Iedereen die het lezen ziet als een clubactiviteit – de liefde voor de letteren is iets wat je deelt met anderen, je fascinatie voor schrijvers, voor perioden, voor boeken gedijt bij contact – moet natuurlijk een abonnement nemen op De Parelduiker: het clubblad voor iedereen met een voorliefde voor boeken die verder strekt dan de top-60 van de CPNB. Deze keer komt het blad … [Lees meer...] overWaarom niet vertrouwen op je vertaler?
Artikel
Gesprekken onder de microscoop
Iedere dag opnieuw zijn we verwikkeld in iets alledaags en tegelijkertijd ingewikkelds: gesprekken voeren. Het is alledaags omdat er vrijwel geen dag voorbijgaat waarin we geen gesprek voeren. Het is het eerste wat je doet met je partner als je wakker wordt, als je met collega’s spreekt, als je je vriendin belt, als je een instantie belt zoals een helpdesk, op school tussen … [Lees meer...] overGesprekken onder de microscoop
Met verschillende hardheid
Het blijft merkwaardig om het met jezelf oneens te raken. Recent blogde ik dat het woord ‘veilig’ door grosgebruik alle betekenis had verloren. In samenlevingen, bedoelde ik, waar geen totalitarisme de dienst uitmaakt, geen alligators en pythons zonder bodycam over straat paraderen en waar de kans op vulkaanuitbarstingen, orkanen en overstromingen minimaal is. Maar … [Lees meer...] overMet verschillende hardheid
Een groot onbegrepen kind dat Noodlotje speelde
40 jaar tandeloos (55) In het onmisbare handboek "Mijlpalen en millimeterwerk" van Jan Brands leren we dat Van der Heijden bij het verschijnen van "Kwaadschiks" de roman beschreef als een nieuw type detective. Zijn boek was geen whodunnit, aangezien vanaf het begin duidelijk was wie er had geschoten, maar eerder een whotookit. De identiteit van het slachtoffer blijft … [Lees meer...] overEen groot onbegrepen kind dat Noodlotje speelde
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (7): Theater
Het tweede boek van Boerekermis verschilt sterk van het eerste boek. Het heeft er alle schijn van dat het aanzienlijk later na het eerste boek tot stand kwam: het is omvangrijker, wat de indruk wekt dat de waardering voor het eerste boek de schrijver aanmoedigde om meer woorden te gebruiken. De schrijver wendde ook de steven: het tweede boek gaat minder over boeren en … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (7): Theater
Ik ben ook nog de peetvader van haar halfbroer
40 jaar tandeloos (54) Het woord staat er zomaar, achteloos, als we al ver over de helft in Kwaadschiks van A.F.Th. van der Heijden zijn. De advocaat Ernst Quispel wordt onder schot gehouden door zijn stomdronken cliënt Nico Dorlas. Om de man gunstig te stemmen roept Ernst eerst zijn dochter Cynthia aan, die ooit op Dorlas' pleegkind heeft gepast. En dan: Ik ben ook … [Lees meer...] overIk ben ook nog de peetvader van haar halfbroer
Ai, daar komt AI: Over ChatGPT en onderwijs
Ook mijn faculteit (de Faculteit Letteren van de KU Leuven) heeft een visie ontwikkeld over het gebruik van generatieve AI in het onderwijs. In essentie is generatieve (of creatieve) AI een computermodel dat getraind is op bijzonder grote datasets die op het web te vinden zijn, en teksten, beelden of geluiden creëert die door mensen gemaakt lijken te zijn. Net zoals vele andere … [Lees meer...] overAi, daar komt AI: Over ChatGPT en onderwijs
Jan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (4)
VII. In 1883 verscheen het geheel berijmde prentenboek Jan Klaassen en zijn Griet. Een leerzame Geschiedenis, met Fraaije Platen, van Frits van Leent, die de aloude straatsketches niet helemaal overboord kiepert, maar wel buitengewoon kinderlijke versjes gebruikt. Bij hem trouwt Jan Klaassen, hij krijgt een zoontje dat hij op straat gooit omdat hij liever met Katrijn … [Lees meer...] overJan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (4)
Iraans en Nederlands misdaadnieuws
