In wat voor land leef ik eigenlijk? is een biografie om verdrietig van te worden. Karin Amatmoekrim portretteert er Anil Ramdas in, wiens leven nogal een curve vertoonde. Doordat de biografe zo dicht bij haar onderwerp annex personage blijft dat ze hem permanent ‘Anil’ durft te noemen, voel ik als lezer dat leven ook bewegen. Pijlsnel richting erkenning en gestaag naar … [Lees meer...] overLangzaam dansen
Artikel
De Van ’t Hek-grom
Er is de laatste jaren af en toe wat aandacht voor de vocal fry, het kraakje dat met name jonge, succesvolle vrouwen in hun stemgebruik leggen (ik hoor het in Nederland al een aantal jaar, en steeds meer – het verschijnsel is in Amerika tot nog veel bredere kringen van de bevolking doorgedrongen). Maar jonge vrouwen zijn natuurlijk niet de enigen die wat met hun stem doen. … [Lees meer...] overDe Van ’t Hek-grom
Besunigje tsjin better witten yn
Amper in moanne nei it ûndertekenjen fan de BFTK troch Ryk en Provinsje ha Provinsjale Steaten woansdei ynstimd mei in taakstellende besuniging fan 1,6 miljoen op taal en kultuer. Yn 2022 waard dy besuniging, dy’t noch net fierder spesifisearre wie, al opnaam yn de mearjierrebegrutting om de provinsje ek yn de takomst yn de swarte sifers te hâlden. Under lûd protest fan it … [Lees meer...] overBesunigje tsjin better witten yn
In de greep van het kruid
Het zo vertrouwde kleefkruid heeft vele namen, waaronder Drents en Gronings tongel en Middelnederduits tûnride. De ene is licht te begrijpen, de andere lijkt gek genoeg op Middelhoogduits zûnrite en Oudnoords túnriða, waarmee een boze geest bedoeld werd. Haakjes Kleefkruid behoort tot het geslacht walstro en woekert gewoonlijk waar de bodem voedselrijk en … [Lees meer...] overIn de greep van het kruid
Een puzzelboek voor taalliefhebbers
Een deel van de taalkundige training is: leren puzzelen. Je krijgt een verzameling feiten uit een, liefst volkomen onbekende, taal en je moet proberen daar een patroon in te vinden. Hier zijn wat voorbeelden uit het Tolaki, een taal die gesproken wordt op Sulawesi. Gegeven zijn de bedrijvende en de lijvende vorm van enkele werkwoorden, en hun vertaling in het Engels. De vraag … [Lees meer...] overEen puzzelboek voor taalliefhebbers
Over ‘Rooie’
Willem van Toorn geeft antwoord Op 7 december 1985 viel er op mijn deurmat of die van mijn school een brief van Willem van Toorn. Het was in het vierde jaar van mijn leraarschap aan het Dominicus College (Nijmegen) en in de loop van de tijd had ik er steeds meer plezier in gekregen: ‘lastige’ leerlingen bleken steeds vaker extreem begaafd en extreem ontvankelijk voor … [Lees meer...] overOver ‘Rooie’
Prestige, motivatie, blootstelling
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (5.4) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In het vorige stukje toonden ze aan hoe veel kinderen al best wat Engelse woordenschat in hun … [Lees meer...] overPrestige, motivatie, blootstelling
Het eerste kwart: De maagd Marino, Yves Petry
Yves Petry heeft ooit wiskunde gestudeerd en hij lijkt daaruit de oefening van het extrapoleren te hebben opgepikt: we nemen een situatie en voeren hem steeds verder door, met een limiet in het oneindige. Hoe ziet de wereld er dan uit? Als er over de literatuur wordt beweerd dat het een manier is om je in een ander te verplaatsen, om door te dringen tot binnen diens hoofd – … [Lees meer...] overHet eerste kwart: De maagd Marino, Yves Petry
