Het aantal klanknabootsingen in het Nederlands is beperkt - er zijn dus slechts weinig woorden gevormd op grond van de klank die het genoemde produceert. Koekoek is ongetwijfeld het bekendste voorbeeld hiervan. Maar er zijn meer potientiële klanknabootsingen die minder bekend of herkenbaar zijn. Hieronder drie voorbeelden daarvan. haaibaai zelfstandig naamwoord ‘vinnige … [Lees meer...] overEtymologica: de klanknabootsingen haaibaai, hoempa en hum
Artikel
Wie heeft hier eigenlijk negenduizend pond betaald?
Het ontslag dat de Britse filosofe Kathleen Stock een paar dagen geleden nam van de Universiteit van Sussex, gaf aanleiding tot veel discussie in mijn WhatsApp-groepjes die vroeger heetten mijn vriendenkring. Mij lijkt het duidelijk dat Stock is weggepest. Een paar weken geleden stonden er studenten tijdens een open dag van de universiteit folders uit te delen die opriepen tot … [Lees meer...] overWie heeft hier eigenlijk negenduizend pond betaald?
Niemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt
Een ambtenaar op een Fries gemeentehuis mag brieven aan burgers over het ophalen van snoeiafval niet zomaar in het Russisch versturen. Hij is gehouden aan de Nederlandse wet en die regelt het taalgebruik in het openbaar bestuur. De Wet gebruik Friese taal geeft aan 'bestuursorganen en de onder hun gezag werkzame personen' bepaalde rechten om het Fries te gebruiken. Ik heb … [Lees meer...] overNiemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt
Alice Nahon vertaald in het Friulaans
Wie kijk heeft op het werk van Pier Paolo Pasolini weet dat hij niet weinig gedichten in het Friulaans heeft geschreven. Hij verzamelde ze kort voor zijn dood in de bundel La nuova gioventù. Die uitgave heeft onderaan de pagina de Italiaanse versie van de dichter, want zonder diens vertaling zou deze poëzie voor de meerderheid van de Italianen ontoegankelijk zijn. Behalve … [Lees meer...] overAlice Nahon vertaald in het Friulaans
Een gids naar alle lagen van onze taal
Vandaag krijgt de taalhistoricus Ewoud Sanders de Groenman Taalprijs in het radioprogramma De Taalstaat. Hier is het juryrapport van juryvoorzitter Hans Heestermans De Groenman Taalprijs wordt toegekend ofwel aan iemand die uitblinkt door een helder, levend taalgebruik ofwel aan iemand die op een duidelijke, informatieve, liefdevolle manier schrijft over taal. Dit jaar komt … [Lees meer...] overEen gids naar alle lagen van onze taal
Fries als bestuurstaal niet beter beschermd dan andere talen
In een andere column heb ik onlangs beschreven dat het recht van burgers om tegen de overheid in Friesland het Fries te gebruiken een stuk beperkter is dan we allemaal dachten. Ook de rechten van overheden om het Fries te gebruiken zijn bij goede lezing van de wet niet goed geregeld. Volgens twee belangrijke rechtsstatelijke principes mogen burgers alles doen wat niet door … [Lees meer...] overFries als bestuurstaal niet beter beschermd dan andere talen
Rechten van Friestalige burgers minder goed beschermd dan gedacht
De wettelijke bescherming van de Friese taal is grotendeels geregeld in de Wet Gebruik Friese taal. Dat is althans de bedoeling. Met die wet zijn een paar vreemde dingen aan de hand. Wie goed leest, ontdekt dat die wet het Fries onbedoeld juist achterstelt bij andere talen. Volgens twee belangrijke rechtsstatelijke principes mogen burgers alles doen wat niet door een wet … [Lees meer...] overRechten van Friestalige burgers minder goed beschermd dan gedacht
Wetenschapologie en het einde van de wetenschap
Ben je wetenschapper, en wil je eens goed depressief worden, lees dan het nieuwe boek The science of science van Dashun Wang en Albert-László Barabási (gratis). Althans, de auteurs zelf slaan de enthousiaste toon aan die om Joost mag weten welke reden hoort bij de moderne wetenschap – hoe verfrissend zou het niet zijn om eens een wetenschapper te horen die sceptisch is over de … [Lees meer...] overWetenschapologie en het einde van de wetenschap
Doppelt downloaden – auf Deutsch und auf Niederländisch
Wer ein Perfekt will, braucht ein Partizip. Das haben sich die meisten vermutlich schon gedacht. Aber wie kommt man an ein Partizip? Im Deutschen und im Niederländischen funktioniert das ziemlich ähnlich. Nehmen wir mal ein nicht zusammengesetztes schwaches Verb. Hierbei nimmt man für das Partizip Perfekt den Verbstamm (also das, was vom Verb übrig bleibt, wenn … [Lees meer...] overDoppelt downloaden – auf Deutsch und auf Niederländisch
Va of moe, hoe spreek jij je ouders toe?
In de kleuterklas had ik een vriendje dat zijn vader geen ‘papa’ noemde, maar hem aansprak met zijn voornaam. Ik vond dat maar vreemd, want ik kende niemand die dat deed. Was zijn vader soms niet zijn biologische vader? Dat was hij wel! Kennelijk sprak niet iedereen zijn ouders hetzelfde aan. Vader en moeder Hoe kinderen hun ouders noemen, verschilt niet alleen binnen, … [Lees meer...] overVa of moe, hoe spreek jij je ouders toe?
daar ligt alles PLAT
De bundel Bezette stad van Paul van Ostaijen vestigt op allerlei manieren de aandacht op het feit dat ze gemaakt is, en dat ze in een bepaalde tijd gemaakt is. De exuberante typografie, de manier waarop letters over de pagina's zijn gestrooid: dat alles maakt het onmogelijk om te negeren dat iemand de woorden op papier heeft gezet. De talloze verwijzingen naar vooral de … [Lees meer...] overdaar ligt alles PLAT
blussen / doven
Verwarwoordenboek vervolg (240) blussen / doven De woorden verschillen in sterkte. blussen uitmaken van een vuur (vlammen); vocht toevoegen tijdens verhitting, bijvoorbeeld om verbranding te voorkomen of te verminderen Vlam in de frituurpan? Blus dan niet met … [Lees meer...] overblussen / doven
De atlas
DBNL in beeld (6) DBNL biedt online duizenden teksten aan, die je kunt doorzoeken op auteursnaam, titel of een ander trefwoord. Maar wist je dat je de collectie ook op basis van geografische plaatsen kunt benaderen met behulp van de atlas? De atlas In de atlas vind je geografische informatie over de auteurs en werken in de DBNL-collectie, zoals de geboorteplaats van … [Lees meer...] overDe atlas
Stop de taalmodellen
OpenAI is een bedrijf dat de kracht kent van de angst. Het bedrijf kwam vorig jaar met een taalcomputer, GPT-3, een computer die kan schrijven, en het bedrijf heeft de angst voor die ontwikkeling op subtiele manieren weten te voeden. Worden computers nu echt zo slim dat ze artikelen en verhalen kunnen schrijven die ons meer weten te boeien dan wat er uit mensenbolletjes komt? … [Lees meer...] overStop de taalmodellen
…waarin geen mus van het dak valt…
Soms wordt het werk van een schrijver opgehangen aan één citaat, als ware het een slogan. En een enkele maal is het een citaat waarin de schrijver zegt aan welke eisen literatuur moet voldoen. Het gebeurde Willem Kloos met zijn ‘poëzie is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’ en het overkwam ook Willem Frederik Hermans met de diens mussen-definitie … [Lees meer...] over…waarin geen mus van het dak valt…
Het Engels heeft geen politieke vrienden meer
Ik constateerde het al toen ik dit voorjaar de verkiezingsprogramma's besprak: het D66, bij de vorige verkiezingen de kampioen waar het ging om onderwijs in het Engels – in 2017 pleitte de partij er bijvoorbeeld nog voor dat je ook in die taal eindexamen zou moeten kunnen doen – keert voorzichtig op zijn schreden terug. En daarmee zijn er eigenlijk geen verklaarde voorstanders … [Lees meer...] overHet Engels heeft geen politieke vrienden meer
Harry Mulisch’ Juffrouw Harlekijn
‘Er is een toestand waarin men niet weet of men waakt of slaapt.’ Zo begint het verhaal Juffrouw Harlekijn. In reactie op mijn stukje schreef Rob Delvigne dat in het nummer van Mandril waarin Vaders en toverballen staat nog een verhaal van Mulisch te vinden is, getiteld Juffrouw Harlekijn. Ook dit korte verhaal werd nimmer opgenomen in een boek van Mulisch. Bovendien werd … [Lees meer...] overHarry Mulisch’ Juffrouw Harlekijn
Etymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Wat hebben lijk, gelijk, -lijk, (ge)lijken, liken, lichaam, litteken, likdoorn, zulk, elk en welk gemeen? Op het eerste gezicht alleen de letter l, maar er is meer: al deze woorden bevatten één en dezelfde woordstam. In dit artikel vertel hoe ik de bonte woordfamilie daaruit is ontstaan. Aan de basis van alle genoemde woorden ligt de Proto-Indo-Europese woordstam *leig-. … [Lees meer...] overEtymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Het menselijk leven is een spel
Soms klinkt er in de dagelijkse stroom wetenschappelijke literatuur die je als moderne onderzoeker moet verwerken ineens een menselijke stem. Iemand die zich niet alleen maar verbergt achter de inleiding, methode, resultaten en discussie, maar die iets zegt over wat het betekent om mens te zijn. Het artikel Embodiment is not the answer van de Birminghamse emeritus-hoogleraar … [Lees meer...] overHet menselijk leven is een spel
Historische waarheid en verdichting in de negentiende eeuw
Wie nu kennismaakt met verbeelde historie in een verhaal of een film, vraagt zich meestal wel af wat van de voorgestelde gebeurtenissen waar is, en gebaseerd op serieuze bronnen. Meer dan anderhalve eeuw geleden, toen er nog geen films bestonden, en historische verhalen even geliefd waren als historische films nu, dacht men daar vermoedelijk anders over. Dat kan komen omdat … [Lees meer...] overHistorische waarheid en verdichting in de negentiende eeuw
Romananalyse: een basisvaardigheid van iedere neerlandicus
Het nieuwe nummer van Internationale Neerlandistiek is een door Mathijs Sanders en Sandra van Voorst samengesteld themanummer over romananalyse. Alle bijdragen zijn open access hier na te lezen.. Hieronder staat de inleiding die Sanders en Van Voorst schreven. Weinigen zullen betwisten dat de analyse en interpretatie van literaire teksten behoort tot de basisvaardigheden van … [Lees meer...] overRomananalyse: een basisvaardigheid van iedere neerlandicus
De sympathieke taal
Als ik niet in slaap kan komen, wil het de laatste jaren weleens helpen om de gedachten die in me opkomen te vertalen in het Toki Pona, een taal die in 2001 bedacht is door de Canadese Sonja Lang en die ik beschouw als een kunstwerk: van weinig praktische waarde (hoewel, noem inslapen maar geen praktische waarde), maar een die je de wereld anders kan laten zien. Een manier waar … [Lees meer...] overDe sympathieke taal
Nog even verwijlen bij ‘wijl’ en ‘wijle’
Aan het Duits is te observeren dat wijl en wijl twee verschillende woorden kunnen zijn: wijl ‘omdat’ is in het Duits weil, wijl ‘poos’ is een zelfstandig naamwoord en krijgt daarom in het Duits een hoofdletter, Weile. Aan het eerste is een stukje gewijd,*) dit tweede wijl kennen wij ook als wijle – … [Lees meer...] overNog even verwijlen bij ‘wijl’ en ‘wijle’
Sjiek de friebel!
Soms stuit je op een woord dat je nog dagenlang bezighoudt. Dat had ik deze week met de uitdrukking ‘sjiek de friemel’. Ik begreep uiteraard wat er bedoeld werd: het was een speelse manier om iets als chic (of would-be chic) te omschrijven. Maar toen ik het las, vervulde het me met een vreemde mengeling van verbazing, verwarring en – als taalwetenschapper in spe zeg ik het niet … [Lees meer...] overSjiek de friebel!
“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”
In de Leeuwarder Courant van 20 oktober werd een autoverkoper aan het woord gelaten over de toegenomen verkoop van de Dodge Ram 1500. Hij zei: "Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders". In die zin zit een opvallende constructie die mij in het Nederlands nog niet eerder was opgevallen. De zin betekent in mijn interpretatie zoiets als: ik verkoop de wagens aan … [Lees meer...] over“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”