Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 28) - Ik heb nog twee voorbeelden van alledaagse miscommunicatie. En ik blijf benieuwd wie nu de miscommunicatie veroorzaakt. - We zullen zien. Kom maar op. - Mijn eerste voorbeeld gaat weer over een conversatie in de auto, dit keer met bijna … [Lees meer...] overWoorden verwijzen, maar waarnaar?
Artikel
Etymologica – zomervakantiequiz
De zomervakantie is een ideale periode om de zinnen te verzetten. Voor de een is dat een bezoek brengen aan een museum, voor de ander het lezen van een goed boek en voor weer een ander het maken van puzzels. De laatste groep komt aan zijn trekken in deze speciaal voor Etymologica gemaakte quiz waarin ik de herkomst van woorden centraal stel. Een belangrijke rol is … [Lees meer...] overEtymologica – zomervakantiequiz
Neerlandistiek voor iedereen
Augustusoverwegingen over ons vak (1) Nu jullie allemaal met vakantie zijn, wil ik de komende weken op Neerlandistiek schrijven over de neerlandistiek. Ik denk er sowieso veel over na, in het bloedwarme huis in het zuiden waar ik verblijf, en wil dit jaarlijkse wak in de tijd gebruiken om mijn gedachten te ordenen. Niet omdat ik denk dat het vak in crisis is, want dat is … [Lees meer...] overNeerlandistiek voor iedereen
Het succes van de Cineac
‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (5) Nieuw geval van de afgelopen week? In The Guardian wordt het woord pingdemic gebruikt: ping + pandemic, waarbij ping het signaal is dat de Coronamelder geeft dat iemand zich (desnoods de Prime Minister) in sociale isolement moet begeven want misschien besmet. … [Lees meer...] overHet succes van de Cineac
Waarom kiezen artiesten ervoor om in dialect te zingen?
Van smartlap tot boerenpummelrock (8) Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overWaarom kiezen artiesten ervoor om in dialect te zingen?
Taalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Wie in Nederland komt wonen, moet Nederlands leren om echt deel te worden van de samenleving. Dat betekent dat er een systeem moet zijn van taalonderwijs aan nieuwkomers: kinderen en volwassenen met heel verschillende talenkennis en onderwijservaringen moeten op een of andere manier in staat gesteld worden Nederlands te leren. Hoe is dat georganiseerd in Nederland? Wat doen … [Lees meer...] overTaalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Iedereen een beetje taalautist?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 27) - Nu dan eindelijk jouw voorbeelden van miscommunicatie in alledaags taalgebruik. - Ja, ik heb wat verzameld! Ze lijken heel gezocht. Maar ze zijn mij allemaal echt overkomen. Ik heb ze steeds direct na de gesprekjes zo goed mogelijk genoteerd of … [Lees meer...] overIedereen een beetje taalautist?
Nuwe uitdagings skep nuwe geleenthede
TK kies koers na AWS12 In 2017 verskyn die elfde uitgawe van Afrikaans se Groenje Boekje, die Afrikaanse woordelys en spelreëls (AWS), saamgestel deur die Taalkommissie (TK) van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Die gedrukte boek in sy rooi omslag beslaan 800 bladsye; 20 hoofstukke wat die spelreëls van hedendaagse Afrikaans uiteensit; ’n woordelys wat … [Lees meer...] overNuwe uitdagings skep nuwe geleenthede
Romeinen, Germanen, gemene woorden
Lang voordat geleerden inzagen hoe allerhande talen van Europa tot in India afstammen van een enkele taal, het Indo-Europees, was er verwondering over de overeenkomsten en verschillen tussen talen. Zo moet het ook gegaan zijn met Romeinen en Germanen, toen ze eenmaal elkaars spraak hoorden. Weinig gesprekken Bij de eerste grote ontmoeting tussen deze twee werelden in de … [Lees meer...] overRomeinen, Germanen, gemene woorden
Judeska speelt met werkwoorden
De nuttigste taalkundige les heb ik op jonge leeftijd al geleerd uit ‘het roze boek’, Opperlandse taal- en letterkunde van Battus (pseudoniem van Hugo Brandt Corstius). Voor dit rariteitenkabinet van het Nederlands was er maar één regel: wat kan, mag, en wat niet kan, dat mag helemaal. Spelenderwijs de grenzen van de taal aftasten en op die manier erachter komen hoe … [Lees meer...] overJudeska speelt met werkwoorden
De principiële smartlappen van Sophie Straat
Van smartlap tot boerenpummelrock (7) Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overDe principiële smartlappen van Sophie Straat
Orindek, orde in de keet
'Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (4) Orde in de keet – althans een poging daartoe. In veel blending-gevallen gaat het om stukjes van twee woorden die benut worden, soms zijn het er drie (en desnoods meer zoals Orindek toonde). Om wat abstract naar het resultaat van de samentrekkingen te kijken en gevallen … [Lees meer...] overOrindek, orde in de keet
Schaadt een obsessie met spelling de economie?
