In de nacht van maandag 6 op dinsdag 7 februari slaap ik slecht. De situatie in Turkije en Syrië houdt me bezig. Het aardbevingsleed bepaalt mij bij het leven. Of bij de dood eigenlijk. Het dodental blijft maar stijgen, er zijn vele slachtoffers. Mensen hebben in korte tijd veel verloren. Geliefden zijn gestorven, gewond, hebben geen huis meer. Ik pieker. Ik draai. Als een dief … [Lees meer...] overAls een dief in de nacht
Artikel
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Van Poucke
Wie geïnteresseerd is in klassieke muziek heeft de familienaam zeker wel eens gehoord, die van broer en zus Van Poucke, hij pianist, zij celliste, en beiden niet de minsten. Hun naam is ook de moeite waard. Dat begint er al mee dat van de familienaam Van Poucke nog een tweede schrijfwijze bestaat, namelijk Van Poecke. Ze zijn in Nederland geen van beide frequent, sterker … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Van Poucke
Breng de taal naar de sprekers
Het moet voor David Crystal een bijzonder gevoel zijn om te weten dat hij een pionier is geweest. Hij is nu 81 en zo'n veertig jaar geleden gaf hij zijn baan aan de Universiteit van Bangor eraan om 'onafhankelijk geleerde' te worden en vooral nog op te treden als wat we nu wetenschapscommunicator noemen voor de taalkunde. Meer dan honderd boeken schreef hij, talloos zijn zijn … [Lees meer...] overBreng de taal naar de sprekers
‘Het Reynaertraadsel’ en de hebzucht van koning Nobel
Vorig jaar september publiceerde René Broens zijn oplossing van het Reynaert raadsel. Het is, wat de Fransen noemen, een ‘petit livre’: bijna 200 bedrukte bladzijden, waarin de lezer kennismaakt met een nogal andere visie op de literaire vos. Vossejagers die dit boek gaan lezen in de hoop hun naam daarin vaak genoemd te zien, zullen teleurgesteld worden. De ‘Aangehaalde … [Lees meer...] over‘Het Reynaertraadsel’ en de hebzucht van koning Nobel
De universele jongen
In het boekcadeau van dit jaar, Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon, spelen mannelijke personages de hoofdrol. Dat is ook zo in Maximiliaan Modderman geeft een feestje van Joukje Akveld, het prentenboek van de Nationale Voorleesdagen 2023, en in het Boomhut-Kinderboekenweekgeschenk over Terry en Andy. Wie de titels van de afgelopen twintig jaar bekijkt, ziet dat witte jongens … [Lees meer...] overDe universele jongen
Etymologische aanvretingen van de morfologie
Het werkwoord eten is op het eerste gezicht een doordeweeks werkwoord. Het komt frequent voor, en het wordt al vroeg verworven door kleuters, maar morfologisch is het bijzonder. Het voltooid deelwoord zou eigenlijk geëten moeten luiden, of samengedrukt: geten, en die vorm is ook geattesteerd in het Middelnederlands. Maar in de standaardtaal is het nu gegeten. Het ge-prefix … [Lees meer...] overEtymologische aanvretingen van de morfologie
Het frequentste rijmwoord komt het eerst
Er is een probleem met bestaande rijmwoordenboeken: ze zijn symmetrisch, de zaken worden zo gepresenteerd dat als slaap op raap rijmt, dat dan ook raap op slaap rijmt. Die zaken liggen misschien iets ingewikkelder. In handboeken voor beginnende vormvaste dichters wordt wel gesteld dat de volgorde waarin je de rijmen presenteert er óók toe doet. Het tweede rijmpje is wat … [Lees meer...] overHet frequentste rijmwoord komt het eerst
Het complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
Op donderdag drie november 2022 maakte de gemeente van Amsterdam bekend dat de Britse complotdenker David Icke Nederland niet in mocht komen. Icke zou spreken op een demonstratie van ‘Samen voor Nederland’, die eerder al werd verplaatst van de Dam naar het Museumplein vanwege veiligheidsoverwegingen. De IND stelde, in samenspraak met de politie en de NCTV, dat Icke een gevaar … [Lees meer...] overHet complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
Turen is tuur hebben
