Gelukkig ben ik vandaag wél jarig en kunnen jullie mij niet kwalijk nemen dat het ‘spreekwoord om de week’ deze keer geen spreekwoord maar een uitdrukking is. Er zijn namelijk veel dagen waarop deze leus tegen je gebruikt kan worden (Pas maar op! Als die erachter komt ben je nog niet jarig!), maar natuurlijk niet op je verjaardag.
Op de 364 dagen per jaar waarop iemand het wel tegen je kan gebruiken, heb je waarschijnlijk iets ongunstigs te verwachten en zit je flink in de problemen. Nu lijkt me persoonlijk dat je ook op je verjaardag behoorlijk last van heibel kunt hebben. Het verbaasde me dan ook niet toen na enig onderzoek bleek dat deze niet aan de praktijk toetsbare uitdrukking een weinig uitgebreid vastgelegde geschiedenis heeft.
Wat wel duidelijk is, is dat de uitdrukking uit het Bargoens komt. Een taaltitel die komt uit het Frans (‘baragouin’) en letterlijk vertaald kan worden als ‘onbegrijpelijke taal’. Althans volgens de DBNL, Marc van Oostendorp schreef eens een kort blog over de andere mogelijke herkomsten van het woord. Het Bargoens is een vreemde taal, omdat het eigenlijk is ontstaan uit een sociale taalvariatie. Het kent geen eigen syntaxis of klankleer, maar Nederlandse woorden worden bijvoorbeeld wel op een andere manier of in een andere betekenis gebruikt. Sommige mensen noemen het Bargoens een dieventaal. Het werd namelijk tot de eerste helft van de twintigste eeuw vooral gebruikt door onderwereldfiguren, straatverkopers en daklozen.
Een hedendaagse vorm van sociale taalvariatie is straattaal; een taal die vooral wordt gebruikt door jongeren. Ik ben dan ook benieuwd wat voor soort spreekwoorden deze nieuwe taalvariatie gaat brengen. Om te zien welke hedendaagse uitdrukkingen de tand des tijds zullen doorstaan moet ik misschien alleen eerst nog een paar verjaardagen wachten…
Nynke de Haan doet de onderzoeksmaster Nederlandse Literatuur en Cultuur in Utrecht.
Laat een reactie achter