In de ogen van sommigen bestaat het vak Nederlands alleen om mensen te helpen voorbij de personeelsfunctionaris te geraken. Bij Nederlands leer je om "ik word" te schrijven in plaats van "ik wordt", want als je ooit onverhoeds dat laatste schrijft in een sollicitatiebrief, gooit de afdeling Human Resources je brief zo in de prullenbak. Dat vermoeden wordt nu bevestigd door … [Lees meer...] overSchaadt een obsessie met spelling de economie?
Humor over misverstand
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 26) - In taalgebruik gaat het om woorden en zinnen. Maar beter is het misschien om die uitingen te zien als blauwdruk voor het geven van betekenis aan woorden en zinnen. Hoe werkt dat concreet, zo’n blauwdruk, een ‘nog niet uitgevoerd ontwerp’? - Huh? We zouden … [Lees meer...] overHumor over misverstand
Wat hebben totaalvoetbal en totaalwielrennen gemeen?
Iwan van Duren (Voetbal International van 7 juli jl.) start zijn recensie van mijn boek De Hollandse School van het totaalvoetbal - Historie en analyse: een literatuurstudie in de volgende bewoordingen: 'Zul je altijd zien. Zit je het ultieme boek over Totaalvoetbal van Rob Siekmann te lezen, beginnen ze tijdens een Tour-etappe op "De Belg" over … [Lees meer...] overWat hebben totaalvoetbal en totaalwielrennen gemeen?
Erasmus – taalbeheerser en held
De biografie Erasmus. Dwarsdenker van Sandra Langereis biedt vooral een verhaal met een held. Het is een knap staaltje historisch werk, waarin Langereis duidelijk veel bronnen heeft verwerkt – en de hoeveelheid bronnen over Erasmus is overstelpend –, en waarin ze regelmatig keuzes heeft moeten maken uit verschillende interpretaties. Maar dat je in het boek door blijft lezen is … [Lees meer...] overErasmus – taalbeheerser en held
techneut / technicus
Verwarwoordenboek vervolg (227) techneut / technicus De woorden verschillen subtiel in betekenis en in gevoelswaarde. technicus iemand die technisch werk doet op een bepaald gebied, monteur Gezocht: theatertechnicus met specialisatie licht en geluid. techneut technicus, … [Lees meer...] overtechneut / technicus
Poëtische teksten over het plattelaand
Van smartlap tot boerenpummelrock: VI Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overPoëtische teksten over het plattelaand
Wat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Iedereen hield het idee vast dat we jou snel zouden vinden
Pronomina in de Nederlandse lyriek (18) De bundel Parkplan van Wout Waanders is in allerlei opzichten een boeiend experiment. Hij laat zien dat we nog lang niet alle kanten van het begrip dichtbundel hebben begrepen, dat je een dichtbundel ook kunt begrijpen als een kaart van een pretpark, waarin de gedichten de attracties zijn. De bundel bevat zo'n kaart, door de dichter … [Lees meer...] overIedereen hield het idee vast dat we jou snel zouden vinden
Van PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap
‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (3) Woorden zijn langere of kortere groepjes letters. De letters corresponderen met klanken en die leiden tot de uitspraak van een woord. Er zijn ook letterreeksen die we als letters uitspreken. Laten we het betaalde voetbal even te hulp roepen. In Breda is er een club … [Lees meer...] overVan PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap
Hoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
De beschrijving van het Nederlands is nog lang niet af. In mijn variant van het Nederlands (Zuid-Holland, maar ik heb schoolgegaan en daarna ook elders gewoond) zijn zinnen als de volgende mogelijk Hoen grote vis heb je gevangen? Ik kan me niet herinneren daar ooit iets over gelezen te hebben. De zin is onderdeel van mijn gesproken taal; dit stukje is de eerste … [Lees meer...] overHoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
A-water in U-trecht
De jongen die bij Broese aan de Oudegracht achter de kassa stond werd dolenthousiast toen hij zag welk boekje ik er kocht. "Awater! Dat behandelen wij in onze studie. Ik studeer namelijk Nederlands." Zulke ambassadeurs moet het vak natuurlijk hebben, jongens en meisjes die iedereen gevraagd en ongevraagd laten delen in hun enthousiasme over de studie. En misschien dan ook … [Lees meer...] overA-water in U-trecht
Taal en entropie
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 25) - In ons vorig gesprek hadden we het over het verval van betekenis in stopwoordjes en clichés. En toen ging jij door over ‘slijtage van woorden’ en ‘waardevermindering van betekenis’, en kwam je met het begrip entropie. Leg uit! - Ik beschreef die slijtage als … [Lees meer...] overTaal en entropie
Swing’n op die trilploat
Van smartlap tot boerenpummelrock: V Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overSwing’n op die trilploat