Door Marc van Oostendorp Voor het volgende voorbeeld van hoe vrouwen de schuld kregen van taalverandering moeten we naar Haarlem. (Het vorige voorbeeld staat hier.) Een keer in de paar jaar word ik opgebeld door iemand van een Haarlemse krant, podcast of zendpiraat, met de vraag of het waar is dat men in Haarlem het beste Nederlands spreekt. Ik stel dan altijd voor om naar … [Lees meer...] overHet verwrongenste Nederlands spreken de Haarlemse vrouwen
Artikel
Gedicht: Anton van Duinkerken • De stillen
De stillen Eenzaamheids achterdocht, gevoed door waan, Kweekt groter kwaad dan roekeloos vergeten Van wetten, waardoor veiligen zich weten Behoed tegen een snel en stout vergaan. Wie zonder schaamte geile lust belijden, Maken zich schuldig, maar zij weten toch De grootste zondigheid van 't kwaad te mijden. Alleen wie, braafheid huichelend, bedrog Plegen met … [Lees meer...] overGedicht: Anton van Duinkerken • De stillen
Kooi
In de gedichten 'De Mus' en ''s Morgens' van Jan Hanlo (zie mijn vorige stukje in deze reeks) hoorde ik een echo, ja meer dan een echo, van een oud dichterlijk verlangen: de wens om zo 'natuurlijk' te kunnen dichten als zangvogels zingen. We hebben het dan over de taal, over wat de dichter daarmee doet en wat die op haar beurt met hém doet. Maar het hoeft niet alleen over … [Lees meer...] overKooi
Een moeilijke jeugd (1914)
Jeugdverhalen over Joden (24) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis J.A. Wormser jr. (1845-1916) schreef Een moeilijke jeugd onder het pseudoniem Salvafama. Wormser was in de tweede helft van de negentiende eeuw een bekende uitgever, publicist en politicus. Hij begon zijn loopbaan als effectenhandelaar, maar na zijn huwelijk met de dochter van een uitgever … [Lees meer...] overEen moeilijke jeugd (1914)
Worden kranten echt steeds eenvoudiger en romans niet?
Door Marc van Oostendorp Het is altijd leuk om mensen terecht te wijzen die denken dat vroeger alles beter was: dat het bruinbrood een vollere smaak had, dat iedere gymnasiast nog moeiteloos de eerste honderd regels van de Ilias kon citeren, dat de ramen in een Nederlandse straat nog iedere week blinkten van het zeepsop. Er ging dan ook een kreet van vreugde door de lokalen … [Lees meer...] overWorden kranten echt steeds eenvoudiger en romans niet?
Gedicht: Anton van Duinkerken • Thuis op het kerkhof
Thuis op het kerkhof Tussen de zerken, lezend het verleden Van deze kleine stad, waaruit ik kwam, Waarheen ik telkens wederkeer, vernam Ik achter mij stil naderende schreden. Verwonderd zag ik om. Even beneden Het kruis in 't midden draagt een vrouw een vlam. Dit stenen beeld, vlak naast een treurwilgstam, Stond of 't gereed was, op mij toe te treden. Geen levend … [Lees meer...] overGedicht: Anton van Duinkerken • Thuis op het kerkhof
De schijnduidelijkheid van begrippen 2/2: werkloosheidscijfer
Nultaal (21) Door Jan Renkema Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale … [Lees meer...] overDe schijnduidelijkheid van begrippen 2/2: werkloosheidscijfer
Jy, Mimi, jy houdt den zakdoek voor den neus en roept: ‘Wat is ’t vuil hier!’
De Multatulileescursus (17) Door Marc van Oostendorp - Tjonge, mensen, wȧt een taai deel is dit, dat deel 11 van de Volledige Werken! - Taai? Man, het vuur spat er vanaf! Ik heb rode koontjes gehad! Zelden zulk meeslepend proza gelezen, zelfs bij Multatuli. - Echt? - Ja, dit deel bevat toch wel enkele van de mooiste liefdesbrieven uit de Nederlandse … [Lees meer...] overJy, Mimi, jy houdt den zakdoek voor den neus en roept: ‘Wat is ’t vuil hier!’