Vanmiddag promoveert Afrooz Rafiee bij ons in Nijmegen. Ik heb geen officiële rol in haar promotie, maar Afrooz is een goede collega, we hebben samen menig college 'journalistiek schrijven' gegeven. Dat waren vooral praktische colleges, erop gericht om studenten zelf toegankelijk te laten schrijven over wetenschap, maar Rafiees' proefschrift gaat over de theorie: het heet … [Lees meer...] overIraans en Nederlands misdaadnieuws
Op syn Gryksk
In nije analyze fan de ynfloed fan de Schola Hemsterhusiana op de taalresepsje fan Everwinus Wassenbergh-en-dy. Lêzing, holden op de Dei fan de Fryske Taalkunde 6 oktober 2023 Fryske Akademy yn Ljouwert De Schola Hemsterhusiana, neamd nei heechlearaar Gryksk Tiberius Hemsterhuis (1685-1766) û.o. yn Frjentsjer, hat in grutte ynfloed hân op de taalhistoaryske analyze fan … [Lees meer...] overOp syn Gryksk
Het ‘Mimosa’-experiment
‘Ik ga niet mijn excuses aanbieden voor een kunstwerk dat ik heb gemaakt.’ Het had een uitspraak kunnen zijn van Rushdie toen de fatwa over hem werd uitgesproken. Maar dat is niet het geval. Het werd gezegd door Mette Maria van Dijk, tijdens een radio-interview over haar recent verschenen debuutroman Mimosa. Een week later kopt onder andere het NRC met ‘Auteur Mette Maria van … [Lees meer...] overHet ‘Mimosa’-experiment
Etymologica: appels en peren
Omdat we middenin de appel- en perenoogst zitten, worden ook de namen appel en peer meer gebruikt dan anders en dan worden ze al gauw ook onderwerp van een stukje. Wat ik al wist voordat ik nader onderzoek deed, was: appel is geen Romaans leenwoord, dus is die naam wellicht in onze streken ontstaan, ruim genomen dan. Peer is wel een … [Lees meer...] overEtymologica: appels en peren
Zal ik je een column voorlezen?
Een zomer vrij van nut (13) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut: in het vroege voorjaar van 2027 is de jonge universitair docente Sanne de Bree begonnen bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. Maar er is niets meer te doen. Studenten komen niet meer naar college omdat de kunstmatige intelligentie in hun oor alles wat ze moeten weten toch wel voorzegt. Artikelen … [Lees meer...] overZal ik je een column voorlezen?
H.C. ten Berge en Breytenbach in de jaren tachtig en later
Penseur sauvage in nomadenland (2) In de periode van Breytenbachs detentie in Zuid-Afrika was Ten Berge in Nederland geëngageerd voor de schrijver en schilder. ‘Intra muros’ is de reekstitel van in totaal acht gedichten (of tekstfragmenten) die hij presenteerde in Vingermaan, de compilatiebundel van Nederlandse schrijvers en galerijhouders voor de op dat moment vijf … [Lees meer...] overH.C. ten Berge en Breytenbach in de jaren tachtig en later
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen
Inleiding In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de reeks vind je hier. Hieronder een inleiding op de reeks en een blik op de bedoeling erachter. Eind 2019 volgden wij mekaar op als sprekers op een studiedag over de toestand … [Lees meer...] overDe verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen
De structuur van Kwaadschiks
40 jaar tandeloos (53) Een van de redenen voor mij om ook als taalkundige geïnteresseerd te zijn in De tandeloze tijd is dat het een van de omvangrijkste samenhangende brokken Nederlands is die we hebben. Je kunt lettergrepen bestuderen, of woorden, of zinnen, of gesprekken, maar je kunt ook omhoog reiken naar iets groots, naar het grootste – en dan is een romancyclus het … [Lees meer...] overDe structuur van Kwaadschiks
Taallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Dy’t oan ‘e lette Fryske midsiuwen tinkt, sil tinke oan in lânskip dat skaaimerke waard troch in grut tal kleasters. Goed sechtich hawwe dat der west, dy’t yn ‘e rin fan ‘e sechtjinde iuw harren delgong seagen nei oanlieding fan ‘e reformaasje. Ien fan de ferneamdste en rykste kleasters fan Fryslân wie Thabor, dat tusken 1406-1580 bestie yn Tirns (deunby Snits). In soad minsken … [Lees meer...] overTaallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
