Er is belangrijk nieuws in een van de heftigste taalkundige discussies van de afgelopen vijftig jaar. We doen even een experiment met het taalmachientje onder je hersenpan. Wat betekent de volgende zin? Wat geloof jij dat de actrice gisteren gekocht heeft? De vraag is nu: wat is het lijdend voorwerp van gekocht? Dat is als je Nederlands spreekt hopelijk geen ingewikkelde … [Lees meer...] overWat kan een computer het vermogen om te doen leren?
De eerlijkste man die ik ken
Gisteren bleek ineens dat Gertjan Postma vandaag met pensioen gaat. Gertjan! Een van de slimste, een van de eigenzinnigste, een van de meest jongensachtige en een van de aardigste taalkundigen van Nederland. En iemand op wie waarschijnlijk iedereen die hem kent weleens boos is geworden. De eerste keer dat ik hem tegenkwam, was na het allereerste taalkundige praatje dat ik … [Lees meer...] overDe eerlijkste man die ik ken
Marokkaanse tong-acrobatiek
Marokkanen zeggen helemaal niet meer sj dan andere Nederlanders. Sterker nog, het lijkt erop dat ze juist minder sj zeggen. Dat zijn verrassende resultaten, in een nieuw artikel in Nederlandse Taalkunde. Het verschil tussen s en sj zit in de positie van de tong: bij beide klanken houd je de voorkant omhoog zodat er boven in de mond, bij het harde verhemelte een vernauwing … [Lees meer...] overMarokkaanse tong-acrobatiek
Persoonlijke taalpolitiek
Terwijl ik een artikel over de taalpolitiek van België aan het lezen was, drong gaandeweg tot me door hoe hopeloos fout de taalpolitiek van dat land is. Hoe er fundamenteel verkeerd over taal wordt nagedacht, en hoe dat betekent dat er geen echt rechtvaardig taalbeleid kan ontstaan. Het betreft een artikel van de Leuvense sociaal-politiek filosoof Helder De Schutter in het … [Lees meer...] overPersoonlijke taalpolitiek
Ik ga stad
Er is een nieuwe constructie en die leidt bij sommigen tot drastische beslissingen: Wat is hier aan de hand? Gert-Jan Schoenmakers en John David Storment zochten het uit, en schreven er een artikel over in de onlangs verschenen bundel Linguistics in the Netherlands 2021. Ze vonden om te beginnen elders op Twitter inderdaad zinnen zoals: hoelaat ben je stad dan want ik … [Lees meer...] overIk ga stad
Wedstrijd: bedenk de nieuwe taalregel 2021
De redactie van Neerlandistiek heeft het er het afgelopen jaar bij laten zitten. Waar we in eerdere jaren met grote regelmaat een wedstrijd uitschreven voor nieuwe taalregels voor het Nederlands, hebben allerlei omstandigheden ons daar in 2020 van weerhouden. Maar een pandemie mag natuurlijk geen reden zijn om de Nederlandse taal te laten ondergaan in … [Lees meer...] overWedstrijd: bedenk de nieuwe taalregel 2021
Tegen de ontroostbaarheid
Troost is op een vreemde manier overdraagbaar. Je kunt troost vinden in de gedachte dat andere mensen ook op zoek zijn naar troost, zelfs als zij dat niet meteen kunnen vinden. Voor andere sentimenten geldt dat niet. Een mens wordt doorgaans niet vrolijk van het feit dat andere mensen vruchteloos proberen vrolijk te zijn, niet hoopvol van andermans wanhopige zoektocht naar … [Lees meer...] overTegen de ontroostbaarheid
Taal tegen de feiten
Welk van de volgende twee zinnen is waar? Als 221 een priemgetal was, kon je het niet door 17 delen.Als 221 een priemgetal was, kon je het door 17 delen. De meeste mensen zullen vinden dat de eerste waarder aanvoelt dan de tweede. Maar waarom? Een priemgetal is een getal dat je alleen door 1 of door zichzelf kunt delen. Beide zinnen gaan dus over een situatie die sowieso … [Lees meer...] overTaal tegen de feiten
Zijn verkrachters gestoord?
