• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Al!

24 mei 2022 door Marc van Oostendorp 6 Reacties

Al Capone. Bron: Wikimedia

Al kun je op heel veel manieren gebruiken: ‘al mijn brood is op’, ‘ik zie hem al staan’, ‘al ziet men de lui, men kent ze daarom niet’, ‘dat is al de derde keer’, ‘zo ik al weet waar je het over hebt’, ‘al te goed is buurmans gek’, en dat zijn er nog maar een paar. Ik weet niet of er ooit een overkoepelende studie is verschenen over al (haha) die vormen van al, maar als die bestaat, zou ik hem meteen aanschaffen.

Toch vertelde gisteren iemand me over een vorm van al die ik nog niet kende: een oude tante zei al! al! wanneer je op het punt stond haar nog wat thee bij te schenken. Ze legde daarbij haar hand op het theekop, en gebruikte het dus als een soort afkorting voor ‘ik heb al!’. Maar kennelijk gebruikte ze het ook als een manier om ‘op’ te zeggen: de thee is al.

Volgens mijn gesprekspartner was die tante ‘Indisch’, maar ik heb dit gebruik niet kunnen vinden in beschrijvingen van het Indisch Nederlands, al (haha) houd ik het voor mogelijk dat ik niet goed heb gezocht.

Als je zoiets onderzoekt, raak je toch ook wel onder de indruk van de eigenaardigheid van taalverandering. Hoe is het toch mogelijk dat zo’n woordje als al sommige functies heeft behouden – het is bijna onmogelijk om een tekst te schrijven zonder al – maar tegelijkertijd sommige functies verliest. Hoe is het bijvoorbeeld mogelijk dat we vroeger wel al gij konden zeggen en nu niet meer al jullie in plaats van jullie allemaal? Dat is toch veel korter? Net als dit al en dat al in plaats van dit of dat allemaal. Of zou het niet handig zijn om al ook nog als voorzetsel te hebben, zoals in al de weide gaan voor door of over de weide gaan?

Ik geloof eigenlijk dat er geen theorie over taalverandering is die zoiets kan verklaren: meestal gaan we er toch vanuit dat iets verandert omdat de wereld verandert, of omdat de nieuwe oplossing op de een of andere manier logischer of economischer is. Maar van dit alles is geen sprake.

Ik hoop dat we daarom het Indisch al nog kunnen redden, voor het te laat is.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Indisch Nederlands, taalkunde, taalverandering, woordbetekenis, woorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Peter Debrabandere zegt

    24 mei 2022 om 08:33

    “Of zou het niet handig zijn om al ook nog als voorzetsel te hebben, zoals in ‘al de weide gaan’ voor ‘door’ of ‘over de weide gaan’?”

    In West-Vlaanderen is dat nog steeds zo. Als West-Vlaming ken ik de vormen ‘al hier’, ‘al daar’, ‘al waar’, ‘al binnen’, ‘al buiten’, ‘al achteren’, ‘al boven’, ‘al onder’, ‘al voren’. (Zie ook WNT, AL IV). West-Vlaams “Kom een keer al hier!” = Nederlands “Kom eens naar hier!”

    Beantwoorden
  2. Dennis Smit zegt

    24 mei 2022 om 20:57

    ‘Al mijn brood is op’ versus ‘Das Brot ist alle’ in het (omgangs)Duits!

    Beantwoorden
  3. bettyminds zegt

    25 mei 2022 om 05:25

    Ook mijn oma gebruikte dat ‘al’ wanneer ze genoeg had, en toevallig of niet, ook zij was van Indonesische afkomst. Ze gebruikte het bijna als synoniem voor ‘soedah’. Zou het niet in de beschrijving van indisch-nederlands taalgebruik voorkomen omdat het zo weinig opvalt? Pas toen ik dit artikeltje las, besefte ik zelf dat mijn oma dit deed.

    Beantwoorden
  4. Bessel Dekker zegt

    25 mei 2022 om 16:03

    Dit is inderdaad Indisch-Nederlands. Ik moet toegeven dat ik uit eigen waarneming spreek, en geen andere bron heb, maar de laatste halve eeuw heb ik in Indisch-Nederlandse kringen dit “al” steeds gehoord wanneer een Indonesiër “sudah” zou zeggen, of een Javaan “wis”. Dat is het “al” dat meestal perfectief aspect aangeeft.In de beschreven situatie zou het equivalent kunnen zijn aan “genoeg”, in iets andere situaties aan “klaar”.

    Beantwoorden
    • Bessel Dekker zegt

      25 mei 2022 om 16:19

      » En tante lachte weêr tranen, om dien Herrit: te erg toch, seg!
      – En nou jou lodeh in de kleine kommetje… nà ja… soo… En dan de sambal, nètjes op den rand van jou bord: niet door elkaâr doen, Herrit… Jaà, die Herrit… Proèf dan eerst… ieder sambal met hapje rijst… nà ja… soo… De kroepoek op de tafel maar… nà ja… soo… Kom… àl… Smul nu maar… Allàh toch, die Herrit… hij vermoordt zijn vàder voor nassi… Kassian, Van Lowe! «

      (“De boeken der kleine zielen”— volgens DBNL op pag. 164.)

      Beantwoorden
      • Bessel Dekker zegt

        25 mei 2022 om 16:26

        En ten slotte:

        https://www.mijnwoordenboek.nl/dialectNL/Nederlands%20Indisch.pdf

        Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d