“Penseur sauvage in nomadenland”
Deel 1: Tweespraak met H.C. ten Berge De voorbije weken verdiepte ik mij weer in Prima materia. Gedichten 1963-1993 (1994), de eerste uitgebreide verzamelaar die de Nederlandse schrijver H.C. ten Berge samenstelde uit tien afzonderlijk verschenen bundels. De auteurseditie, zo stelde ik destijds in Restant (1995), kan worden beschouwd als een … [Lees meer...] over“Penseur sauvage in nomadenland”
Syntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Het woordgeslacht en referentieel geslacht zijn subsystemen binnen het genussysteem. Enkele voorbeelden laten het verschil tussen die twee zien: In deze zinnen corresponderen de beide systemen met elkaar. Bij de de-woorden is sprake van een niet-onzijdig woordgeslacht. Het referentieel geslacht verwijst met hij naar een mannelijke en met zij naar een vrouwelijke entiteit, … [Lees meer...] overSyntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Zie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
40 jaar tandeloos (52) De schrijver A.F.Th. van der Heijden heeft weleens gezegd dat hij bewust digibeet is. Hij schrijft zijn boeken niet op de computer, maar op een typemachine – een elektrische typemachine weliswaar, maar dat is het enige compromis aan de moderne tijd. Ik ben onvoldoende doorgedrongen in de Van der Heijdenologie om te kunnen verklaren waarom de … [Lees meer...] overZie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
Mooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Yn Sweden waard yn 2015 it genderneutrale foarnamwurd ‘hen’ offisjeel ynfierd, foar it ferwizen nei minsken dy’t sels oanjouwe dat se genderneutraal oantsjut wurde wolle, yn stee fan mei ‘han’ (Frysk: hy) of ‘hon’ (Frysk: hja/sy). De rop om genderneutrale foarnamwurden komt út ’e hoeke fan de ynternasjonale lhbty+-mienskip, en dêrfan de minsken dy’t har identifisearje as … [Lees meer...] overMooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Skiednis fan Fryske útjouwerijen
Yn it meikoarten te ferskinen boek Rijk, maar niet in geld: Vijftig jaar Fryske uitgevers 1920-1970 fertelt Louw Dijkstra de skiednis fan benammen de útjouwerijen fan Doederus Kamminga yn Dokkum en dy fan Jacob Laverman yn Drachten. It pleatst dy útjouwerijen yn de kontekst fan de opbloei en konsolidaasje fan it Frysk as kultuertaal mei dêrby in soad nijsgjirrige bysûnderheden … [Lees meer...] overSkiednis fan Fryske útjouwerijen
Uniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
Onderzoek naar de Richthofenkolleksje (tien middeleeuwse rechtshandschriften, de collectie is eind vorig jaar opgenomen in het Nederlandse Unesco ‘Memory of the World’-register) is tot nu toe vaak gefocust geweest op de Oudfriese handschriften (R 1-6). De Middelnederduitse handschriften zijn minder vaak bestudeerd. Dit is opvallend, want de Richthofenkolleksje bevat zowel … [Lees meer...] overUniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
It ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
Samenvatting: Twee exemplaren van het ‘Freeska Landriucht’, het oudste Friestalige gedrukte boek (1484-86), lijken enkele eeuwen geleden elkaars pad te hebben gekruist. Daarop wijst een analyse van de patronen in de ‘rubricatie’, de wijze waarop leestekens en handgeschreven hoofdletters in een boek werden aangebracht. It ‘Freeska Landriucht’ Mei de term Aldfrysk tsjutte … [Lees meer...] overIt ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
De ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
Yn de perioade febrewaris oant en mei juny fan dit jier haw ik myn masterskripsje skreaun oer de ynfloed fan lokale taalfarianten en identiteiten op it Frysk. De wichtichste útkomst dêrfan wie dat it hawwen fan it Biltsk en/of it Stedfrysk as memmetaal derfoar soarget dat learlingen yn de earste klasse fan it fuortset ûnderwiis signifikant positivere attitudes foar it Frysk oer … [Lees meer...] overDe ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
