Ik constateerde het al toen ik dit voorjaar de verkiezingsprogramma's besprak: het D66, bij de vorige verkiezingen de kampioen waar het ging om onderwijs in het Engels – in 2017 pleitte de partij er bijvoorbeeld nog voor dat je ook in die taal eindexamen zou moeten kunnen doen – keert voorzichtig op zijn schreden terug. En daarmee zijn er eigenlijk geen verklaarde voorstanders … [Lees meer...] overHet Engels heeft geen politieke vrienden meer
Artikel
Harry Mulisch’ Juffrouw Harlekijn
‘Er is een toestand waarin men niet weet of men waakt of slaapt.’ Zo begint het verhaal Juffrouw Harlekijn. In reactie op mijn stukje schreef Rob Delvigne dat in het nummer van Mandril waarin Vaders en toverballen staat nog een verhaal van Mulisch te vinden is, getiteld Juffrouw Harlekijn. Ook dit korte verhaal werd nimmer opgenomen in een boek van Mulisch. Bovendien werd … [Lees meer...] overHarry Mulisch’ Juffrouw Harlekijn
Etymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Wat hebben lijk, gelijk, -lijk, (ge)lijken, liken, lichaam, litteken, likdoorn, zulk, elk en welk gemeen? Op het eerste gezicht alleen de letter l, maar er is meer: al deze woorden bevatten één en dezelfde woordstam. In dit artikel vertel hoe ik de bonte woordfamilie daaruit is ontstaan. Aan de basis van alle genoemde woorden ligt de Proto-Indo-Europese woordstam *leig-. … [Lees meer...] overEtymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Het menselijk leven is een spel
Soms klinkt er in de dagelijkse stroom wetenschappelijke literatuur die je als moderne onderzoeker moet verwerken ineens een menselijke stem. Iemand die zich niet alleen maar verbergt achter de inleiding, methode, resultaten en discussie, maar die iets zegt over wat het betekent om mens te zijn. Het artikel Embodiment is not the answer van de Birminghamse emeritus-hoogleraar … [Lees meer...] overHet menselijk leven is een spel
Historische waarheid en verdichting in de negentiende eeuw
Wie nu kennismaakt met verbeelde historie in een verhaal of een film, vraagt zich meestal wel af wat van de voorgestelde gebeurtenissen waar is, en gebaseerd op serieuze bronnen. Meer dan anderhalve eeuw geleden, toen er nog geen films bestonden, en historische verhalen even geliefd waren als historische films nu, dacht men daar vermoedelijk anders over. Dat kan komen omdat … [Lees meer...] overHistorische waarheid en verdichting in de negentiende eeuw
Romananalyse: een basisvaardigheid van iedere neerlandicus
Het nieuwe nummer van Internationale Neerlandistiek is een door Mathijs Sanders en Sandra van Voorst samengesteld themanummer over romananalyse. Alle bijdragen zijn open access hier na te lezen.. Hieronder staat de inleiding die Sanders en Van Voorst schreven. Weinigen zullen betwisten dat de analyse en interpretatie van literaire teksten behoort tot de basisvaardigheden van … [Lees meer...] overRomananalyse: een basisvaardigheid van iedere neerlandicus
De sympathieke taal
Als ik niet in slaap kan komen, wil het de laatste jaren weleens helpen om de gedachten die in me opkomen te vertalen in het Toki Pona, een taal die in 2001 bedacht is door de Canadese Sonja Lang en die ik beschouw als een kunstwerk: van weinig praktische waarde (hoewel, noem inslapen maar geen praktische waarde), maar een die je de wereld anders kan laten zien. Een manier waar … [Lees meer...] overDe sympathieke taal
Nog even verwijlen bij ‘wijl’ en ‘wijle’
Aan het Duits is te observeren dat wijl en wijl twee verschillende woorden kunnen zijn: wijl ‘omdat’ is in het Duits weil, wijl ‘poos’ is een zelfstandig naamwoord en krijgt daarom in het Duits een hoofdletter, Weile. Aan het eerste is een stukje gewijd,*) dit tweede wijl kennen wij ook als wijle – … [Lees meer...] overNog even verwijlen bij ‘wijl’ en ‘wijle’
Sjiek de friebel!
