Evi Dijcks, Leids studente begeleid door Olga van Marion, ontdekt het oudste literaire vrouwengenootschap in Nederland, zo bericht de NRC deze week (15 febr). Het zojuist ontdekte genootschap werd in 1782 opgericht en bestond uit minimaal 14 vrouwen die wekelijks bijeenkwamen om hun poëzie voor te dragen. Als we even aan de middeleeuwse vrouwenkloosters met hun literaire … [Lees meer...] overHoe erg kun je denken?
etymologie
Mankement
Door Henk Wolf Wat zijn de gevoelswaarde en de gebruikscontext van het woord mankement? … [Lees meer...] overMankement
Rusk
Door Henk Wolf Wie in de verschillende woordenboeken de Friese vertaling van roest opzoekt, vindt roast, rost, rust, ruost, roest en rûst. De meeste van die vormen heb ik weleens gehoord en gelezen, maar het zijn geen vormen die ikzelf gebruik. Voor mij heet geoxideerd metaal in het Fries rusk. … [Lees meer...] overRusk
Waarom betekent ‘verwijderen’ niet ‘wijder maken’?
Door Henk Wolf Is een middeltje dat aderen en slagaderen wijder maakt, een vaatverwijderaar? In de Trouw van vandaag bespreekt Ton den Boon die vraag. Hij beschrijft dat die benaming veel voorkomt en dat die niet is afgeleid van verwijden, maar van verwijderen, dat we vandaag de dag alleen kennen in de betekenis 'weghalen'. … [Lees meer...] overWaarom betekent ‘verwijderen’ niet ‘wijder maken’?
Waarom heet een theedoek in het Fries ‘skûlk’ en in het Nederlands niet?
Door Henk Wolf Een schort is in het Fries een skelk en een theedoek wordt door een deel van de Friestaligen skûlk (uitspraak 'skoelk') genoemd. Beide woorden zijn ontstaan uit samenstellingen van twee woorden: skelk < skerteldoek < skerte ('schoot') + -el- (tussenklanken) + doekskûlk < skûteldoek < skûtel ('schotel') + doek De woorden zijn heel sterk … [Lees meer...] overWaarom heet een theedoek in het Fries ‘skûlk’ en in het Nederlands niet?
Willy Vandeweghe in quarantaine
Wat is het mooiste woord uit de Nederlandse taal? Het is een onmogelijke vraag, maar de leden van de KANTL doen graag een suggestie. Willy Vandeweghe verwondert zich vooral over de taal als systeem. Wist jij dat heel wat woorden die met "st-" beginnen iets met elkaar gemeen hebben? (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overWilly Vandeweghe in quarantaine
Waar komt ‘kapsel’ vandaan?
'Kapsel', 'kapper', 'kappen' - ik daag jou (en mijn buurman) uit om te bedenken waar die woorden verband mee houden. (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overWaar komt ‘kapsel’ vandaan?
Bargoens
Waar komt het woord Bargoens vandaan? Eeuwenlang heeft het in het Nederlands bestaan als de naam voor iets dat je niet meteen een volwaardige taal kunt noemen, maar een verzameling woorden en termen en uitdrukkingen uit allerlei talen die samen dienden als 'dieventaal', een geheimtaal voor criminelen. Maar waarom Bargoens? Waar komt dat woord vandaan? Daarover waren tot nu … [Lees meer...] overBargoens
De taalevolutie van het woord arts in 1 minuut
Van Latijn tot Modernnederlands Door Peter Alexander Kerkhof (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overDe taalevolutie van het woord arts in 1 minuut
Corona
Door Gert M. Knepper Het coronavirus dankt zijn naam aan de krans (in het Latijn: corona) rond de virusdeeltjes. Die informatie heb ik van Wikipedia dus als het niet klopt verspreid ik hierbij fake news. Erg veel wijzer word je van die omschrijving trouwens ook niet, want waar is de krans dan van gemaakt? Maar dit wordt geen medisch of biologisch verhaal, want het … [Lees meer...] overCorona
Fuif: een woord van onbekende herkomst?
Door Renaat Gaspar Woorden waarvan men de afkomst niet kent, kunnen je aandacht blijven trekken, ook al zijn ze inmiddels – in Noord-Nederland althans – betrekkelijk obsoleet geworden. Zo een woord is ‘fuif’: een niet-openbaar, besloten feest. Het onderzoek tot nu toe ‘Fuif' zou volgens Knuttel in het WNT s.v. 'Fuif' óf een Nederlands-Indisch óf een studentenwoord … [Lees meer...] overFuif: een woord van onbekende herkomst?
Multatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
Door Freek Van de Velde Op de laatste dag van het jaar 1872 begint Eduard Douwes Dekker (Multatuli), die op dat ogenblik in Wiesbaden is, aan een brief aan Sicco E.W. Roorda van Eysinga, een koloniaal bestuurder in Nederlands-Indië, die (net als Multatuli) in vlammende geschriften tekeer ging tegen de Europese uitbuiting van de lokale bevolking. De brief gaat over heel … [Lees meer...] overMultatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
De oorsprong van vreugde: Om triest van te worden!
Een 19e-eeuwse discussie over een kwaadaardig woord Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Van een woord als vreugde kun je alleen maar vrolijk worden, toch? De negentiende-eeuwse taalwetenschappers die hebben bijgedragen aan het eerste etymologisch woordenboek van het Nederlands dachten daar heel anders over. De Duitse filoloog Johannes Franck die deze taak ten deel was … [Lees meer...] overDe oorsprong van vreugde: Om triest van te worden!