Nog niet begonnen, of de ambities botsen al
Deze kop -- verder te nummeren als voorbeeldzin (1) a. -- werd gebruikt op de voorpagina van de NRC van zaterdag 18 mei jl., als prominente aankondiging voor een artikel verderop in de krant. Ze werd verduidelijkt door de onderkop: ‘Het coalitieakkoord zit vol tegenstrijdige plannen’. De kop was de aandachttrekker, de ondertitel verschafte de nodige context. Een … [Lees meer...] overNog niet begonnen, of de ambities botsen al
“Hebban olla vogala” nogmaals in de schijnwerpers
Ik beken dat ik de elfde-eeuwse “Rochester Probatio Pennae”, beter bekend als het “hebban olla vogala”-gedichtje, verhoudingsgewijs helemaal niet zo interessant vind. Veel spannender vind ik bijvoorbeeld de ingewikkelde tekstuele voorgeschiedenis van de veel oudere Wachtendonckse Psalmen (negende eeuw). Of de Friese kenmerken in de elfde-eeuwse Leidse Williram-tekst. Ook de … [Lees meer...] over“Hebban olla vogala” nogmaals in de schijnwerpers
Pierre Kemp & Maurice Carême
Vloeiblad van Pierre Kemp Zachtroze vloeipapier zoog in zich opwat van zijn schrijven overschoot aan inktna ‘t daaglijks lustig mikken op de nopwaar onder ‘t muzenkleed het vlees begint. Met zwarte sproetjes ligt hier poedelnaaktzo’n roze spetter op mijn tafelblad. Hij heeft het schrijven al zo lang gestaakt.Wie weet wat, kijk, zo’n klad te zeggen had? Van de … [Lees meer...] overPierre Kemp & Maurice Carême
Nacht, trottoir – als pantoum
Een pantoum, ook wel pantoem, leren ons de naslagwerken (het Lexicon der poëzie van C. Buddingh’ uit 1977 en de Rijmwijzer van Jaap Bakker uit 1990), is een Maleise versvorm (pantun) met een bijzondere vorm van systematische regelherhaling, waardoor een heel hechte, hypnotiserende structuur ontstaat. In een echt pantoum komen de tweede en vierde regel van ieder couplet terug … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als pantoum
Wurmen
Voor me liggen twee foedralen, zoals uitgever Het balanseer ze noemt. Zelf zou ik eerder spreken van cassettes. Op de rug van beide cassettes: F. van Dixhoorn, gedicht, hb. Het laatste als enige horizontaal gedrukt. Linksboven op wat een voorkant zou kunnen zijn: de kat van de muziekschool en het doel van de opticien. De beide titels zijn opvallend dicht tegen de zijkant … [Lees meer...] overWurmen
Een dichter in detentie op Cyprus
In 1988 overleed een schrijver aan wie de DBNL nog geen pagina is gewijd, maar voor wie de Amsterdamse letterkundigen Frans Blom en Vivian Beekman nu wel een monumentje hebben opgericht: hun boek Het land achter de zee. Migranten na de Holocaust in detentiekampen op Cyprus. De reis van Emile Pimentel. De lange titel suggereert al dat Blom en Beekman zich richten op één … [Lees meer...] overEen dichter in detentie op Cyprus
Is spelling taal?
Volgende week verschijnt bij Uitgeverij Van Gorcum het nieuwe boek Spelling en didactiek voor het vo en mbo. Ieder spellingonderdeel – werkwoordspelling, interpunctie, meervoudsvormen en verkleinwoorden, samenstellingen en afleidingen, en hoofdletters – wordt in twee delen behandeld. Eerst worden de belangrijkste spellingregels uitgelegd. Dan volgt de didactische vertaling … [Lees meer...] overIs spelling taal?
