Als je Engelsen vraagt om een voorbeeld te geven van een usage guide, een taaladviesboek, noemen ze meestal Fowler’s Modern English Usage, oorspronkelijk gepubliceerd in 1926, of The Complete Plain Words van Sir Ernest Gowers, uit 1954. Van allebei is kort geleden een vierde editie verschenen, maar het genre zelf is maar liefst zo’n 250 jaar oud. Het is ontstaan in Engeland in … [Lees meer...] overHet eerste Nederlandse taaladviesboek?
Uitgelicht
Het scherm achter de schermen
Hermans’ mussen en Elsschots gongslagen Een paar weken geleden schreef ik in het kader van ‘Hermans Honderd’ een stukje over diens befaamde ‘er valt geen mus van het dak’-definitie van de ‘klassieke roman’. Ik betoogde dat Hermans’ romanopvatting zo op het oog de despotische trekjes van een bijna paranoïde poëtica vertoont, maar bij nader inzien toch vooral ironisch, om … [Lees meer...] overHet scherm achter de schermen
In memoriam Jan Fontijn 1936-2022
De neerlandistiek heeft een van zijn parels verloren. Mensen zoals Jan Fontijn maakten de neerlandistiek in de jaren zeventig en daarna tot een geliefd en gerespecteerd vak aan de universiteit. Voor mij was hij, toen ik in 1966 Nederlands ging studeren, de meest inspirerende docent van allemaal. De hoogleraren van toen vielen bij hem in het niet. Van hem heb ik het echte lezen … [Lees meer...] overIn memoriam Jan Fontijn 1936-2022
Uitwaaien met Asha ten Broeke
Er is iets aantrekkelijks aan de gedachte dat in de oerwouden en op de steppen nog ongerepte mensen wonen, één met de natuur. Wij in het westen zijn gecorrumpeerd van de heerlijke oerstaat waarin die mensen nog verkeren. Dat kun je aan van alles zien en horen, bijvoorbeeld aan de taal. Hoe mooi zijn die exotische talen toch die nog geen woorden kennen als prikspijt of wappie, … [Lees meer...] overUitwaaien met Asha ten Broeke
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ gedigitaliseerd
In de inleiding op dit feuilleton heb ik u verteld dat ik contact zou opnemen met de Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek te Göttingen, alwaar het unieke exemplaar van deze ridderroman bewaard wordt. Veel sneller dan ik had durven hopen, zeker in deze tijd van 'feestdagen' en corona-maatregelen, kreeg ik bericht dat de digitalisering in gang gezet was. En … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ gedigitaliseerd
‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Auteursgestalten bij Rutger Bregman Van oudsher bestaan er ideeën over hoe lezers te enthousiasmeren, maar het kan even leerzaam zijn te kijken naar een tekst die zoiets heeft bewerkstelligd. Zoals De meeste mensen deugen (eerste druk september 2019), een boek van meer dan vijfhonderd bladzijden, waarmee Rutger Bregman een zo grote variëteit van lezers bereikte dat het de … [Lees meer...] over‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Dit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
Recentelijk deelde ik de lessenserie Vossenjacht: de Reinaert voor jonge lezers. In de afgelopen weken heb ik de lessen met mijn brugklas (h/v) uitgeprobeerd en achteraf via een online formulier geëvalueerd. Hier lees je wat onze ervaringen waren. De klas was unaniem lovend over de lessen. In de online evaluatie gaf 68% van de leerlingen de lessenserie een 4 of 5. Ze … [Lees meer...] overDit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
Nederlandse letterkunde: Het blad
Het wetenschappelijke tijdschrift 'Nederlandse Letterkunde' viert zijn vijfentwintigjarige bestaan met een mooi jubileumnummer. Achttien merendeels jonge neerlandici nemen de eerste jaargang (1996) als vertrekpunt om kritisch te reflecteren op een kwarteeuw vakbeoefening.* Zelf schreef ik een artikel over literatuurgeschiedschrijving. Het hele nummer is 'open access' en dus … [Lees meer...] overNederlandse letterkunde: Het blad
Veel topnamen zijn internationaal
