Gisteren verscheen er een spectaculair nieuwe chatbot online: ChatGPT van het software-bedrijf OpenAI. Het is een systeem waarmee je gesprekken kunt voeren in ieder geval alle talen die ik enigszins beheers. Het is een systeem dat getraind is door honderden miljarden woorden – vermoedelijk vooral van het internet geschraapt – te lezen en zo te leren welke woorden vaak in de … [Lees meer...] overEen reis naar de eenhoorns met AI
De universaliteit van de apenkreet
De Europese taalkundige met het grootste gevoel voor het grote gebaar is ongetwijfeld Philippe Schlenker. Hij wil zo ongeveer de hele wereld bestuderen op een taalkundige manier, of in ieder geval toch uiteenlopende zaken zoals muziek en dans, handgebaren ('de vis was zo [handen wijd uit elkaar] groot'), en ook dierencommunicatie. Met een groep medewerkers schrijft hij … [Lees meer...] overDe universaliteit van de apenkreet
Ik open met een verwijzing
Interessante kwestie aan de VU: na protesten zijn daar de formules die aan het begin en het eind van academische plechtigheden zoals promoties of oraties worden uitgesproken aangepast. Ze heten daar respectievelijk het votum en de doxologie. Tot voor kort waren dit nog onversneden christelijke teksten, allebei citaten uit de Psalmen, maar volgens het College van Bestuur doen ze … [Lees meer...] overIk open met een verwijzing
Jiddische hulpwerkwoorden
Een fraai voorbeeld van de subtiliteiten van het taalgevoel is de keuze tussen hebben en zijn: ik heb gevochten, ik ben gevallen, en de hulpwerkwoorden andersom gebruiken zou niet juist zijn. Het Engels maakt een voltooide tijd altijd alleen maar met have, maar er zijn genoeg andere talen (Frans bijvoorbeeld, of Duits, of Italiaans) die ook een verschil maken, al is de keuze … [Lees meer...] overJiddische hulpwerkwoorden
Het geestesoog ontdekt
Wat gebeurt er als iemand pakweg de zin 'De portier was een invalide' tot zich neemt? Zie je dan op de een of andere manier inderdaad een anders valide portier voor je? Valt dat op de een of andere manier aan te tonen? En draagt dat innerlijke oog bij aan je esthetische plezier? Op die en dergelijke vragen promoveert Marloes Mak vandaag in Nijmegen. Op verschillende manieren … [Lees meer...] overHet geestesoog ontdekt
Python en poëzie
Een van de interessantste Nederlanders op dit moment is ongetwijfeld Guido van Rossum, de ontwerper van de programmeertaal Python. Het is niet overdreven om te zeggen dat dit inmiddels wereldwijd de populairste programmeertaal is – een taal die vrijwel iedere programmeur wel een beetje kent. Hij is bovendien iemand die over heel veel onderwerpen goed heeft nagedacht en zijn … [Lees meer...] overPython en poëzie
Neoklassiek Neder-Grieks
"Ειπ’ ἄρα, εἰ ποτ’ ἔην μεγάλου τ’ ἀνδρὸς μέγα τ’ ἔργον', dichtte Jan de Groot (de vader van Hugo) 'Μεῖζον ἂν ἢ οἷον Στεύνιος ἔργον ἔθη;' – zeg maar of er ooit een groots werk van een groot man is geweest dat grootser was dan het werk dat Stevin deed? Hugo de Groot schreef die regels in een gedicht aan het begin van Simon Stevins belangrijke werk De beghinselen der weegh … [Lees meer...] overNeoklassiek Neder-Grieks
En altijd sta ik middenin
Waarom Willem Jan Otten lezen? "Een waterverfschilderij is een vlek", schrijft Willem Jan Otten in het essay Wil je mij poëzie leren? dat zijn uitgever, Van Oorschot uitgaf ter gelegenheid van vijftig jaar dichterschap. Tegelijkertijd gaf Van Oorschot – in hetzelfde formaat maar een complementaire kleur – ook een door Otten zelf gemaakte bloemlezing uit van vijftig … [Lees meer...] overEn altijd sta ik middenin
De bodemloze put van de niet-aflatende stroom
Wartaal en laster van Liesje Schreuders over 'de' communicatie Dat de communicatie en de voorlichting een kleine industrie geworden zijn, wie zal het bestrijden? Op allerlei plaatsen waar vroeger alleen maar wat gestameld werd zitten nu 'professionals' die gelikte presentaties geven om schadelijke plannen mooi te doen lijken, die misstappen op een meesterlijke manier … [Lees meer...] overDe bodemloze put van de niet-aflatende stroom
