Op de longlist van de Libris Literatuur Prijs stond dit jaar onder andere Raam, sleutel van Robbert Welagen (1981). Vandaag is zijn literaire broertje geboren: Praag aan zee van Chrétien Breukers (1965). Dit boek vertoont veel overeenkomsten met de roman van Welagen. Wel is het een stuk lastiger om sympathie op te wekken voor het hoofdpersonage uit Praag aan zee dan voor dat uit Raam, sleutel. Desondanks heeft Breukers een gelaagd verhaal geschreven dat zich bezighoudt met de vraag waar we in geloven.
Losse knoopjes
In het kort komt Raam, sleutel hier op neer: een schrijfster verliest haar vriend door een verkeersongeluk. Tegelijkertijd wordt ze verliefd op de interviewster uit een boekenprogramma. Terwijl ze rouwt om haar overleden geliefde, ontvouwt zich ook een nieuwe romance. De verwantschap met Breukers boek is niet moeilijk te ontrafelen: hierin wordt een schrijver opgevoerd wiens vader overlijdt. En ook in deze roman speelt een boekenprogramma een belangrijke rol. Net als de hoofdpersoon uit Welagens boek, is het personage uit Praag aan zee onder de indruk van degene die hem in dat programma interviewt: ‘Ik zit tegenover Mignon en kijk hoe ze mijn boek vasthoudt. Met haar handen, die aan haar armen zitten. Die aan haar schouders zitten. Haar romp. Een wit overhemd met twee of drie knoopjes los.’ Zelfs in de details zijn overeenkomsten te vinden tussen de twee boeken, getuige de identieke kledingkeuze van de interviewsters. In Raam, sleutel is het ‘Hanna die een witte blouse draagt met het bovenste knoopje los.’. Maar ondanks de gelijkenissen laat Praag aan zee toch een heel andere indruk achter dan de roman van Welagen. Tussen de persoonlijkheden van de hoofdpersonages zit namelijk een wereld van verschil.
Vaders en vrouwen
Schrijver Thomas Meerman, het hoofdpersonage uit Praag aan zee, is halverwege de vijftig en emigreert in 2017 naar Praag. Twee jaar later overlijdt zijn vader. Daardoor wordt hij aan het denken gezet over zijn eigen vaderschap. Zelf heeft hij nauwelijks contact met zijn twee dochters die na de scheiding bij zijn ex-vrouw zijn blijven wonen: ‘Ik had een vader en ben een vader. Maar mijn vader is dood en mijn dochters leven buiten mij. […] Een vader is iemand die er niet is.’ Naast dat vaderschap, zijn er drie vrouwen die een groot deel van Thomas’ gedachten bezetten. Er is de moeder van zijn kinderen – Leonie – die hij kwijtraakte nadat hij zich tijdens het huwelijk steeds vaker inliet met andere vrouwen. De tweede vrouw is Vera, met wie Thomas nu samen is, maar ook weer niet helemaal, want ze ‘zijn niet verliefd en hebben geen relatie en zien elkaar niet dagelijks’. En dan is er tot slot ook nog Lena, een sekswerker met wie hij – eufemistisch uitgedrukt – niet zo respectvol omgaat: ‘Ik pak de riem. Lena protesteert. Helaas, ik zie geen reden om dit niet te doen’. En na afloop gaat het als volgt: “Bye. Yes, see you next time. No more hard sex, not that hard.’ Ik beloof het en weet dat Lena weet dat ik de belofte zal breken.’ Het mishandelen van Lena windt Thomas op – ondanks dat Lena liever niet vol rode striemen en plekken weer vertrekt. Dat maakt hem tot een erg onaangenaam personage. Vooral ook omdat hij geen enkel schuldbesef lijkt te kennen: ‘[…] ik voel me geen moment schuldig als ik Lena mishandel.’
Geloof
Toch maakt dat onaangename personage Praag aan zee geen onaangenaam boek. Breukers boek zit knap in elkaar. Dat zit hem bijvoorbeeld in het feit dat het verhaal zich niet alleen op een aards, maar ook op een hemels niveau afspeelt. De grote thema’s -vaders en vrouwen- komen ook in religieuze zin aan bod. Zo weet Breukers op subtiele wijze vergelijkingen te maken tussen het aardse en het hemelse Vaderschap: ‘Ik geloof in God, de almachtige Vader’. […] Mijn dochters geloven dat hun vader niets van ze wil weten. Ze geloven dus niet. Of ze geloven in een bewuste afwezigheid.’ Leonie, Vera en Lena worden op hun beurt als volgt beschreven: ‘Ik aanbid of gedenk deze drie vrouwen als één. Zij zijn drie en één.’ Het is uiteindelijk dan ook vooral een verhaal over geloven, op verschillende niveaus. Het laatste deel van het verhaal speelt zich af in coronatijd en ook daarin speelt geloof een belangrijke rol. Thomas en Vera leven dan in een harde lockdown, gescheiden van elkaar, en beleven hun liefde – en seks – door een beeldscherm. Geloven we in liefde via een scherm? Misschien is het antwoord op alle vragen over geloof uiteindelijk wel hetzelfde. Misschien is geloof – soms tegen beter weten in – nu eenmaal noodzakelijk om voort te kunnen gaan. Of zoals Thomas Meerman het zegt: ‘Ik moet het wel geloven. Al wie behouden wil blijven, heeft vóór alles het geloof nodig. Daaraan moet hij zich vasthouden.’
Laat een reactie achter