Literatuur voor alle leeftijden

Hoe zorg je als docent Nederlands voor een goede aansluiting tussen literatuuronderwijs in de onder- en bovenbouw? Welke boeken sluiten goed aan bij leerlingen in die leeftijdsfase? Er wordt veel gesproken over young adult-literatuur, een categorie boeken die veel gelezen wordt door jongeren, maar bij docenten niet altijd bekend is of serieus wordt genomen. Onterecht, want er verschijnen geregeld mooie en literair interessante young adult-boeken. We vroegen ons daarom af: kunnen we deze boeken een plek geven in het vak Nederlands?

Donderdag 15 juni vond Literatuur voor alle leeftijden plaats, een symposium over young adult-literatuur, georganiseerd door het Vakdidactisch Netwerk Nederlands Noord (V3N). Centraal stond de vraag hoe we in het vak Nederlands een brug kunnen slaan tussen literatuur voor jongeren en volwassenen. De deelnemers bestonden uit docenten, biblio- en mediathecarissen en studenten, ruim zeventig in totaal. Ze kwamen bij elkaar op het Meander College in Zwolle om zich in dit onderwerp te verdiepen.

‘Betekenisloze krullen’

Voor dit symposium over young adult-literatuur is Linda Ackermans gevraagd om de openingslezing te houden. Zij is aan de Radboud Universiteit bezig met een promotieonderzoek over dit onderwerp, publiceert er geregeld over en leverde vorig jaar september het rapport Young adult-literatuur op de leeslijst en in de lespraktijk op bij Stichting Lezen. Uit dit rapport blijkt dat de meerderheid van de docenten Nederlands positief staat tegenover YA-literatuur, maar ook dat docenten deze boeken niet vinden passen in de bovenbouw. Vaak hebben deze boeken echter meer literaire kwaliteit dan gedacht én vergroten ze het leesplezier.

In haar lezing ‘Betekenisloze krullen’ zette Ackermans uiteen wat YA-literatuur precies is en wat haar zo populair maakt. Ze nam de aanwezigen mee in de geschiedenis en ontwikkeling van literatuur voor jongeren en deelde inzichten over YA-literatuur in de onderwijspraktijk. Daarnaast hield ze een pleidooi om boeken niet te beoordelen op uitgever, flaptekst of promotiesticker, maar op de inhoud. Ze citeerde de Vlaamse schrijver Bart Moeyaert: “De doelgroep van een boek komt niet aan het licht, als je oeverloos over het verschil tussen jong en oud blijft emmeren. Ga uit van de Grote Gelijkenis, en dan blijkt de doelgroep wel, als je van de logo’s van uitgeverijen betekenisloze krullen maakt, je mond houdt en leest.”

Thema en toepassing

Dat young adult-literatuur heel geschikt is om thematisch uit te diepen, bleek uit de workshop over ‘Lief, Liever, Liefst‘. Dit is een lees- en onderzoeksproject waarbij leerlingen fragmenten lezen uit jeugdboeken met seksuele diversiteit als thema en hierbij ook opdrachten maken. Elise Stiekema en Sanne Parlevliet onderzoeken of dit de houding van leerlingen ten aanzien van seksuele diversiteit kan verbeteren.

Marie-José Klaver, docent Nederlands en Duits en redacteur bij deze website, presenteerde in haar workshop een werkvorm bij Wij slaven van Suriname van Anton de Kom. Ze liet zien dat leerlingen via een tekstweb niet alleen op een laagdrempelige manier kennismaken met een canonieke tekst, maar ook de gelegenheid krijgen om over burgerschapsthema’s als vrijheid, gelijkheid, solidariteit en diversiteit na te denken en te discussiëren.

Ook tijdens de workshopronde kwam Linda Ackermans aan het woord, dit keer samen met docent Nederlands Marjolijn Feddema. Zij stelden een werkvorm voor waarmee leerlingen onderzoek kunnen doen naar representaties van de adolescentie in literaire teksten. Hoe wordt de fase waarin zij zich bevinden verbeeld in romans die voor hen bedoeld zijn?

Tijdens het tweede deel van de middag deelden ervaringsdeskundigen hun praktische ideeën in twee inspiratierondes. Zo maakten we kennis met boekenclusters, waarmee je een young adult-boek koppelt aan boeken voor volwassenen. Of Lezenslessen, een succesvol project dat ondersteuning en inspiratie biedt voor het leesonderwijs. En boekenclubs in de klas, een werkvorm die voortkomt uit een onderzoek over leesmotivatie en persoonlijke ontwikkeling.

Een wereld te winnen

Young adult-literatuur krijgt steeds meer aandacht, maar er is nog een wereld te winnen. Veel deelnemers gingen terug naar hun school met het voornemen om dit onderwerp op de agenda van de sectie te zetten. V3N wil inzetten op dit soort symposia, maar misschien ook op cursussen of een docentontwikkelteam om met elkaar bij te dragen aan de plek die young adult-literatuur verdient in het vak Nederlands.

Wil je op de hoogte blijven? Meld je dan aan bij de LinkedIn-groep van V3N of abonneer je op de V3N-nieuwsbrief.

Hans Das en Wouter de Vries werken als gastleraren bij het profielversterkingsteam Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast zijn ze docent Nederlands op een middelbare school.