Soms stuit je op een woord dat je nog dagenlang bezighoudt. Dat had ik deze week met de uitdrukking ‘sjiek de friemel’. Ik begreep uiteraard wat er bedoeld werd: het was een speelse manier om iets als chic (of would-be chic) te omschrijven. Maar toen ik het las, vervulde het me met een vreemde mengeling van verbazing, verwarring en – als taalwetenschapper in spe zeg ik het niet … [Lees meer...] overSjiek de friebel!
“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”
In de Leeuwarder Courant van 20 oktober werd een autoverkoper aan het woord gelaten over de toegenomen verkoop van de Dodge Ram 1500. Hij zei: "Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders". In die zin zit een opvallende constructie die mij in het Nederlands nog niet eerder was opgevallen. De zin betekent in mijn interpretatie zoiets als: ik verkoop de wagens aan … [Lees meer...] over“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”
Dialect op de koffietafel
Een van de fijne dingen van het Nederlands is dat het in twee landen gesproken wordt waar er op totaal verschillende manieren tegenaan wordt gekeken. Het is net alsof de wereldgeschiedenis de taalwetenschap een laboratorium heeft willen schenken waar je kunt bezien hoe verschillende omstandigheden kunnen inwerken op de taal. Neem de omgang en de appreciatie van het dialect. … [Lees meer...] overDialect op de koffietafel
Communicatie in de rechtszaal: dringend goede tolken gevraagd!
In de NRC van 15 oktober werd mijn aandacht getrokken door volgende titel: “te laag niveau tolken bedreigt de rechtsstaat”. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (art.6) stelt duidelijk: Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan. Er wordt daarbij onder meer verwezen … [Lees meer...] overCommunicatie in de rechtszaal: dringend goede tolken gevraagd!
Afwas met de hand, vaat in een apparaat
In het onvolprezen Verwarwoordenboek mijmerde Jan Renkema gisteren over de woorden afwas en vaat. Die woorden betekenen precies hetzelfde, concludeerde hij, en ook kun je niet zeggen dat het ene deftiger is dan het andere. Dat is vreemd: in talen bestaat de neiging om verschillende woorden een verschillende functie te geven. Woorden die onderling helemaal uitwisselbaar zijn, … [Lees meer...] overAfwas met de hand, vaat in een apparaat
Auteursrecht
DBNL in beeld (5) Misschien heb je je ooit al eens afgevraagd waarom je weinig recente teksten kunt vinden in de DBNL en waarom je soms geen toegang krijgt tot sommige tijdschriftartikelen. Hoe komt dat? En waarom lijken het vooral Vlaamse publicaties te zijn die minder toegankelijk zijn? Auteursrecht Dit heeft te maken met het auteursrecht. Het auteursrecht … [Lees meer...] overAuteursrecht
afwas / vaat
Verwarwoordenboek vervolg (239) afwas / vaat De woorden betekenen hetzelfde, maar … afwas schoon te maken borden, bestek, glaswerk, schalen en keukengerei Ach, zo’n kleine afwas, dat doen we even gezellig met de hand. vaat schoon te maken vaatwerk Altijd … [Lees meer...] overafwas / vaat
De puntkomma op het spoor – Malva (2015)
In 2015 verscheen de roman Malva van de dichteres en schrijfster Hagar Peeters. Malva, de dochter van de Chileense dichter Pablo Neruda, werd met een waterhoofd geboren en levenslang door haar vader doodgezwegen. Ze woonde later bij een pleegfamilie in Gouda, waar ze in 1943 op 8-jarige leeftijd stierf. In de roman vertelt ze vanuit het hiernamaals haar levensverhaal – ze biedt … [Lees meer...] overDe puntkomma op het spoor – Malva (2015)
Lieke Marsman, punt
Lieke Marsman voor de klas (7) Als docent Nederlands kom je tegenwoordig niet heen om een lesje over de betekenis van interpunctie. Jongeren kennen betekenis toe aan punten aan het eind van een zin. Er is een verschil tussen de volgende twee zinnen, wanneer ze bijvoorbeeld in een app gestuurd worden: Ik kom eraanIk kom eraan. De eerste zin is neutraler dan de … [Lees meer...] overLieke Marsman, punt
‘Deugporno’, ‘taalpolitie’ en constructiegrammatica
