Stel je voor: je nodigt een vriend uit voor het avondeten – iemand voor wie jouw taal geen moedertaal is. Terwijl jij in de keuken staat, raak je afgeleid en brandt het eten volledig aan. Zodra het brandalarm eindelijk zwijgt, maakt je vriend een grapje om de spanning te breken: “Wauw! Ik wist niet dat jij zó’n goede kok was!” Voor moedertaalsprekers is de ironie meteen … [Lees meer...] overWat een accent met ons doet
Uitgelicht
Chr. J. van Geel (1917-1974)
Chr.J. van Geel (1917-1974) was een heel bijzondere dichter, en beeldend kunstenaar. Hij was, voor de Tweede Wereldoorlog al, een van de eerste echte surrealisten in Nederland. Daarnaast was hij een bewonderaar van E. du Perron, en van het tijdschrift Forum. Een verrassende combinatie. Na de oorlog zag men hem wel als een van de “para-experimentelen”. De term is van S. … [Lees meer...] overChr. J. van Geel (1917-1974)
Etymologica: Zekerfeest
Regelmatig schrijven lezers mij opgetogen dat ze een nieuw, nog onbeschreven woord ontdekt hebben in een oude tekst. Sceptisch geworden door jarenlange ervaring vraag ik altijd inzage in de oorspronkelijke bron. Meestal blijkt dan dat het gotische schrift of het handschrift verkeerd is gelezen en dat er een bekend, maar door de lezer niet herkend, woord staat. Geen probleem, … [Lees meer...] overEtymologica: Zekerfeest
Paarden die balladen schrijven
Iemand zal die fascisten een lesje leren in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen!" riep de boomlange postdoc Sophie door de koffiehoek. Verschillende studenten keken verschrikt op van hun havercappu's en hun mobiele telefoons. Toen ze zagen dat het geroep kwam van het tafeltje met de neerlandici verdiepten ze zich al snel weer in hun eiwitten en pixels. … [Lees meer...] overPaarden die balladen schrijven
Van Nederlands tot Proto-Nostratisch
Hoe ver kunnen we terug in de tijd? Taalkundige reconstructie begint bij de simpele observatie dat sommige talen verdacht veel op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse vader, het Duitse Vater, en het Engelse father – dat is wat je noemt verdacht veel gelijkenis. Dat zou in theorie het gevolg van ontlening kunnen zijn. Ontlening is … [Lees meer...] overVan Nederlands tot Proto-Nostratisch
Dichters over Gorter: Henriette Roland Holst
1. In Gorters bundel Verzen uit 1903 is dit gedicht te vinden: Aan Henriette Roland Holst Gij schoone vrouw, in wie gedachte leeft en brandt van vrijheid en van éénheid, en die toch dat verterend vuur omgeeft met 't zachte dons van blijheid en alleenheid. O zie haar zachte oog naar ons uitstralen als hoopvolste en … [Lees meer...] overDichters over Gorter: Henriette Roland Holst
Le néerlandais is niet meer
Kelderende inschrijvingscijfers. Bezuinigingen. Je zou kunnen stellen dat het toch wel al een tijdje in de sterren geschreven stond… Vanaf volgend academiejaar (2025-2026) zal de Brusselse campus van de UCLouvain (het vroegere Université Saint-Louis – Bruxelles) niet langer de opleiding Nederlandse taal- en letterkunde aanbieden. De ontknoping van een tragedie met een wel erg … [Lees meer...] overLe néerlandais is niet meer
Angry Young Performers
of hoe Tom Lanoye en Johan Joos in de bundel Maximaal belandden Tom Lanoye bestormde begin jaren tachtig in Gent het podium als dichter en performer. Hij stond destijds nog midden in het studentenleven, maar had al een ambitieus plan voor ogen: voor zijn dertigste een dichtbundel, een verhalenbundel, een roman én een soloshow. En hij maakte het waar. Het was het begin van … [Lees meer...] overAngry Young Performers
Alles is liefde