Gedicht: Agnita Feis • De eer
‘De eer’ staat in Oorlog. Verzen in staccato van Agnita Feis. De eer t Is een kanon. 't Is een geweer.... Men schiet. Men moordt: Maar 't is voor d'eer! Men steekt elkaar een mes in 't hart, … [Lees meer...] overGedicht: Agnita Feis • De eer
Van Lenneps befaamde roman Klaasje Zevenster bewerkt voor de moderne lezer
Door Gera de Bruijn De biografie van Van Lennep door Marita Mathijsen, die vorig jaar is verschenen, was een groot succes. Dat toont wel aan dat er nog steeds belangstelling is voor de literatuur van de 19e eeuw. Toch worden de romans uit die tijd niet veel gelezen. De taal is te verouderd en ze lijden soms aan een overdaad aan uitgebreide beschrijvingen en lange … [Lees meer...] overVan Lenneps befaamde roman Klaasje Zevenster bewerkt voor de moderne lezer
Tjielp
Door Wiel Kusters Ik heb zin om hier af en toe een gedicht te presenteren waarvan ik vind dat het tot de altijd nog actuele klassieken behoort, en zo'n gedicht dan van kort commentaar te voorzien. Er wordt veel poëzie geschreven, maar minder gelezen, en daarbij verwaarlozen we, meen ik, ook nog eens ons oudere openbare poëziebezit. Vandaag een gedicht van Jan … [Lees meer...] overTjielp
Verplichte leeslijst wijst leerling de weg
Door Nico Keuning Ontlezing bij de jeugd is een zorg van deze tijd. Hoe kan het lezen gestimuleerd worden? Niet door de verplichte leeslijst op de middelbare school, vinden sommigen. ‘Verplicht’ zou ontmoedigen. Maar hoe moeten leerlingen die niet lezen zelf een literatuurlijst samenstellen? De verplichte leeslijst is een ontdekkingsreis. Niet alleen ontdekt de leerling de … [Lees meer...] overVerplichte leeslijst wijst leerling de weg
Snowy view of Holland
Door Christopher Joby Although the primary reason for the Dutch going to Japan from around 1600 onwards was to trade, they often brought gifts with them in order to endear themselves to local rulers including the shogun. Among the gifts they presented to Japanese were telescopes, clocks and peep-boxes. Peep-boxes were devices into which the viewer could peer and see different … [Lees meer...] overSnowy view of Holland
Niemand gelooft elkaar nog
Door Marc van Oostendorp Het begon met een post op Facebook van de schrijver Abdelkader Benali: Ja, dat is een wijze inhoud, maar ik ben nu eenmaal geen man van de inhoud, maar van de vorm en ik vond die zin een beetje vreemd klinken, met dat elkaar en zo'n enkelvoudig onderwerp. Helemaal ongrammaticaal is het ook niet, en Benali is een schrijver met een groot … [Lees meer...] overNiemand gelooft elkaar nog
Gedicht: J. Slauerhoff • Ontherseningslied
‘Ontherseningslied’ van J. Slauerhoff is een vrije vertaling van Alfred Jarry’s ‘La chanson du décervelage’ uit diens beroemde toneelstuk Ubu roi. Ontherseningslied Ik fabriceerde al jarenlang lijkkisten - Allerheiligenparochie, Marsveldstraat -, Mijn vrouw was een hoogst bekwame modiste: We verdienden op leven en dood, dat ging niet kwaad. Als 't mooi weer was op een … [Lees meer...] overGedicht: J. Slauerhoff • Ontherseningslied
Ze vonden haar een eindje verderop liggen
Door Henk Wolf Ze zag [de dode begraven worden]. We horen [de doofstomme beul haar neus breken], Iedereen hoorde [het hard waaien]. Ik vind [het hier stinken]. Hij voelde [een vuist vlak langs zijn oor suizen]. De bovenstaande zinnen laten zien dat de werkwoorden zien, horen, vinden en voelen als lijdend voorwerp een beknopte bijzin kunnen nemen. Dat zijn de stukjes … [Lees meer...] overZe vonden haar een eindje verderop liggen
Grammaticaonderwijs leidt tot taalfouten door hypercorrectie
(Persbericht Radboud Universiteit) Het aanleren van regels voor bepaalde grammaticaconstructies kan leiden tot het maken van fouten in andere grammaticaconstructies. Dit blijkt uit onderzoek onder ruim driehonderd middelbare scholieren door taalwetenschappers van de Radboud Universiteit dat op 6 februari verscheen in Applied Linguistics. De onderzoekers pleiten voor een andere … [Lees meer...] overGrammaticaonderwijs leidt tot taalfouten door hypercorrectie
Heeft Unilever een goede naam gekocht?