Humor is samenzijn in een onbegrijpelijke wereld
Wat is grappig? Aan het begin van haar deze week verschenen – wat mij betreft heel inzichtrijke – artikel meldt de jonge Britse onderzoeker Alice Haines dat er ongebruikelijk veel wantrouwen is tegen onderzoek naar die vraag. Er is een citaat, toegeschreven aan allerlei humoristen zoals Mark Twain en E.B. White, dat het illustreert: 'een grap bestuderen is als een kikker … [Lees meer...] overHumor is samenzijn in een onbegrijpelijke wereld
Groetronding: dohog
Met heel kleine variaties in de uitspraak kunnen mensen heel veel zeggen. We hebben er dan ook een bijzondere antenne voor: je hoeft je r-klank maar een beetje te variëren of je bent ineens een kakker, of een Brabo. Zulke observaties zijn het domein van een terecht populaire betrekkelijk recente tak van de taalwetenschap, de sociofonetiek. Ik denk dat ik een nieuwe … [Lees meer...] overGroetronding: dohog
Ook de sociale media zijn een zegen
Het begon ermee dat mijn telefoon het vrijdag in de trein begaf, terwijl tegelijkertijd WiFi in de trein het ook niet deed, zodat ook mijn laptop onbruikbaar werd. Ik moest nog allerlei mensen van alles laten weten! Pas tegen het einde van de reis deed mijn telefoon het ineens weer. Alsof mij een boodschap werd gegeven: zo kun je ook anderhalve uur van je leven doorbrengen – in … [Lees meer...] overOok de sociale media zijn een zegen
Kun je stoppen?
Het is een deel van mijn werk om het te observeren, maar het blijft ook verbazen: dat taal voortdurend verandert, en niet op een abstracte manier, maar vlak onder onze ogen. En het helpt dan helemaal om een achtjarige in huis te hebben, die van alles meeneemt. Wanneer is het in het Nederlands gekomen? Een methodologisch probleem is dat ik de afgelopen decennia niet … [Lees meer...] overKun je stoppen?
We slepen elkaar door de straten
Waarom Mark Boog lezen? Als het niet zo onaardig was, zou je zeggen dat je sommige vrienden alleen hebt vanwege hun taal: niet omdat ze zo lekker kunnen koken of bloemen meenemen, en zelfs niet omdat ze zulke diepzinnige gedachten hebben, maar omdat ieder gesprek is als een concert van Paganini maar dan in taal – vol woorden en zinswendingen en buitelingen. Wat ze zeggen … [Lees meer...] overWe slepen elkaar door de straten
Hoe slecht communiceert de Europese Commissie?
Het leek me interessant onderzoek, waarover NOS Nieuws vorige week berichtte: de Europese Commissie zou aantoonbaar 'wollig en onbegrijpelijk' schrijven. Wolliger en onbegrijpelijker zelfs dan de andere onderzochte groepen, waaronder nationale regeringen. Alleen politicologen zouden het nog slechter doen. De NOS geeft zelf toe dat ze eigenlijk alleen de site Politico hebben … [Lees meer...] overHoe slecht communiceert de Europese Commissie?
Een echt goede docent slikt op de juiste momenten zijn kennis in
Coen Peppelenbos doet er alles aan om ons te doen geloven dat hij geen echt goede docent is. In zijn nieuwe boek, Moeten we dit weten voor de toets? Hoe overleef ik het literatuuronderwijs? somt hij allerlei bezwaren op tegen zijn eigen leraarschap – hij doceert aan de NHL Stenden Hogeschool. Hij kan de namen van leerlingen niet onthouden, hij is eigenlijk meer een schrijver, … [Lees meer...] overEen echt goede docent slikt op de juiste momenten zijn kennis in
Je broer?
Hoe we alledaags onbegrip efficiënt oplossen Hoe meer je taal bestudeert, des te meer raak je onder de indruk van de mens. Het gaat meestal over onderwerpen die volkomen alledaags lijken: praten, dat is nu echt iets dat we de hele dag doen. En het is als je erover nadenkt verbluffend ingewikkeld. Neem gesprekken. Een willekeurig alledaagse conversatie – ook als het aan … [Lees meer...] overJe broer?