Bij aanvang van de zestiende eeuw duikt het werkwoord turen op in onze schriftelijke overlevering. Schijnbaar uit het niets, want buiten de Lage Landen lijkt het nagenoeg niet bekend. Naar zijn herkomst is eerder enkel gegist, maar het zou wel eens de evenknie van een welbekend Engels woord kunnen zijn. Een blik noordwaarts Volgens het redelijk jonge en … [Lees meer...] overTuren is tuur hebben
Eén dodendans in twee sonnetten van Martinus Nijhoff
In Nijhoffs debuutbundel De Wandelaar (1916) en in de dialoog Pierrot aan de lantaarn (geschreven in 1916, gepubliceerd in 1919) vinden we gedichten waarin Nijhoff iets laat doorschemeren van zijn visie op het leven na de dood. De mens blaast een keer zijn laatste adem uit, maar daarna krijgt hij een nieuw leven toebedeeld. ‘God heeft ons op de wereld gezet, Het leven kan niet … [Lees meer...] overEén dodendans in twee sonnetten van Martinus Nijhoff
Hoera! Een boek
Behalve de man die het Volkskrant Magazine het mooiste blad van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan Jos Joosten. Jos Joosten, wiens ochtendlijke facebookberichten je leest als je ’s avonds laat thuiskomt, Radio 1 zachtjes leuterend op de achtergrond. Jos Joosten, de criticus en de wetenschapper die de kritiek op de wetenschap bepaald niet schuwt. Jos … [Lees meer...] overHoera! Een boek
Ziehier, mijn wetenschap!
Graag zou ik hier willen poneren dat ik niet graag dingen poneer. Daar ben ik helaas eigenlijk niet zo erg goed in. Dat komt denk ik omdat ik een twijfelaar ben, of misschien omdat ik een onderzoeker ben. Dat merkte je vast ook wel al toen je de vorige drie zinnen las. In de eerste vermeed ik de directe stelling “ik poneer niet graag” door hem in een bijzin te moffelen en twee … [Lees meer...] overZiehier, mijn wetenschap!
Creaky voice en gender
Hoe iemand spreekt, is afhankelijk van diens plaats in de samenleving. Mensen in zogeheten 'hogere' klassen spreken anders dan mensen in 'lagere' klassen, jongeren spreken anders dan ouderen, en mannen spreken anders dan vrouwen. Die drie verschillen – klasse, leeftijd, gender – zijn de traditionele criteria waarnaar wordt gekeken in de taalkundige studie van taalvariatie, de … [Lees meer...] overCreaky voice en gender
Nederlands is groter dan Nederland
Afgelopen dinsdag 31 januari sprak de Tweede Kamer met Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, over internationalisering in het hoger onderwijs. Verschillende partijen uitten kritiek op de grote aantallen internationale studenten die jaarlijks naar Nederland komen. In het debat kwam ook Harm Beertema van de PVV aan het woord. Hij ageerde fel tegen de … [Lees meer...] overNederlands is groter dan Nederland
Ik gun iedereen zo’n tante!
Bedankt voor de inspiratie (5): Paula Fikkert Divers zijn de manieren waarop en redenen waarom studenten en medewerkers terechtkomen bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur in Nijmegen. Maar één ding hebben ze vaak gemeen: ze kwamen er door personen. Een ouder, een klasgenoot, een docent, een studiegenoot. Iemand gaf ons een zetje, bracht ze op het idee, schakelde ze … [Lees meer...] overIk gun iedereen zo’n tante!
Fake nieuws en stijlfiguren: oude en nieuwe geletterdheid
Gisteren deelde ik op Mastodon een artikeltje uit de Volkskrant van 8 februari, Merendeels van 20-plussers is voor een dienstplicht voor 18- en 19-jarigen. Boven het artikel staat De Speld Satire. Ik kreeg daarop vooral reacties zoals deze: “heb daar wel eens aan gedacht, ook nu weer nu jeugd negatief in nieuws is:messen, drugsrunners, slechte leerresultaten. verbaas mezelf, … [Lees meer...] overFake nieuws en stijlfiguren: oude en nieuwe geletterdheid
Op de spellingtak
Beste John en Paul, Een van mijn heimelijke genoegens bestaat uit het luisteren naar jullie podcast John & Paul hebben woorden, waarin jullie wekelijks praten over taal. Hoewel jullie, geloof ik, nooit echt iets hebben verteld over jullie onderlinge verhouding, is duidelijk dat jullie allebei Nederlands doceren bij communicatie-opleidingen aan de Fontys-hogeschool in … [Lees meer...] overOp de spellingtak
Regisseurs: aan het werk! Nu!