Door Wouter van der Land Eind vorig jaar werd bekend dat De Vegetarische Slager is gekocht door Unilever. Daarmee neemt onze margarinemultinational niet alleen een innovatieve fabriek over, maar ook een van de meest spraakmakende merknamen van de afgelopen jaren. De media buitelen over elkaar heen om te schrijven over het merk dat het aandurft om frontaal de strijd aan te gaan … [Lees meer...] overHeeft Unilever een goede naam gekocht?
Johannes stelt zich anders voor
Voornamendrift (35) Door Gerrit Bloothooft en David Onland Johannes staat tot 1989 te boek als de populairste babynaam voor jongens. Dat zegt de bevolkingsadministratie. Maar in de praktijk stelt Johannes zich meestal helemaal niet zo voor. Laten we eens kijken hoe Johannes echt door het leven ging. De populariteit van de belangrijkste roepnamen van Johannes als eerste … [Lees meer...] overJohannes stelt zich anders voor
Jacob van Maerlant: Wapene Martijn (7, slot)
Door Frank Willaert (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overJacob van Maerlant: Wapene Martijn (7, slot)
In de Nederlandse Boekengids: Saskia Pieterse over de neerlandistiek
‘Vrij naar De Beauvoir zou je kunnen stellen dat je niet als Nederlander geboren wordt, maar tot Nederlander wordt gemaakt. De vraag naar de inhoud van die socialisatie – uit welke elementen ze is opgebouwd, welke instituties eraan deelnemen en welke belangen ermee gemoeid zijn – is een maatschappelijke en geen morele kwestie. Deze vraag opent bovendien direct de ruimte voor … [Lees meer...] overIn de Nederlandse Boekengids: Saskia Pieterse over de neerlandistiek
Pas verschenen: Negentigste jaargang van het tijdschrift Handelingen – Bulletin van de Koninklijke Commissie voor Toponymie & Dialectologie
Eind januari 2019 werd in de Koninklijke Vlaamse Academie van België te Brussel het Jubileumnummer van het wetenschappelijke orgaan van de Koninklijke Commissie voor Toponymie & Dialectologie (met talrijke kaarten en afbeeldingen in kleur) voorgesteld. Met zijn 90ste jaargang kan het jaarboek zich opwerpen als een van de oudste (overlevende) en traditierijkste … [Lees meer...] overPas verschenen: Negentigste jaargang van het tijdschrift Handelingen – Bulletin van de Koninklijke Commissie voor Toponymie & Dialectologie
Prof. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Door Marc van Oostendorp Bovenstaande opname is een van de vele uit de rijke audio-archieven van het Meertens Instituut. De oorspronkelijke opname komt van het Fonetisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Als de archieven juist zijn, hoor je hier Jac. van Ginneken (1877-1945), de roemruchte eerste hoogleraar Nederlands van de Katholieke Universiteit … [Lees meer...] overProf. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Gedicht: Marieke Lucas Rijneveld • De clown in wie we opgroeiden
Uit Fantoommerrie, de nieuwe bundel van Marieke Lucas Rijneveld. Hier nog een voorproefje. De clown in wie we opgroeiden We zeggen dat berouw een laagje margarine is op onze boterham, vanaf nu blijft alles aan ons plakken, sussen de schrik zijn mand weer in, braaf zijn de dingen die zonder ons geen identiteit meer hebben. Neem de stoel die zonder gast een stuk hout is met … [Lees meer...] overGedicht: Marieke Lucas Rijneveld • De clown in wie we opgroeiden
Distantiëring
Door Henk Wolf Van de week kreeg ik een vraag van een Vlaamse collega over het verschijnsel distantiëring. In het Friese taalwereldje is dat een begrip, maar daarbuiten is het ook bij taalkundigen lang niet altijd bekend. Daarom is het misschien aardig als ik er hier een paar regels aan wijd. Belangryk of wichtich? Als het begrip distantiëring met betrekking tot het … [Lees meer...] overDistantiëring