‘Ze vroegen naar de weg aan haar’
Een van de boeiendste dingen aan het Nederlands is dit: er wordt over die taal al heel lang, eeuwenlang, nagedacht door knappe koppen. En nog steeds komen er details naar boven waarover niemand heeft nagedacht: details waarover je mensen een taalgevoel lijken te delen zonder dat iemand heeft opgeschreven waar dat taalgevoel vandaan komt. Via de Taaladviesdienst van Onze Taal … [Lees meer...] over‘Ze vroegen naar de weg aan haar’
Een plaatje zegt de computer meer dan duizend woorden
Kunnen computers taal leren? Het is een van de grote vragen van deze tijd en afgelopen maandag legde Danny Merkx in Nijmegen een nieuw stukje van de puzzel. Hij promoveerde er op een proefschrift waarin hij onderzocht of het hielp als je computers plaatjes laat zien. Merkx bood de computer daarvoor een verzameling plaatjes aan – bijvoorbeeld gehaald van de website Flickr – … [Lees meer...] overEen plaatje zegt de computer meer dan duizend woorden
Hoe mooi een dag kan zijn, zonder zadelpijn
Waarom gedichten lezen? Een van de fijne dingen van gedichten lezen is dat het je is toegestaan om ieder woord te wegen en te overwegen. In het dagelijks leven is dat niet toegestaan: mensen zeggen en typen dingen, je probeert zo snel mogelijk te achterhalen wat ze daarmee bedoelen, en vergeet onmiddellijk de oorspronkelijke vorm, want we moeten door. Maar alleen al … [Lees meer...] overHoe mooi een dag kan zijn, zonder zadelpijn
De eenzaamheid van Chomsky
Het was een interessante avond, afgelopen zaterdag, in Nijmegen. Tijdens het filmfestival InScience werd de film Is The Man Who Is Tall Happy? vertoond, van de bekende filmmaker Michel Gondry en gebaseerd op gesprekken die hij voerde met Noam Chomsky. De film is ook online te bekijken (hierboven), maar in de zaal en op een groot scherm biedt hij ook wel wat extra's. Bovendien … [Lees meer...] overDe eenzaamheid van Chomsky
Hier nu langs het lange diepe water
Waarom Remco Campert lezen? De 'vijftig onmisbare gedichten' in een nieuwe bloemlezing van Remco Campert zijn blijkens heel summiere informatie op het titelblad 'gekozen door de uitgever en redactie van De Bezige Bij'. Waarom dat allemaal zo armoedig moet, en niet iets beter kan worden uitgelegd hoe die keuze tot stand is gekomen, en waar al deze gedichten precies vandaan … [Lees meer...] overHier nu langs het lange diepe water
Friezen die ‘daken’ zeggen
Als in hetzelfde gebied verschillende talen gesproken worden, gaan die talen onherroepelijk in de loop van de tijd meer op elkaar lijken. Hoe die wederzijdse beïnvloeding gaat, is een onderwerp van taalwetenschappelijk onderzoek en het Fries is daarbij in de internationale literatuur een belangrijk voorbeeld. Dat komt onder andere doordat er in Nederland decennialang … [Lees meer...] overFriezen die ‘daken’ zeggen
Wat moeten leerlingen weten over taal?
Kennis en inzichten op het gebied van de taalkunde en taalbeheersing voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs Het meesterschapsteam Nederlands heeft in de afgelopen jaren diverse visiedocumenten gepubliceerd over een mogelijke verrijking van de inhoud van het curriculum Nederlands. Die visiedocumenten waren vooral conceptueel in detail uitgewerkt. Maar wat is nu … [Lees meer...] overWat moeten leerlingen weten over taal?
Computer begrijpt niet wat een vrouw zonder handtas is
Hoe goed kunnen computers menselijke taal begrijpen? Niet heel goed, laat de Catalaanse onderzoeker Evelina Leivada samen met twee Amerikaanse collega's zien in een nieuw artikel. Je hoort wel beweren dat het moment bijna daar is: computers kunnen denken en voelen en alles begrijpen wat we zeggen. Een paar jaar geleden sloot Elon Musk nog een project voor schrijvende … [Lees meer...] overComputer begrijpt niet wat een vrouw zonder handtas is