Hoe de constructiegrammatica (een deel van de) weerstand tegen ‘woke’ taalgebruik kan verklaren Waarschuwing: ik ga in deze blog een gevoelig onderwerp behandelen. Ga er dus vooral even rustig voor zitten. Zo’n week geleden werd er een ‘leidraad voor inclusief taalgebruik’ verspreid onder ambtenaren in Den Haag. Media als Powned en de Telegraaf brachten dit nieuws met … [Lees meer...] over‘Deugporno’, ‘taalpolitie’ en constructiegrammatica
In memoriam Anke van Reenen-Jongkind (8 maart 1952 – 11 oktober 2021)
Vorige week overleed Anke van Reenen-Jongkind in Amstelveen, de plaats waar ze de afgelopen jaren verbleef in het verpleeghuis Zonnehuis. Anke was tot haar opname in het Zonnehuis een bekend gezicht voor alle medewerkers van het Meertens Instituut. Samen met haar man Piet werkte ze vele jaren als vrijwilliger voor het instituut, vooral voor het grootschalige … [Lees meer...] overIn memoriam Anke van Reenen-Jongkind (8 maart 1952 – 11 oktober 2021)
Etymologica: Gapende wonden en een mysterieuze link naar het Fries
Waar het Nederlandse woord jaap ‘diepe snee, diepe wond’ vandaan komt is niet helemaal duidelijk. In het EWN (Philippa e.a. 2009) worden zowel een afleiding van de persoonsnaam jakob > jaap als een verband met het werkwoord gapen als etymologische mogelijkheden genoemd. Een korte verkenning van de dialectvariatie binnen het Nederlands en de etymologische aanknopingspunten in … [Lees meer...] overEtymologica: Gapende wonden en een mysterieuze link naar het Fries
Nou, nou, een zwart gat in het centrum van mijn wezen
Soms is het fijn om een boek te lezen van iemand die het allemaal nog zwarter inziet dan jij. Wat dat betreft is Dark Academia van de Australische hoogleraar 'organisation studies' Peter Fleming aanbevolen lectuur voor iedereen die denkt dat het met de universiteiten de verkeerde kant opgaat. Hij kondigt de totale ondergang van de academie aan. Er zijn al meer … [Lees meer...] overNou, nou, een zwart gat in het centrum van mijn wezen
Zich beseffen, hoe fout is dat?
Een klassieke kwestie: ‘beseffen’ of ‘zich beseffen’? Hoewel ‘zich’ fout wordt genoemd, is het prima verklaarbaar (en niet erg). Het is nog altijd een van de bekendste taalfouten waar je ‘schoolmeesters’ mee op de kast kunt krijgen: zich beseffen in plaats van beseffen. De meerderheid vindt het verkeerd, en nóg meer mensen vinden het ook echt niet … [Lees meer...] overZich beseffen, hoe fout is dat?
De top-10 van de negentiende eeuw bevat vooral onbekende boeken
Hoe zou L het boek gevonden hebben dat Marita Mathijsen over hem geschreven heeft? Hij (of zij) is voor haar een typische, gemiddelde lezer uit de negentiende eeuw, iemand zoals jij en ik, die de literatuur probeert bij te houden. Zo iemand leest per definitie boeken die middle of the road zijn: de beststellers, niet de experimenten. Door deze gemiddelde lezer centraal te … [Lees meer...] overDe top-10 van de negentiende eeuw bevat vooral onbekende boeken
De sage en het Veluwse landschap
Sagen kunnen zich aan bepaalde plekken en landschappen hechten. Ze bezielen als het ware de geografie. Het vertellen over dit immaterieel erfgoed legt een onzichtbare landschapsdimensie bloot – die van de lokale verbeelding en plekherinnering. Björn Broekert, student Bos- en Natuurbeheer bij Van Hall Larenstein in Velp, deed in opdracht van netwerkorganisatie Veluwe-op-1 … [Lees meer...] overDe sage en het Veluwse landschap
Een reeks visuele poëzie van Wilfred Smit Sweet bahnhof en Sint Wilfred
Begin vorig jaar was hier Sweet bahnhof van Wilfred Smit gedicht van de dag. Enige tijd later zag ik dat dit gedicht een figuur- (of beeld)gedicht is dat nieuwe teksten suggereert. Eerder bleek De sleutel uit dezelfde bundel, Verzamelde gedichten (1971), al een figuurgedicht met nieuwe teksten. Ik vond steeds meer vergelijkbare gedichten en uiteindelijk kon ik een … [Lees meer...] overEen reeks visuele poëzie van Wilfred Smit Sweet bahnhof en Sint Wilfred