Toespraak door Lia van Gemert bij de onthulling van de schrijverssteen voor G.A. Bredero in De Nieuwe Kerk Amsterdam, 16 maart 2025 Alles is liefde: dat motto past perfect bij Gerbrandt Adriaenszoon Bredero: alles wat hij schreef – of het nu rauwe, volkse taferelen waren, smachtende liefdesliedjes of diepgelovige overpeinzingen, hij deed het uit liefde: voor zijn stad, voor … [Lees meer...] overAlles is liefde
Prachtig prisma van het kwaad
Op 13 maart 2025 werd het boek Sympathie voor de duivel van Jaap Goedegebuure gepresenteerd. Manon Uphoff hield daarbij deze toespraak. Een boek over de verbeelding van het kwaad in Nederlandse en Vlaamse literatuur, een werk waar, aldus de auteur, in een periode van ruim acht jaar aan is gewerkt—het zou een klein kwaad zijn om de vrucht van die arbeid, die bloem op de … [Lees meer...] overPrachtig prisma van het kwaad
‘Absoluut’: de mol ontmaskerd met forensische taalkunde
Deze week werd bekend dat Stijn de mol is. Veel molloten verdachten hem inmiddels, onder andere door een audio-analyse van de stem van de mol. Dat bleek niet terecht, maar de echte fanatiekelingen hadden hem wel degelijk herkend aan de hand van die korte, anonieme fragmenten: Stijn zegt namelijk vaak “absoluut”. Forensische sporen Uniek voor het … [Lees meer...] over‘Absoluut’: de mol ontmaskerd met forensische taalkunde
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Citroën, Thomése en Boddé
De stukjes die tot nu toe verschenen zijn in mijn serie over Familienamen gaan over namen die op zeker moment een andere uitspraak kregen doordat hun geschreven vorm op een nieuwe manier geïnterpreteerd werd. Zo ging men de ou in Van Poucke, dat is de Franse spelling voor de oe, uitspreken als ou. In Van Groeningen is oe ’t oude teken voor de lange oo, maar niemand die nog Van … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Citroën, Thomése en Boddé
Waarom een baby (waarschijnlijk) meer taal begrijpt dan jij denkt
Stel je voor: je bent gestrand in een vreemd land, waar je de taal niet spreekt. Je hebt geen toegang tot het internet, en zelfs een hulpmiddel zoals een woordenboek is onvindbaar. Nadat je met talloze mensen tevergeefs een gesprek hebt geprobeerd aan te knopen, kom je tot de realisatie dat absoluut niemand zelfs ook maar enige kennis heeft van een taal die jij spreekt. Hoe … [Lees meer...] overWaarom een baby (waarschijnlijk) meer taal begrijpt dan jij denkt
Kun jij Chinees? Ja, vroeger wel!
Heb jij je weleens afgevraagd hoe het kan dat je jouw eigen taal moeiteloos kan verstaan, terwijl je er geen touw aan vast kan knopen als iemand Chinees tegen je praat? Het antwoord op je vraag is simpel: in je hersenen zit een filter, en niet zomaar eentje, maar een moedertaalfilter. En nu is je volgende vraag natuurlijk: wat is dat dan precies? Een filter wordt gebruikt om … [Lees meer...] overKun jij Chinees? Ja, vroeger wel!
Lof der lust
Het thema van internationale vrouwendag is dit jaar ‘Vrouw van de Toekomst’. Ik citeer: ‘Het draait om het scheppen van een inclusieve toekomst waarin vrouwen in alle facetten van de samenleving – van technologie en wetenschap tot cultuur, politiek en gemeenschappen – een gelijkwaardige rol spelen. “Vrouw van de Toekomst” is een oproep om barrières te doorbreken, kansen te … [Lees meer...] overLof der lust
Een lofrede op de studie Nederlands
(door een filosofiedocent) ‘De Studie Nederlands lijkt een knekelhuis’. Studenten lopen om de studie Nederlands heen ‘als was het een rottend karkas’, schreef Abdelkader Benali in 2021 in Trouw. Dat kwam volgens hem doordat er te weinig aandacht zou zijn voor vrouwelijke schrijvers, spoken word en multiculturele letteren. Het tegendeel is waar. Ik heb het afgelopen jaar … [Lees meer...] overEen lofrede op de studie Nederlands
Babette moet hangen!