Vele jaren geleden zag ik de Gijsbreght van Aemstel in de Amsterdamse stadsschouwburg. Het waren de late jaren zestig, alles was aan het veranderen, we hadden het Maagdenhuis bezet, bij Neerlandistiek waren de hoorcolleges afgeschaft en we bepaalden de cijfers voor eindverslagen met de hele groep, de docent mocht ook meedoen. Het waren optimistische tijden, we dachten dat de … [Lees meer...] overRegisseurs: aan het werk! Nu!
#IkLeesCouperus: De berg van licht, de non-binaire Couperus
In het Couperus-jaar 2023, honderd jaar na zijn overlijden, wil ik meer van Couperus’ werk (her)ontdekken en belichten, in de hoop dat vele lezers volgen. Ik deel maandelijks een leeservaring. Doe mee, lees mee en deel je ervaringen ook: #IkLeesCouperus. Ik was op lesbezoek bij een collega Engels. De docente begon een gezellig, informeel gesprek over takeaway food, het … [Lees meer...] over#IkLeesCouperus: De berg van licht, de non-binaire Couperus
Halen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
We maken wereldwijd momenteel een gigantisch interessant experiment mee: in heel veel landen en in heel veel talen wordt geprobeerd om de taal 'inclusiever' te maken, bijvoorbeeld door genderneutrale voornaamwoorden te introduceren: naast hij en zij komt ook een die of een hen te staan. Kan dat? Werkt dat? En maakt het de wereld uiteindelijk beter? In die discussie is nu een … [Lees meer...] overHalen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
Discussie over Pim Lammers: ontlezing op zijn schrikbarendst
Pim Lammers, een van de meest getalenteerde jeugdauteurs die onze literatuur rijk is, trok zich afgelopen weekend terug als dichter van de Kinderboekenweek 2023. De reden: een reeks doodsbedreigingen en lasterlijke uitspraken over zijn vermeende pedofilie, op basis van het kortverhaal Trainer dat hij in augustus 2016 publiceerde in het culturele internetmagazine De Optimist. In … [Lees meer...] overDiscussie over Pim Lammers: ontlezing op zijn schrikbarendst
De zee en het atelier (1)
Gisteren begon een werkgroep tweedejaarsstudenten Nederlands in Groningen met mij aan een avontuur dat een half jaar zal duren: een onderzoeksatelier over de literaire verbeelding van het Waddengebied. Niet toevallig gebeurt dat aan de Universiteit van het Noorden, want Groningen ligt ergens en niet nergens. Voor mij komt een wens in vervulling. Afgelopen zaterdag bereidde … [Lees meer...] overDe zee en het atelier (1)
Hier werd iets laten liggen
Linguïstische Miniatuurtjes revisited In juni 2023 is het precies 30 jaar geleden dat ik in het toenmalige Neder-L mijn allereerste miniatuurtje schreef (toen nog zonder titel). In de komende maanden zal ik met enige regelmaat zo’n oud miniatuurtje herlezen, en er met de kennis van nu iets nieuws (of fris) over proberen te zeggen. Vandaag: het geheimzinnige passieve … [Lees meer...] overHier werd iets laten liggen
Er bestaan geen goede of slechte schrijvers
Waarom Lamia Makaddam lezen? Is het volgende een Nederlands gedicht? Ik bedoel nu even niet: is het een gedicht, laten we dat aannemen, maar is het een Nederlands gedicht? Er bestaan geen goede of slechte schrijvers en er bestaan geen modernistische schrijvers of schrijvers van de oude school. Alleen lezers bestaan. Als je meer te weten wilt komen over wat er wordt … [Lees meer...] overEr bestaan geen goede of slechte schrijvers
Smerig volk
Wat vaker gebeurt als mensen aanstoot nemen aan ‘schokkende’ verhalen of boeken is dat ze woedend en al de tekst zelf niet gelezen blijken te hebben. Klassiek is de uitspraak van Boer Koekoek over Ik Jan Cremer in een interview: ‘Het moet een geweldig smerig boek wezen. Ik lees nooit een boek, maar toen heb ik gedacht, ik zou het wel eens willen lezen om te zien wat het smerige … [Lees meer...] overSmerig volk
