40 jaar tandeloos (35) Aan het begin van Advocaat van de hanen begint heeft de advocaat Ernst Quispel een aantal door ontgiftingsverschijnselen ingegeven visioenen. Die gaan allemaal over indringers – gaandeweg komen we erachter dat dit krakers zijn. Ze zijn vanwege hun punkhaardracht de hanen uit de romantitel, maar ze nemen in de visioenen de gedaanten aan van allerlei … [Lees meer...] overDie voor het historisch materialisme zo nutteloze wezens
Uitgelicht
De opstekende vrieswind van de Koude Oorlog in een gedicht van Jan Elburg
In een poging om de poëzie van de Vijftigers beter te leren kennen, heb ik mij verdiept in de bloemlezing vijf 5tigers, de door Gerrit Kouwenaar in 1955 samengestelde bloemlezing uit de poëzie van Remco Campert, Jan Elburg, Gerrit Kouwenaar, Lucebert en Bert Schierbeek. Geen gemakkelijke opgave, aangezien er bij de Vijftigers van een eenduidige poëtica nauwelijks sprake … [Lees meer...] overDe opstekende vrieswind van de Koude Oorlog in een gedicht van Jan Elburg
Gerard Reve in de uitdragerij
Vandaag het eerste werkcollege voor de nieuwe eerstejaars Nederlands in Groningen. Ik neem dan altijd een boek mee dat voor mij als eerstejaars (1990) een bijzondere betekenis had. Vandaag liet ik Nader tot U van G.K. van het Reve zien in de uitgave die destijds veel indruk op mij maakte vanwege de omslagfoto door Eddy Posthuma de Boer en de handgeschreven flaptekst van de … [Lees meer...] overGerard Reve in de uitdragerij
Niet bevorderlijk
Wilma de Reks flauwekul Natuurlijk weten we het allemaal. De Volkskrant reageert op alles wat met neerlandistiek te maken heeft zoals De Telegraaf op rekeningrijden: steevast met 24-karaats endeldarmpopulisme. Deze week werd bekend dat de Utrechtse hoogleraar Els Stronks een miljoenenproject heeft verworven, om in samenwerking met vijftig instellingen gedurende acht … [Lees meer...] overNiet bevorderlijk
Etymologica: Korenwolven en hamsters
Afbeelding van de korenwolf in de Landbouw-courant van 16-11-1879 In augustus 2023 woedde binnen het Limburgse provinciebestuur een heftige discussie over de vraag of de korenwolf nog langer moet worden beschermd en tegen welke kosten. Van het knaagdier, dat in de Lage Landen alleen op de Limburgse lössgronden voorkomt, leven in het wild nog slechts tweehonderd exemplaren, … [Lees meer...] overEtymologica: Korenwolven en hamsters
Een abolitionistische politiek?
Door de vervroegde verkiezingen ondergaat de Nederlandse politiek een wisseling van de wacht. Zou dat ook gevolgen hebben voor taal? Over haar latrelatie met Mark Rutte bestaat al een studie. Wat er in een kwarteeuw de mond van uittredend kamerlid Kees van der Staaij heeft verlaten, verdient zelfs boekdelen. Systematisch onderzoek naar de grammatica van socialemediatirades … [Lees meer...] overEen abolitionistische politiek?
Genderneutrale voornaamwoorden: liever leesbaar of liever begrijpelijk?
Genderneutrale voornaamwoorden worden gebruikt om te verwijzen naar mensen die zich niet identificeren als man of als vrouw, of juist als allebei. Mensen die zich op deze manier identificeren worden ook wel non-binair of genderqueer genoemd. De non-binaire genderidentiteit is de afgelopen tijd een steeds prominentere positie in de maatschappij gaan innemen, wat de vraag oproept … [Lees meer...] overGenderneutrale voornaamwoorden: liever leesbaar of liever begrijpelijk?
