daai ou’s maar ’n idiot’. 

Daarnaast zijn de woorden soutie en pommie in de tekst te vinden. Dit zijn denigrerende termen voor personen van Engelse komaf. Soutie komt van soutpiel, letterlijk vertaald ‘zoute penis’. De persoon die soutie wordt genoemd staat als het ware met een been in Zuid-Afrika en met de andere in Engeland. Waar hangt zijn penis dan? Juist. In de zoute zee. 

Opvallend is dat Bittereinder ervoor kiest om de woorden flippin of flip te gebruiken, in plaats van fokken of fok (de Afrikaanse varianten van fucking en fuck): ‘oh flip, daar’s niemand, ons verbrand nou ‘n brug’. Ze maken dus gebruik van eufemismen; eigenlijk het tegenovergestelde van vloekwoorden, die je dysfemismen kunt noemen. 

De vrouwen van Biggy

De naam van de track, Dames, klinkt vrij beleefd. Toch heeft Biggy geen enkel probleem met het benoemen van bepaalde delen van het vrouwelijk lichaam: ‘sy skut haar heupe’ en ‘ge-hypnotize met daai boude’. Boude heeft in het Afrikaans een grotere taboewaarde dan billen in het Nederlands. Er was niet voor niets ophef over dit nummer uit 1983. Het nummer werd in die tijd gecensureerd. Het tij lijkt wel enigszins gekeerd, want billen worden in Afrikaanse popmuziek tegenwoordig wel vaker bezongen. Bijvoorbeeld in deze track van Loufi, waar Goudse kaas een mooie rol in speelt, of deze meezinger van Kevboii. Hiphopartiest Early B geeft ze zelfs een heel nieuwe naam…

De billen van Early B

Potte worden ze genoemd. In deze track van Early B ft. Jack Parow & Justin Vega staat dus wederom de derrière centraal. Het woord potte kun je zien als slang of straat-/hiphoptaal. Het mooie van potte is dat het altijd om mooie billen gaat. 

Los van de potte bevat de tekst maar weinig vloekwoorden. Early B kiest ook voor het eufemisme flippen in plaats van fokken in de regel ‘goodness, gracious, curvaceous, so flippen reg, it’s insane is’. 

Een ander woord dat in ieder geval als ‘plat’ wordt gezien – ik vraag me af of het echt een vloekwoord is – is het woord moers. Letterlijk betekent het ‘van de moeder’. In de track Potte wordt het woord gebruikt als versterker in de regel ‘my man is ’n moerse fan’. Het betekent dan iets als ‘enorme’. 

Het fokken van Jack Parow

De man die, op basis van mijn mini-onderzoek, het meest grof in de mond blijkt, is Jack Parow. Met het aantal fokken in de track Cooler as Ekke komt hij het dichtst in de buurt van de Nederhop. Geen eufemismen voor Jack dus! De hele track is een soort diss naar mensen die cooler denken te zijn dan hij: ‘jy dink jy’s cooler as ekke’. Wellicht heeft deze rapper daarom extra krachttermen nodig om de ander naar beneden te halen.

De man is ook niet vies van wat seksueel getint taalgebruik: tette, slette, piel en poes woes komen onder andere aan bod. De eerste woorden lijken sterk op het Nederlands, maar de betekenis van poes woes is wellicht niet meteen helemaal duidelijk. Poes doet wellicht denken aan een ander woord voor vulva, maar hier wordt het gebruikt als versterker. Wanneer Jack Parow zegt ‘ek’s poes woes’, dan bedoelt hij dat hij ‘heel erg cool’ is.

Niet zo grof dus?

Kortom, er zijn wel degelijk vloekwoorden terug te vinden in de Afrikaanse hiphopteksten die ik heb bestudeerd, maar het lijken er op het eerste gezicht niet zo veel te zijn. Daarbij kiezen de hiphopartiesten zelfs soms voor eufemismen als flippen/flippin, iets dat je in Nederlandse hiphop niet vaak terughoort. De voorzichtige conclusie is dus dat Afrikaanse hiphop wat minder grof is dan de Nederlandse, maar áls er dan toch gevloekt moet worden, dan moet je Jack Parow bellen.