Het interessantste publieke debat van de laatste jaren gaan over manieren om voorzichtiger met taal om te springen in datzelfde publieke debat: is het verkieslijk geen blank meer te zeggen maar wit, mag iemand zelf bepalen met wat voor voornaamwoorden we naar hem, haar of hen verwijzen, enzovoort? De discussie wordt door voor- en tegenstanders soms gevoerd met een vleugje … [Lees meer...] overZijn verkrachters gestoord?
Stijl op school
Over het schoolvak Nederlands valt kennelijk van alles te zeggen. Maar als er nu ergens consensus over is, is het waarschijnlijk dat er wel wat meer aandacht mag komen voor schrijven. Het kost docenten onnoemelijk veel tijd, want opstellen corrigeren is bewerkelijker dan welke andere nakijktaak ook. Maar dan moet de overheid die tijd maar maken, en zorgen dat er meer … [Lees meer...] overStijl op school
Zaid is de slimste van zijn broers
De middeleeuwse Arabische grammaticus Al-Sirafi is de auteur van een puzzel die taalkundigen nog steeds bezig houdt. Onlangs plaatsten vier studenten van het Amerikaanse MIT er een artikeltje over. Dit is het puzzeltje: de volgende zin lijkt goed: Zaid is de slimste van zijn broers. Het probleem is dat je Zaid meestal niet onder zijn eigen broers schaart. Als iemand je … [Lees meer...] overZaid is de slimste van zijn broers
“Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen.”
Bedreigen en beloven De parlementaire democratie in Nederland heeft een nieuw dieptepunt bereikt: voor het eerst in decennia heeft een Kamerlid een ander Kamerlid in de nationale vergaderzaal persoonlijk bedreigd. Althans, een FvD-Kamerlid voegde de D66'er Sjoerd Sjoerdsma toe: "Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen." Er zijn dan altijd slimmerds die opmerken … [Lees meer...] over“Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen.”
De toekomende tijd bij Louise Glück
Het was een briljant idee, vorig jaar, om een gedicht van de toen verse Amerikaanse Nobelprijswinnares Louise Glück door scholieren te laten vertalen naar het Nederlands. Vertalen wordt in het onderwijs behalve bij Grieks en Latijn geloof ik maar weinig gedaan, en zeker het vertalen van gedichten niet. Een dichteres als Glück heeft bovendien als voordeel dat ze in toegankelijk … [Lees meer...] overDe toekomende tijd bij Louise Glück
Wat betekent ‘deze tafel’?
Een van de belangrijke inzichten van de taal uit de twintigste eeuw is dat er twee lagen van betekenis zijn. Meestal beschrijven we die als volgt: er is een laag van de 'letterlijke' betekenis van bijvoorbeeld een zin, die je kunt bepalen los van de context waarin die zin eventueel gezegd is. Dat noemen we de semantiek. En er is een laag, de pragmatische, die gaat over de … [Lees meer...] overWat betekent ‘deze tafel’?
Kennelijk ben ik een taaldenker
Wil je je huis binnen een mum van tijd tot een bewoonde boekenkast maken, begin een blog. Binnen de kortste keren worden je ongevraagd allerlei publicaties toegestuurd. Ik heb twee werkgevers en een bewoonde boekenkast, dus ik heb drie ruimtes voor boeken, maar ook drie adressen waar mensen boeken naartoe kunnen sturen, soms krijg ik dus zelfs boeken dubbel. Dat alles is … [Lees meer...] overKennelijk ben ik een taaldenker
Praten met je schoonmoeder via een steen
Sinterklaas heeft eindelijk iets om in de schoen te doen van iedere scholier die taal boeiend vindt, maar wiskunde ook. Zo iemand tegen wie iedereen zegt dat zij dan natuurlijk iets met die wiskunde moet doen, en niet met die taal, want in die wiskunde, daar zitten de echte uitdagingen. Aan zo iemand wil Sinterklaas duidelijk maken dat juist in talen vaak een ingewikkelde … [Lees meer...] overPraten met je schoonmoeder via een steen
We zijn niet alleen in onze verengelsing
Wat in de debatten over het Engels in het hoger onderwijs vaak wat op de achtergrond raakt: dat die discussie internationaal is. Buiten de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en een handjevol andere zijn er eigenlijk geen landen waarin niet gedebatteerd wordt over de wenselijkheid van universitair onderwijs in het Engels. Of eigenlijk vooral over de onwenselijkheid, want … [Lees meer...] overWe zijn niet alleen in onze verengelsing
Peutertaal is concreet
Een van de vele indrukwekkende taken die kinderen in de eerste jaren van hun leven blijmoedig ondernemen: heel veel woorden leren. Een kind van een jaar of vier of vijf kent er al duizenden, en dat leren gaat meestal ongemerkt. Ineens blijkt de peuter te weten wat dwarrelen betekent en wanneer je het precies kunt gebruiken. Hoe zo'n kind het kan is een van de grote … [Lees meer...] overPeutertaal is concreet
Hoe gaat het? Goed
Een interessante plaats waar neerlandici zich de laatste jaren nuttig maken is de spreekkamer. Dokters voeren gesprekken met patiënten die zeker voor die patiënten vreselijk belangrijk zijn: ze hebben beperkte tijd en in die tijd moeten ze informatie overdragen aan iemand die vreselijk belangrijk voor hen is – de behandelend arts. Het is daarom goed dat zulke gesprekken … [Lees meer...] overHoe gaat het? Goed
Schrijft Arnon Grunberg chicklit?