Achter het Achtervoegsel 51 Multatuli’s beroemde roman Max Havelaar (1860) opent met een ‘Onuitgegeven Tooneelspel’ als motto. Daarin wijst een gerechtsdienaar Lothario aan als de man die zijn vrouw Barbertje vermoord, in kleine stukjes gesneden en ingezouten zou hebben. Vanzelfsprekend kan een dergelijke gruweldaad niet zonder gevolgen blijven en de rechter besluit dan … [Lees meer...] overBabette moet hangen!
Hoe het begon…
Op 14 maart 2025 promoveert Joske Piepers in Tilburg. Bijzonder is dat zij van haar proefschrift ook een publieksversie gemaakt heeft, dat – net als dat proefschrift zelf – gratis kan worden opgehaald. We publiceren het eerste hoofdstukje hier voor. In de winter van 2017 kregen een medestudent en ik allebei een mailtje van onze favoriete docent, hoogleraar theoretische … [Lees meer...] overHoe het begon…
“Misschien een andere keer” is ook “nee”
Gisterenochtend las ik het volgende op Nu.nl: Mannen vinden bijna net zo vaak als vrouwen dat 'nee' echt 'nee' betekent. Dit blijkt uit onderzoek van het CBS. Dat is natuurlijk verheugend nieuws, en het lijkt me een hoopgevend teken. En ook zeker goed dat het CBS dit in de gaten houdt. Maar… … toch dans ik niet helemaal juichend door de kamer. Dat heeft ermee te maken dat … [Lees meer...] over“Misschien een andere keer” is ook “nee”
Nijmegen wint het Landjuweel
SVN, de studievereniging voor neerlandici in Nijmegen, heeft vanavond in Amsterdam de achtste editie gewonnen van het Landjuweel, een jaarlijkse poëzie- en performancewedstrijd voor neerlandistische studieverenigingen uit Nederland en Vlaanderen. Dit jaar namen verenigingen deel uit Antwerpen, Amsterdam, Brussel, Leiden, Leuven, Nijmegen en Utrecht. De SVN deed dit jaar … [Lees meer...] overNijmegen wint het Landjuweel
Een brug tussen twee culturen
De vakgroep neerlandistiek te Belgrado De vakgroep Neerlandistiek aan de Universiteit van Belgrado speelt een unieke rol in het slaan van een culturele brug tussen het Nederlands en het Servisch – twee kleinere talen en culturen die in het verleden weinig directe contacten hadden. Sinds de oprichting in 1987 heeft de vakgroep binnen de Filologische faculteit de missie … [Lees meer...] overEen brug tussen twee culturen
Middelnederlandse Karelromans
Vijftig canonteksten in de klas (7) Het leermiddel over Karel ende Elegast is zowel bedoeld voor leerlingen die het verhaal al gelezen hebben als voor leerlingen die er in de klas pas mee kennismaken. Behalve vragen en opdrachten voor de leerlingen bevat het ook achtergrondinformatie voor de leerkracht, die de leerlingen achteraf ook zelf als correctiemodel kunnen … [Lees meer...] overMiddelnederlandse Karelromans
Etymologica: Never change a winning team
Onlangs raakte ik gefascineerd door de sportslogan ‘never change a winning team’. Tot mijn verbazing vond ik ze in geen enkel Engels woordenboek terug. Ook de achtenswaardige Oxford English Dictionary had er nog nooit van gehoord. De catchphrase wordt wel eens toegeschreven aan de Britse voetballer Alfred Ernest Ramsey (1920-1999) maar een zoektocht in de … [Lees meer...] overEtymologica: Never change a winning team
Mag ik als migrant bijdragen aan de Nederlandse literatuur?
Vorig jaar ontving de schrijfster Annemarie van Niékerk de Henriette Roland Holstprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Haar dankwoord verscheen eerder op Tzum. Wij plaatsen vanwege het grote belang van de aangesneden discussie hier een bewerkte versie. 1 Ik ben de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde dankbaar voor deze prachtige prijs. [...] De … [Lees meer...] overMag ik als migrant bijdragen aan de Nederlandse literatuur?
In memoriam Piet Verkruijsse
‘En dan 100.000 jaar collationeren.’ Piet Verkruijsse(27 jan. 1943 – 20 febr. 2012) … [Lees meer...] overIn memoriam Piet Verkruijsse