Voornamendrift 85 De top voornamen van 2021 zijn weer door de Sociale Verzekeringsbank bekend gemaakt en zoals verwacht is er weinig veranderd ten opzichte van 2020. De top-20 van de meisjes bevat dezelfde namen, bij de jongens gaat Thomas er uit en komt oudgediende Jesse er in. Noah en Julia voeren nu de lijsten aan. Maar laten we de lijsten eens vanuit een … [Lees meer...] overVeel topnamen zijn internationaal
Antoine Braet (1942-2021): Modern retoricus en inspirerend leermeester
Voor mensen als Toine Braet ga je naar een universiteit toe. Dat wist ik nog niet toen ik Nederlands ging studeren in Leiden. Maar vandaag wel, en misschien al vanaf het eerste college dat hij ons het vak Retorische Analyse gaf. Stoicijns kijkend, houterig gesticulerend, met lichtnasale kraakstem kraakhelder formulerend, en dan ineens een lachende snor onder twee fonkelende … [Lees meer...] overAntoine Braet (1942-2021): Modern retoricus en inspirerend leermeester
De tobberige Opstand
Wat ze mij nooit verteld hadden over de Tachtigjarige Oorlog: wat een gedoe het was. Het wordt overduidelijk uit de biografie die René van Stipriaan over dé man van de Nederlandse Opstand die het begin van die oorlog vormde: De zwijger. Het leven van Willem van Oranje. Toen Willem nog een jongen was, leek het allemaal nog zo mooi. Hij behoorde tot een tak van de … [Lees meer...] overDe tobberige Opstand
Etymologica: teers ‘balk, penis’
Het Nederlands kent zowel teers als taars, beide met de betekenissen ‘balk, dikke stok’ en ‘penis’ (en afgeleid daarvan ‘domme kerel’). De afwisseling tussen ee en aa wijst erop dat het oorspronkelijke woord teers was, waarvan de ee voor een r plus dentale medeklinker vooral in het Zuid-Hollands en Utrechts tot aa werd, zoals in haard, aarde, paars en andere woorden. Inderdaad … [Lees meer...] overEtymologica: teers ‘balk, penis’
‘Het gaat slecht, verder gaat het goed’
Synchroon De avonden lezen met leerlingen en collega’s (1) Moet je 22 december om kwart voor zes opstaan als je De avonden real time wilt lezen? Die vraag stelt een van de leden van de leesclub van Het Drachtster Lyceum op de avond van 21 december. Op 22 december beginnen we met het lezen van Gerard Reves debuutroman, een hoofdstuk per dag. Omdat de vertelde tijd in een … [Lees meer...] over‘Het gaat slecht, verder gaat het goed’
Het ene beeld dat alles verwezenlijkt
in memoriam Jan van Bakel (11 december 1927 – 25 december 2021) Toen Jan van Bakel mij ooit vroeg of hij mij mocht voordragen als lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, prees hij dit lidmaatschap aan door mij voor te houden: ‘Dan krijg je in ieder geval als je dood bent een mooi levensbericht in het Jaarboek’. Het was misschien een beetje gekscherend gezegd, … [Lees meer...] overHet ene beeld dat alles verwezenlijkt
Neerlandistiek in 2021. Wat heb je gemist?
Bijna 2400 items hebben we dit jaar geplaatst. Misschien hebt u ze nog niet allemaal gezien of gehoord. Hieronder volgt daarom mijn hoogstpersoonlijke overzicht van dingen die mij de moeite waard lijken: artikelen, media-items en boeken, en dan van ieder 21 in getal. Ik heb geprobeerd een keuze te maken die de grote variatie en rijkdom van het vak in dit jaar laat zien. Er viel … [Lees meer...] overNeerlandistiek in 2021. Wat heb je gemist?
Kerstquiz
Mocht het gesprek tijdens de Kerst-Zoom stilvallen, dan kun je voorstellen om een kleine quiz te doen. Het gezelschap maakt duo’s en jij als quizmaster hebt vier rondes van tien vragen. Iedere ronde duurt vijf minuten. De tijd gaat lopen zodra de vragen in beeld komen. Je schuift de vragen van de eerste ronde in beeld en je leest de vragen voor. Je kletst de vijf minuten vol en … [Lees meer...] overKerstquiz
José Sanders nieuwe decaan Faculteit der Letteren, Nijmegen
Persbericht Radboud Universiteit José Sanders (Hengelo (O), 1965) wordt de nieuwe decaan van de Faculteit der Letteren. Per 1 februari 2022 volgt zij Margot van Mulken op, die zich vanaf die datum weer volledig gaat wijden aan onderzoek en onderwijs. José Sanders studeerde Nederlandse Taal en Literatuur aan de Radboud Universiteit. Ze is sinds 2009 als wetenschapper … [Lees meer...] overJosé Sanders nieuwe decaan Faculteit der Letteren, Nijmegen
Vaccineren: verplichten of vrijlaten?
Op 8 december meldde de NOS dat er geen meerderheid is voor een vaccinatieplicht in Nederland. Mijn ogen bleven hier onmiddellijk op hangen – en niet alleen doordat het vanwege de min of meer dubbele ontkenning (geen + plicht) een nogal complexe zin was. Wat betekent dat eigenlijk? En had de NOS dit nou niet wat handiger op kunnen schrijven, zoals bijvoorbeeld: de … [Lees meer...] overVaccineren: verplichten of vrijlaten?
Echt gebeurd is geen excuus
Anton de Goede presenteert een speciale Reve-middag in het teken van de lancering van twee nieuwe Gerard Reve-podcasts. … [Lees meer...] overEcht gebeurd is geen excuus
Alsnog op de trap
In zijn artikel ‘Alsnog’ dringt voor van 17 december 2021 in Neerlandistiek geeft Ronny Boogaart een interessante syntactisch-semantische beschouwing van de recente verandering van alsnog, waarin de betekenis van dit woord samenvalt met die van toch. In de oudere betekenis van alsnog heeft het woord de betekenis toch nog. Vergelijk de volgende twee zinnen. Gisteren wou ik … [Lees meer...] overAlsnog op de trap
Reve tot leven
Gerard Reve, de Grote Volksschrijver van o.a. De Avonden, bekroond met de P.C. Hooftprijs en de Prijs der Nederlandse Letteren, was naast schrijver ook een begenadigd causeur op radio en televisie. Op die manier kreeg de hoofdfiguur in zijn romans, sterk geïnspireerd op Reve zelf, een tweede leven voor de microfoon. Radiomaker Lieven Vandenhaute haalt de boeiendste programma's … [Lees meer...] overReve tot leven
De kerk: onderweg naar een depreciërend achtervoegsel
Woorden hebben stuk voor stuk hun eigen geschiedenis, natuurlijk. Zo kun je begrijpen dat kerk en kurk ondanks hun gelijkenis twee verschillende verledens hebben. Kerk heeft Griekse roots met een betekenis die verband houdt met het woord kurios ‘heer en meester’, eventueel met hoofdletter ‘Heer’. Kurk mag erop lijken, het … [Lees meer...] overDe kerk: onderweg naar een depreciërend achtervoegsel
‘Alsnog’ dringt voor
Toen ik afgelopen zomer op Vlieland aan een pannenkoek zat, fietsten er twee meisjes druk pratend voorbij. ‘Maar alsnog!’, riep het ene meisje uit. Ik wist wel ongeveer wat ze daarmee bedoelde want de recente betekenisverandering van alsnog was me niet ontgaan. Maar alsnog. Het woord voelt voor mij nog steeds wat ouderwets, niet een woord dat past bij fietsende meisjes. … [Lees meer...] over‘Alsnog’ dringt voor
Zijn taalgebruik hielp Rutte (toch) weer premier te worden
Toen in januari jongstleden het kabinet viel, bestond de indruk dat de methode-Rutte was uitgewerkt. Weliswaar won hij daarop verkiezingen, direct erna kwam hij, misschien wel meer dan ooit, in de problemen nadat de notitie ‘Positie Omtzigt, functie elders’ onder de arm van verkenner Kajsa Ollongren zichtbaar was. Rutte zei dat hij met de verkenners niet over het toenmalig … [Lees meer...] overZijn taalgebruik hielp Rutte (toch) weer premier te worden
10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
Tien jaar is een lange tijd – wat kan er in die tijd niet allemaal gebeuren!. Tien jaar geleden schreef ik op deze site mijn eerste dagelijkse stukje, over het Engels. Als je toen had gezegd dat er in 2021 in Nederland eigenlijk alleen nog maar Engels zou worden gesproken, en dat mensen je verwilderd hadden aangekeken als je in de supermarkt om 'een halfje brood' zou vragen, … [Lees meer...] over10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