Rebelske poëzij oerset yn it Frysk
De Fryske dichtbondel Liet fan mysels (2024) moat ferplichte kost wurde foar alle learlingen op it fuortset ûnderwiis. Dat fynt oersetter Lubbert Jan de Vries, dy’t it wurk fan de Amerikaanske outlaw dichter Walt Whitman út 1855 oerset hat nei it Frysk. ‘It giet oer alles: oer leafde, haat, man, frou, polityk, skjintme, oarloch, frede en bisten.’ Heal april hat Lubbert Jan … [Lees meer...] overRebelske poëzij oerset yn it Frysk
Nacht, trottoir – als a-lipogram
Wie a-tal zegt, zegt a-lipogram. Het een kan niet zonder het ander, het ander vraagt om het een. Geen a’s is eenvoudiger dan alleen maar a’s, maar de uitdaging is nog steeds zo dicht mogelijk bij het origineel blijven. Hoe dan ook: er verschijnen nieuwe woorden en met de nieuwe woorden nieuwe inzichten, nieuwe beelden. Het gedicht muteert, groeit, vertakt zich. Hier krijgen we … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als a-lipogram
Nacht, trottoir – als contravers
Mooi, dat Petersburgese decor, de couleur locale van ijzige grachten en de zwarte dagen als winterse tegenhanger van de witte nachten. Maar wie denkt het blokse gedicht het daarvan moet hebben, heeft het mis. Ook het omgekeerde, hei, zinderende hitte en schaapskooi kunnen aanleiding geven tot een flits waarin het nu eeuwig wordt en het nunc stans zich ruimtelijk over de … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als contravers
Onthoofdlettering
Mijn vooroordelen gaan soms zo snel, dat het nog best een klus is ze te reconstrueren. Onlangs zag ik een optreden aangekondigd van de fantastische bassiste-zangeres Esperanza Spalding. Mijn aandacht werd echter opgezogen door de spelling van haar naam, die ze onthoofdletterd had tot esperanza spalding. Waarna mijn conclusie over me heen rolde. Zwart, activisme, … [Lees meer...] overOnthoofdlettering
Minieme wolkjes
Eén poëzieproject, twee ‘gedichten’ die elk een bundel zouden kunnen worden genoemd, in de twee foedralen met het gedicht elf katernen die ook alle elf een gedicht zouden kunnen worden genoemd of anders een gedichtencyclus, op de individuele bladzijden die de lezer voor zich krijgt heel veel wit met alleen op de linker bladzijde minieme wolkjes tekst. Zo'n door wit omgeven pluk … [Lees meer...] overMinieme wolkjes
Leesonderwijs
Geïnteresseerd volg ik de lopende discussie over leesonderwijs op de basisschool – vooral ook omdat het nu ook gaat over ‘kwaliteit’, of beter gezegd de toekenning ervan. Dat is voor grotemensenletterkunde op zich ook niet oncomplex, maar toch kun je, denk ik, gevaarloos vaststellen dat het spectrum heel breed is. Van het rechttoe-rechtaan proza van J.J.Voskuil tot Anjet … [Lees meer...] overLeesonderwijs
Etymologica: Mode in honden- en kattennamen
Een van de vele jaarlijkse rituelen in Nederland is de bekendmaking van de populairste honden- en kattennamen van het afgelopen jaar. Volgens de Stichting Nederlandse Databank Gezelschapsdieren waren dat in 2023 Luna, Max, Simba, Bella, Milo, Nala en Ollie. Toen ik dat las, vroeg ik me af sinds wanneer deze namen eigenlijk populair zijn, en welke namen onze huisdieren in het … [Lees meer...] overEtymologica: Mode in honden- en kattennamen
We passen ons alvast aan
Het was een aardige dame, de vertegenwoordiger van een educatieve uitgeverij met wie ik vorige week sprak. Ze had me uitgenodigd om bij de muntthee ook een stuk appeltaart te nemen. "Dan neem ik er zelf ook een!" En toch had ze uiteindelijk een beangstigende boodschap. We spraken elkaar omdat ze geïnteresseerd was in een methode die meer zou zijn toegesneden op de te … [Lees meer...] overWe passen ons alvast aan
Hanengekraai in een Kronkel
(Een verhaal van Belcampo door Carmiggelt verteld) Onlangs kreeg ik via een oud-lid van het voormalige Belcampo Genootschap, de exclusieve uitgave Groningen (1958) in handen, met cahiersteek. Belcampo schreef het verhaal in opdracht van Vroom & Dreesmann ter gelegenheid van de opening van een filiaal van V & D op de Grote Markt. We raakten aan de praat. De … [Lees meer...] overHanengekraai in een Kronkel
Binnen en buiten de schoolmuren
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (5.3) Voor de manier waarop het Engels aangeleerd wordt, bestaan verschillende termen. “Engels als tweede taal” verwijst bijvoorbeeld typisch naar Engels taalonderwijs voor leerlingen die geen moedertaalsprekers van het Engels zijn, maar zich wel in een maatschappelijk sterk op het Engels gerichte context bevinden. Het gaat … [Lees meer...] overBinnen en buiten de schoolmuren