Jong geleerd, oud gedaan

Wat je in je jeugd leert, blijft je de rest van je leven bij.

Ik probeer telkens met een spreekwoord op de proppen te komen dat past bij een bepaald thema van de week waarin het gepubliceerd wordt. En, ik kan zelf toegeven, sommige weken lukt dat beter dan andere. Maar voor deze week kan ik werkelijk waar geen toepasselijker spreekwoord bedenken.
Want deze week viert Jong Neerlandistiek alweer haar eerste verjaardag! 17 januari 2022 werd het eerste spreekwoord van de week gepubliceerd, samen met heel wat andere leuke artikelen. En hoewel ik na mijn observatie dat de tijd wel enorm snel ging eerst dacht aan een spreekwoord over tijd, vind ik deze toch echt toepasselijker. Want wat wij hier als jonge Neerlandici neer mogen zetten, is (hopelijk) iets dat ons voor de rest van ons leven bijblijft, zelfs wanneer we technisch gezien tot ‘Oudt’ Neerlandistiek gaan behoren. 😉

Maar genoeg gemijmer over het verleden en de toekomst, laat ik ter zake komen over het spreekwoord. De betekenis van het spreekwoord is hartstikke transparant; wat je jong leert, doe je op latere leeftijd (nog). Het werd naar mijn ervaring in mijn jeugd vaak gebruikt bij dingen die ik niet per se leuk vond om te leren, maar die wel handig waren voor later, zoals schoonmaken, fietsbanden repareren of zelfs spelling (ja, echt.) Ik kan daarbij de waarheid van het spreekwoord overigens enkel beamen. 

Deze levensles is daarbij ook al flink oud: in 1636 noteerde spreekwoordenverzamelaar Johan de Brune Ionck bestaen, Oud ghedaen, oftewel jong geprobeerd, oud gedaan. Met daaronder ook  Ionck bedacht, oud betracht, jong bedacht, oud in de praktijk gebracht (Van Dale, dbnl). Opvallend vind ik hier dan weer het rijmschema, dat in het huidige Nederlands geen stand heeft weten te houden. 

Maar mogelijk kan dit verklaard worden door een ander voorkomen van het spreekwoord, uit de Lutherse vertaling van de Bijbel uit 1648 (Van Dale). Hier staat namelijk in de kanttekening de uitspraak Jonck gewoon, out gedaen (dbnl); jong aan gewend, oud gedaan. Dit is dan vertaald van het Duitse Jung gewohnt, alt getan, wat aan Luther zelf wordt toegeschreven (Van Dale). Het kan zijn dat via deze weg het spreekwoord volledig in de Nederlandse taal geïntegreerd is en zijn huidige (niet rijmende) vorm aangenomen heeft. 

Echte duidelijkheid over de herkomst kan ik helaas niet geven, maar dat doet gelukkig niet af aan de kernboodschap van het spreekwoord. Ik hoop in ieder geval van harte dat wij als Jong Neerlandistiek mogen blijven leren, zodat alles wat wij hier opdoen oud gedaan wordt en blijft. Met daarbij dan ook mijn persoonlijke wens dat men de spreekwoorden die ik ze hier (jong) leer, oud blijven gebruiken!

Yfke de Jong is masterstudente Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit.