Tot mijn vinkjes behoort dat ik door een bizarre speling van het lot absurd vroeg hoogleraar geworden ben: begin april gedenken we dat ik vijfentwintig jaar eerder mijn eerste oratie hield, aan de Universiteit van Amsterdam. Ik was toen postdoctoraal onderzoeker en ben nooit universitair docent of hoofddocent geweest. Ik denk daar weleens aan, bijvoorbeeld als er aan sommige … [Lees meer...] overIedereen (aan de universiteit) professor
Artikel
Nagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Het is deze week een beetje stil in het onderzoeksatelier over de literaire verbeelding van het Waddengebied, want er wordt verzameld, gelezen en geschreven. Ik gebruikte de avond om de onverkorte Rottumerplaat-tapes (zo'n 7 uur historische radio) te beluisteren. Het verhaal is bekend. In juli 1971 brachten achtereenvolgens Godfried Bomans en Jan Wolkers een week door op … [Lees meer...] overNagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Moord is slecht maar ik vind het niet erg
Het is inmiddels wel duidelijk dat je met willekeurig welke uitspraak evenveel over jezelf zegt als over de werkelijkheid. Wanneer ik bijvoorbeeld zeg 'Het regent buiten', vertel ik daarmee iets over het weer, maar ook iets over mezelf. Bijvoorbeeld dat ik ook zelf geloof dat het buiten regent. Ik kan natuurlijk wel liegen, maar normaliter vinden mensen het gek als iemand … [Lees meer...] overMoord is slecht maar ik vind het niet erg
Lucifer en de Nederlandse taal
Als je over de taal van Vondels Lucifer schrijft, kun je niet om Petrus Leupenius heen. Ik begin daarom met het conflict tussen Vondel en Leupenius. Daarna kijk ik in meer detail naar Vondels taalgebruik in Lucifer. Petrus Leupenius (1607-1672) was een Amsterdamse predikant die er in de allereerste uitgave van Lucifer (1654) ongenadig van langs kreeg van de toen 67-jarige … [Lees meer...] overLucifer en de Nederlandse taal
Van Duinkerken en het carnaval
Vandaag is het Aswoensdag. Het carnaval zit erop, katholieken halen een askruisje en de Vastentijd begint. Voor mij betekent dat tot Pasen geen alcohol, en dit jaar ook maar eens geen vlees. Gisteren was het voor mij dus echt: carne vale, dag vlees! Zelf vier ik overigens sinds de middelbare school ik al geen carnaval meer, en ook destijds stelde het weinig voor. Een … [Lees meer...] overVan Duinkerken en het carnaval
Door de woorden heen
Taalkundigen voeren overal dezelfde strijd: de strijd om te laten zien dat taal niet alleen maar bestaat uit een verzameling betrekkelijk simpele regeltjes die heel veel mensen kennen omdat hun erover is verteld op de basisschool, maar dat het veel rijker en wonderlijker is dan dat, een eindeloze schatkamer om je leven in te dwalen. Dat de taalkundige geen verkrampte … [Lees meer...] overDoor de woorden heen
Onzegbaar?
Er wordt de laatste paar jaar weer opvallend veel gesproken en geschreven over ‘het onzegbare’ en wel op een manier of het om iets vanzelfsprekends gaat. Poëzie en muziek zouden bij uitstek geschikt zijn om het voelbaar te maken; niet voor niets worden klank en ritme in poëzie benadrukt. Meestal wordt dat onzegbare in verband gebracht met metafysica of, in mindere mate, het … [Lees meer...] overOnzegbaar?
Ferguut in Italië
Soms krijg je een boek in handen waarbij je alleen maar kunt denken: wat een wonder dat dit bestaat, we hoeven onze hoop voor de mensheid nog niet helemaal op te geven. En zo las ik de afgelopen dagen de Italiaanse vertaling van de dertiende-eeuwse Arthurroman Ferguut door de Bolognese neerlandicus Davide Bertagnolli. Een boek waarin links het middelnederlands staat … [Lees meer...] overFerguut in Italië
In memoriam
‘En dan 100.000 jaar collationeren.’ Piet Verkruijsse (27 januari 1943 - 20 februari 2012) ‘Hm. Tja. Hm.’ [lange stilte] ‘En de bron?’Het is jammer dat de klank van tabak en donkerronkende klinkers in een zuinig lachende mond geen eigen letters of leestekens hebben. Want die gaven de woorden van Piet Verkruijsse soms een heel eigen, andere lading. Milder, cynischer … [Lees meer...] overIn memoriam
Etymologica: in groot jolijt
De Duitse dichter Oswald von Wolkenstein (1376/77-1445) heeft een relatief groot aantal gedichten geschreven in zijn Zuidtiroolse dialect. Het eigenaardige is daarbij dat enkele van die gedichten niet in dat dialect zijn geschreven maar in een Nederduitse of Nederlandse taalvariant. Het gaat daarbij om het “maccaronigedicht” Do fraig amors, (Kl. 69) waarbij de regels van elke … [Lees meer...] overEtymologica: in groot jolijt
Gedachte-algebra
De relatie tussen taal en denken is een van de klassieke problemen van de filosofie: bepaalt de taal het denken? Of is de relatie andersom? Een groep onderzoekers zette vorige week een nieuwe stap in deze discussie met een op internet gepubliceerd artikel over de 'gedacht-nalgebra' – een wiskundig systeem dat moet beschrijven hoe onze gedachten – van ons, mensen, niet sprekers … [Lees meer...] overGedachte-algebra
De magie van het ontgoocheld geloof
De Kellendonklezing van Nina Polak Vorig jaar, tijdens het na-ijlen van lockdowns en covid, waren we als Kellendonkcommissie even bang over de teruggelopen opkomst bij de jaarlijkse Kellendonklezing. Maar dit jaar zat de Aula weer als vanouds goed vol. En de aanwezigen werden niet teleurgesteld: Nina Polak hield een fraai betoog over burgerlijke interieurs, Van … [Lees meer...] overDe magie van het ontgoocheld geloof
The prestige
Onlangs herlas ik voor de zoveelste keer het sonnet over de gezwinde grijsaard. En ineens viel me iets op. Dit was niet een gewoon sonnet, het was een goocheltruc. Daarmee bedoel ik niet dat P.C. Hooft op magische wijze de taal hanteerde, of dat zijn werk iets magisch heeft – nee, ‘De gezwinde grijsaard’ volgt de structuur van een goede truc. Inclusief the prestige. Een gewone … [Lees meer...] overThe prestige
Standaardtaal in het onderwijs: een advies van de Taalunie
In maart 2020 legde het Algemeen Secretariaat van de Taalunie een advies neer over het gebruik van de standaardtaal in het onderwijs. De adviescommissie bestond uit Vlaamse en Nederlandse taalwetenschappers. Hun advies lag sterk in het verlengde van Iedereen Taalcompetent, de eerder verschenen visietekst van de Taalunie over duurzaam onderwijs van het Nederlands in de 21ste … [Lees meer...] overStandaardtaal in het onderwijs: een advies van de Taalunie
‘Niet op grammatica geredacteerd’
Ook bij taalvaardigheid lijken de politieke posities verruild. Rechts hanteert nu het oude socialistische emancipatieargument, links het oude liberale keuzevrijheidsargument. Het zal door die verwarring zijn dat een debat over taalvaardigheid nagenoeg onmogelijk is. Gevoed door aantijgingen als ‘woke waanzin’ en ‘calimerogedrag’ bespeuren de partijen bij elkaar verloedering en … [Lees meer...] over‘Niet op grammatica geredacteerd’
Ramp
Ik heb het geprobeerd. Al een paar dagen. Iets schrijven over het gedicht (‘gedicht’), getiteld ‘In Tweestromenland’ dat lokale charmezanger Frank Boeijen heeft gewrocht naar aanleiding van de aardbevingscatastrofe in Turkije en Syrië. Aanleiding: de huiveringwekkende foto van Mesut Hançer die de hand vasthoudt van zijn vijftienjarige dochter Irmak, die onder het puin bedolven … [Lees meer...] overRamp
Een nare juffrouw
Over een boekomslag van Belcampo De afbeelding op een boek is voor de lezer in het algemeen een gegeven. Voor de aanschaf van een boek volstaan de naam van de auteur en de titel. Voor de auteur is het een heel ander verhaal. Hij bemoeit zich vaak met de afbeelding op het boek (en schrijft zelf de flaptekst); soms levert hij een foto, of tekening, en stemt beeld en … [Lees meer...] overEen nare juffrouw
Ook heel persoonlijk naar mijzelf kijkend
Enthousiasme is misschien niet het eerste wat je verwacht van een boek over de retorische analyse van politiek taalgebruik. Maar de titel van Robbert Wigts boek over 'de overtuigende taal van Mark Rutte' heet Supergaaf, en het toont de premier in zijn kenmerkende schaterlach. Het is dan ook echt een boek dat het plezier laat zien in overtuigen. Dat komt door Rutte en het komt … [Lees meer...] overOok heel persoonlijk naar mijzelf kijkend
Het enige levensverhaal dat ik echt ken
Gisterenavond mocht ik in de postacademische cursus over recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde een college verzorgen over De Mistukoshi Troostbaby Company (2021) van Auke Hulst. Het is de negentiende editie van deze zeer succesvolle reeks, georganiseerd door collega Jos Muijres. Wat ooit begon in een gewone collegezaal voor zo'n dertig deelnemers is uitgegroeid tot een … [Lees meer...] overHet enige levensverhaal dat ik echt ken
Wijsheid versus de hoedanigheid van wijs te zijn
Volgens Van Dale is een definitie van wijsheid: 'de hoedanigheid van wijs te zijn'. Waarschijnlijk hebben woordenboeken over de hele wereld zulke definities voor wisdom, sagesse, ਸਿਆਣਪ, мудрість. Maar er valt wel wat op af te dingen, zegt de Franse taalwetenschapper Friederike Moltmann in een recent artikel. Neem bijvoorbeeld het verschil tussen de volgende twee … [Lees meer...] overWijsheid versus de hoedanigheid van wijs te zijn
Brenger van licht en stilte in een klas op maandagmiddag
Maandagmiddag 13.00 uur, V4b. Een grijnzende duivel is op het smartboard geprojecteerd. Tafels en stoelen zijn in een cirkel in de klas geplaatst, zodat iedereen elkaar aan kan kijken. De fragmenten van Lucifer die vandaag gelezen worden liggen klaar. De handgeschreven samenvattingen van de vorige les zijn uitgedeeld. De leerlingen komen binnen. De rollen voor die dag worden … [Lees meer...] overBrenger van licht en stilte in een klas op maandagmiddag
De tekorten van de menselijke taal
Volgens veel taalkundigen is de menselijke gesproken taal het meest geperfectioneerde communicatiesysteem van alle tekenystemen (mensen- en dierentalen) die op deze wereld bestaan. De bijentaal bij voorbeeld stelt de gebruikers ervan op een ingenieuze manier aan hun mededieren mede te delen waar en op welke afstand interessante honingbronnen te vinden zijn maar deze beestjes … [Lees meer...] overDe tekorten van de menselijke taal
Vragen over ’t aapenland
Praten over historischeletterkundefragmenten (2) Op 16 februari 2021 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage met de titel Praten over historischeletterkundefragmenten. Geïnspireerd door en in navolging van het succesvolle Pratenoverromanfragmenten – een initiatief van Hans Goosen – pleitte ik er in dat stuk voor op vergelijkbare wijze historische letterkunde te … [Lees meer...] overVragen over ’t aapenland
Het hoor van Rob de Wijk
Bijna een jaar duurt de oorlog in Oekraïne nu, geen dag is voorbijgegaan zonder moordpartijen in Europa, iets waarvan het moeilijk is om je er niet vanuit een aantal verschillende oogpunten naar te kijken. BNR, toch al een van de beste radiozenders van Nederland, heeft, heel lovenswaardig sinds het begin van de oorlog een dagelijkse podcast aan het fenomeen gewijd, waarin de … [Lees meer...] overHet hoor van Rob de Wijk
Overloopgebied
De zee en het atelier (2) Gisteren verzorgde dr. Eveline de Smalen, curator van het Werelderfgoedcentrum Waddenzee, een heel goede collegemiddag voor de tweedejaarsstudenten van mijn onderzoeksatelier over de literaire verbeelding van de Waddenzee. Blue Humanities en de Wadden. Wat kunnen de letteren in het algemeen en de neerlandistiek in het bijzonder bijdragen aan … [Lees meer...] overOverloopgebied