"Het beste is, het raadsel te vergroten", was het literaire programma van Harry Mulisch, en het lijkt ook de uitkomst te zijn van het project The Riddle of Literary Quality. Projectleider Karina van Dalen-Oskam schreef een leesbaar afrondend boek over dat project, dat oorspronkelijk de ambitie had een raadsel op te lossen of te verkleinen. In dit boek laat ze zien hoe … [Lees meer...] overSchrijft Arnon Grunberg chicklit?
Nergens dansen de boeren en boerinnen
Joris-Karl Huysmans en zijn vaderland Onderverdelingen zoals die tussen de neerlandistiek enerzijds en de romanistiek anderzijds, zijn een ongewenst overblijfsel uit de romantiek. We mogen wel doen alsof we de wereld kunnen opdelen in 'taalgebieden' met ieder hun eigen literatuur, maar de werkelijkheid trekt zich daar weinig van aan. Dat is een van de conclusie die je kunt … [Lees meer...] overNergens dansen de boeren en boerinnen
Vlamingen passen zich aan
Mijn favoriete taalkundige experiment is dit: je laat een aantal mensen een woordenlijst voorlezen: bloem, kraan, drietjes, enzovoort. Je kunt ook aan de akoestiek van wat die mensen zeggen met de computer heel gemakkelijk en heel precies aflezen waar in de mond mensen de klinkers zeggen: dat vertoont per definitie variatie, want geen mens spreekt precies hetzelfde als enig … [Lees meer...] overVlamingen passen zich aan
’s Ochtends telkens ineens zachtjes buitenshuis gaan
Ondertussen staat de leer van de woordsoorten ook niet stil. Zo heeft de Utrechtse hoogleraar Norbert Corver in het prestigieuze tijdschrift Natural Language and Linguistic Theory een groot artikel (gratis) over de Nederlandse -s zoals je die vindt op woorden die meestal bijwoorden worden genoemd, zoals in het volgende verhaaltje: Er was eens een kat die 's ochtends soms … [Lees meer...] over’s Ochtends telkens ineens zachtjes buitenshuis gaan
De lijflijkste schrijver van Nederland
Op het eerste gezicht denk je: een bibliografie van A.F. Th. van der Heijden? Op papier? Een boek met een harde kaft en honderden pagina's opsomming, niet alleen van alle boeken, maar ook van ieder fragment dat in een verzamelbundel of tijdschrift verschenen is, van ieder interview en zelfs van een groot deel van de besprekingen en literatuur óver Van der Heijden? Ik begrijp … [Lees meer...] overDe lijflijkste schrijver van Nederland
Jammer dat er een kaft om de Bijbel zit
Een boek durven uitgeven met de titel NBV21 De vertaalmethode toegelicht! Ik hoop dat de jury van de Taalboekenprijs zich volgend jaar niet door die titel of de daarbij passende geheel witte omslag met een titel in Times New Roman laat afschrikken Want ik denk niet dat er het komende jaar een boek verschijnt waar de liefde voor het Nederlands meer vanaf spat. NBV21 is de … [Lees meer...] overJammer dat er een kaft om de Bijbel zit