Het schoolvak Nederlands en het klimaat
Als het waar is wat onze collega's klimaatwetenschappers zeggen, en we hebben geen reden dat niet aan te nemen, is de kans groot dat de mensheid afstevent op een ramp. Er zijn ook allerlei tekenen die daarop wijzen: men hoeft de klimaatgerelateerde natuurrampen van het afgelopen jaar maar op een rijtje te zetten. We staan met grote waarschijnlijkheid aan de vooravond van … [Lees meer...] overHet schoolvak Nederlands en het klimaat
Zeg maar ja tegen een grapje
Humorschandalen (3) De meeste Nederlanders van boven de zestig beginnen meteen de glimlachen als je over Frater Venantius begint. Wie wordt er dan ook niet vrolijk van dit olijke typetje van Wim Sonneveld uit de jaren zestig? Venantius was “de zingende frater uit Schin op Geul”, een parodie op de vele katholieke geestelijken die destijds de gitaar oppakten om met populaire … [Lees meer...] overZeg maar ja tegen een grapje
Zeven boeken van zusters uit de zeventiende-eeuwse Zuidelijke Nederlanden
Het aandeel van vrouwen in de literaire cultuur van de vroegmoderne periode is nog steeds sterk onderbelicht. Enerzijds omdat het boeiende onderzoek van de laatste jaren het brede publiek nog niet bereikt heeft. Anderzijds omdat er nog veel bronnen niet bestudeerd zijn. Studenten van de derde bachelor Nederlands, Taal- en Letterkunde proberen daar nu verandering in te … [Lees meer...] overZeven boeken van zusters uit de zeventiende-eeuwse Zuidelijke Nederlanden
De tedere verteller
Over de kritiek op Naar zachtheid en een warm omhelzen van Adriaan van Dis In haar essaybundel De tedere verteller keert Olga Tokarczuk zich tegen autofictie. Volgens de Poolse Nobelprijswinnares vormt autobiografische fictie zelfs een bedreiging voor de literatuur. Het ‘ik’ van de schrijver, die toch al een steeds opgeblazener ego heeft, dreigt volgens Tokarczuk ‘als een … [Lees meer...] overDe tedere verteller
Kut en shit
Mij bereikte het verzoek – vanuit Russell Square, waar op nummer 24 ten burele van Faber & Faber T.S. Eliot ooit Finnegans Wake het fonds binnenhaalde – of ik het verschil tussen kut en shit wilde uitleggen. Waarom zijn de gedichten van Anna Enquist, zoals de titel luidt van het onsterfelijke pamflet van Erik Bindervoet en … [Lees meer...] overKut en shit
Als bij blikseminslag
Eindelijk een wielerklassieker gelezen: Tim Krabbé, De renner (1978). Nu de rest van dit oeuvre nog, dat populair is op leeslijsten van de middelbare school. Het wielerboekje mag inderdaad toegankelijk heten, terwijl het uit brokkelige fragmenten bestaat. Ze worden quasi-moeiteloos bijeengehouden door de verhaallijn, gemarkeerd door kilometerstanden: wie wint … [Lees meer...] overAls bij blikseminslag
Een jonge, sjofele vader, met zijn kind in een stoeltje aan het stuur
40 jaar tandeloos (27) Wanneer je een gigantisch werk becommentarieert, zoals ik nu probeer te doen met De tandeloze tijd, is de verleiding groot om je te richten op de grote lijnen: de al dan niet filosofische gedachten, de thema's die telkens weer terugkeren en verder worden uitgediept, de constructie van zo'n gigantisch, vele duizenden pagina's omspannend taalbouwwerk … [Lees meer...] overEen jonge, sjofele vader, met zijn kind in een stoeltje aan het stuur
Verhuizing Neerlandistiek
De komende dagen gaat de server van Neerlandistiek verhuizen. Sinds 2016 heeft het gedraaid op de servers van de KNAW in Amsterdam, maar vanaf donderdag 24 augustus wordt dat de server van het Instituut voor de Nederlandse Taal in Leiden. Vandaaruit wordt de site al sinds een aantal jaar technisch ondersteund, en het is handiger om die twee zaken in één hand te hebben. In … [Lees meer...] overVerhuizing Neerlandistiek
Het was maar een grapje
Humorschandalen (1) Humor en woede: het lijkt een onlogische combinatie. Toch leiden grappen geregeld tot verontwaardiging of scheldpartijen. Door de geschiedenis heen zijn tal van momenten aan te wijzen waarop iets dat komisch bedoeld was een rel veroorzaakte. In recente jaren zorgden onder meer Youp van ’t Heks gebruik van het woord ‘pisnicht’, een aantal grappen van … [Lees meer...] overHet was maar een grapje
Leestips: 20 x taal en meertaligheid in onderwijs
Het nieuwe schooljaar staat zo stilaan weer voor de deur, en hoewel dat voor sommigen misschien een spijtige zaak is, zie ik op Facebook, Instagram of LinkedIn ook veel enthousiastelingen die klaar zijn om uit de startblokken te schieten. Mocht je ook zo’n leraar zijn die nu al begint warm te lopen, dan kan ik je aanraden om de komende tijd even in het steeds ruimer wordende … [Lees meer...] overLeestips: 20 x taal en meertaligheid in onderwijs
De kauw verkondigt!
Heden in steden als leden van bendes, vroeger zag men kauwen als luide voorspellers van regen, wind en meer. Daaraan herinnere niet alleen kauw maar ook hun andere naam, bewaard in onder meer Limburgs daol en Engels jackdaw. Hoe ze luiden Ka! roept de kauw, die vroeger ook ka heette, in sommige streken nog steeds, dus het is gauw … [Lees meer...] overDe kauw verkondigt!
De ziel van Tula in onze Literatuur
Spiegel van 160 jaar na de Afschaffing van de Slavernij Aan de vooravond van de eeuwwisseling naar de 21e eeuw gingen zelforganisaties in Nederland zoals Caribbean Lagoon (Utrecht) aandacht besteden aan de Arubaanse/Antilliaanse literatuur. De Zondagmiddag was gereserveerd voor de post-koloniale literatuur. Deze bijeenkomsten waren bedoeld om de eigen cultuur en … [Lees meer...] overDe ziel van Tula in onze Literatuur
Podcast: Leve(n) Lezen met Marita Mathijsen
“Ja die schavuitenstreken, daar houd ik wel van” zegt Marita Mathijsen. De emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde heeft het over Jacob Lennep, een menigmaal in opspraak geraakte schrijver en politicus uit de negentiende eeuw. Van Lennep schreef 'De lotgevallen van Klaasje Zevenster', over zeven studenten die een vondelinge onder hun hoede nemen. Een soapwaardig … [Lees meer...] overPodcast: Leve(n) Lezen met Marita Mathijsen
Onder bore gevel
Een oud woord hervonden is als een erfstuk ontvangen, te meer als het lang geleden in eigen taal gewrocht is. Werd het ooit door dichters gebruikt om verheven stijl in stafrijm te drijven? Een zo’n kleinood luidt boor en beduidt ‘hoog, verheven’. Zeldzaam Behalve misschien in de Belgisch-Limburgse oordnaam Borlo is dit woord in zijn oorspronkelijke, … [Lees meer...] overOnder bore gevel
Verboden binnen te rijden
Zeker drie keer per week zie ik bij het binnenlopen van station Amsterdam Zuid-WTC een bordje met deze tekst: In dit station is het verboden om te rolschaatsen, skaten, skateboarden, (brom-)fietsen en met motorvoertuigen binnen te rijden. Het is veel tekst voor zo’n bordje bij de ingang en je kan je afvragen hoe ver je moet gaan in het specificeren van wat er allemaal … [Lees meer...] overVerboden binnen te rijden
Jacob Eduard de Witte in Oss (1792)
In zijn Haagse gevangenis had Jacob Eduard de Witte zich van landverrader omgeschoold tot schrijver. Na zijn vrijlating in 1790 had hij nog wel veel last van de hem opgelegde ‘eeuwige verbanning uit Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht’. Hij verkaste daarom naar Rosmalen, om er te trouwen met Maria van Zuylekom, die hem in het gevang zo vaak gezelschap had gehouden. … [Lees meer...] overJacob Eduard de Witte in Oss (1792)
Etymologica: Nieuwe Oudnederlandse glossen
Glossen zijn verklaringen bij woorden in een tekst in een andere taal. In de Middeleeuwen hield men zich in kerkelijke context natuurlijk hoofdzakelijk bezig met Latijnse teksten. Maar de kennis van het Latijn was niet bij elke geestelijke even groot. Het valt dus niet te verwonderen, dat de gebruikers van handschriften met Latijnse teksten in de kloosters af en toe een Latijns … [Lees meer...] overEtymologica: Nieuwe Oudnederlandse glossen
Waarom je van Voetius niet mag proosten
Gijsbertus Voetius was dominee, hoogleraar en de auteur van complexe theologische traktaten tegen de filosofieën van Descartes en Spinoza. In 1637 publiceerde hij echter een boek over een heel ander onderwerp: proosten. In Van de santeen behandelde Voetius een brandende vraag: mag een goede christen zijn/haar glas heffen? De theoloog beantwoordde die vraag met een stellige nee. … [Lees meer...] overWaarom je van Voetius niet mag proosten