De oorsprong van het woord gewoon: Om gek van te worden
Een 19e-eeuwse discussie over een zonderling woord Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Geen gewoner woord dan het woord gewoon, maar waar komt het eigenlijk vandaan, en wat heeft het te maken met wonen en wennen? Verrassend genoeg zijn deze vragen niet gemakkelijk te beantwoorden. Sterker nog: de opsteller van het eerste etymologische woordenboek van het Nederlands, … [Lees meer...] overDe oorsprong van het woord gewoon: Om gek van te worden
Etymologische discussies, 19e-eeuwse roddels en een geheime baard
Achter de schermen bij het eerste etymologische woordenboek van het Nederlands Door Pascale Eskes en Anouk Mudde Historische taalwetenschap en etymologie klinkt als een vrij braaf vakgebied, maar ook in deze discipline kan het een slagveld zijn. Etymologen hebben regelmatig tegengestelde meningen en dit levert vaak onenigheid op. Zo ook in de late negentiende eeuw toen … [Lees meer...] overEtymologische discussies, 19e-eeuwse roddels en een geheime baard
Zolft
door Viorica Van der Roest In het Huizer dialect noem je de vuilnisbelt ‘de zolft’. Dat is natuurlijk vooral heel exotisch en uniek, maar wat voor etymologische achtergrond heeft dat woord nu eigenlijk? Bij een speurtocht op internet blijkt dat deze vraag ook al eens gesteld is in 2015, op de Facebookpagina van Vrienden van het Oude Dorp. Uit de reacties op het bericht blijkt … [Lees meer...] overZolft
Flamenco en Vlaanderen – nog een andere theorie (iets met een mes)
door Viorica Van der Roest Een paar maanden geleden schreef ik over het woord flamenco zoals dat gebruikt wordt om de muziekcultuur van de gitanos in Andalusië te beschrijven, en wat dat nu precies met Vlaanderen te maken zou kunnen hebben. Ik concludeerde toen dat een mogelijke verklaring ligt in de kleurrijke stoffen die al sinds de twaalfde eeuw vanuit Vlaanderen in Spanje … [Lees meer...] overFlamenco en Vlaanderen – nog een andere theorie (iets met een mes)
Huizer dialect revisited – 2
door Viorica Van der Roest Zoals vorige week beloofd, hier het antwoord op de prangende vraag: waarom noemen ze in Huizen een Vlaamse gaai een marriekolf? Lezer Daan Wesselink wees mij na de oorspronkelijke publicatie van mijn stukje over dieren- en plantennamen uit het Huizer dialect op de vorm meerkol, die tot in de twintigste eeuw gangbaar was voor ‘Vlaamse gaai’. Deze … [Lees meer...] overHuizer dialect revisited – 2
Huizer dialect revisited – 1
Door Viorica Van der Roest [Het eerste stukje dat ik ooit schreef voor Neder-L, ging over planten- en dierennamen in het dialect van Huizen (NH), het dorp waar mijn vader vandaan komt. Omdat ik op het moment ook met een onderzoekje naar een Huizer woord bezig ben (daarover over een paar weken meer), zocht ik op internet naar dat eerste stukje en ontdekte dat Google het kwijt … [Lees meer...] overHuizer dialect revisited – 1
Maan(zaad)
Door Michiel de Vaan maan zn. ‘papaver’, maanzaad zn. ‘papaverzaad’ In het Middelnederlands vinden we vooral samenstellingen van maan of meen met de woorden kop en knop (een verwijzing naar de grote zaadbollen van de papaver), later ook met zaad: mecopin (West-Vlaanderen, 1226–1250), mecoppen (Hs. De Vreese), macopijn (1287), mancopyn (1351), mancnop (Holland, 1450–1470) … [Lees meer...] overMaan(zaad)
Driewerff Leiden
Er zijn maar weinig steden met een drievuldige oorsprong. Leiden is er zo een. In de Goederenlijst van de Utrechtse Sint Maartenskerk, uit de tiende eeuw, staan in de buurt van het huidige Leiden maar liefst drie villa’s (‘nederzettingen’) met de naam Leithon opgesomd. Hier is een uitsnede uit de tekst: In Holtlant IIII mansa. In prima Leithon II, in secunda I, in tertia I. … [Lees meer...] overDriewerff Leiden
Koperaasje en alkolist
Door Henk Wolf Aan het einde van de negentiende eeuw richtten boeren in Nederland op veel plaatsen coöperatieve zuivelfabrieken op. Tot ver in de twintigste eeuw hadden veel mensen op het platteland direct of indirect met zulke fabrieken te maken. Mijn grootouders hadden het er vaak over en zij spraken daarbij steevast van de koperaasje. Nog steeds wordt de grote zuivelfabriek … [Lees meer...] overKoperaasje en alkolist
Knosbien? Knorsbien? Knasbien?
Door Henk Wolf Soms hangt taalkunde van toeval aan elkaar. Zo maakte mijn schoonmoeder tijdens een etentje een opmerking over het vlees in de groentesoep. Daar kon misschien nog een stukje knaster in zitten. Ik begreep uit de context dat ze daarmee een zeentje bedoelde, een stukje kraakbeen, maar ik kende het woord niet. Mijn schoonouders zijn Groningers en gebruiken knaster … [Lees meer...] overKnosbien? Knorsbien? Knasbien?
De etymologie van Velpon
Door Wouter van der Land Merknamen zijn taalkundig interessant omdat ze zich niets aantrekken van de gangbare woordvormingsregels. Het huishoudmerk ‘Sorbo’ is bijvoorbeeld gevormd door het woord ‘absorb’ aan de voorkant in te korten, maar aan de achterkant te voorzien van een achtervoegsel. En het elektronikamerk ‘Rowenta’ is een vrije letterkeuze op volgorde uit de naam … [Lees meer...] overDe etymologie van Velpon
Nogmaals blinn auga: nieuwe inzichten van negentig jaar geleden
De afgelopen periode is er op Neerlandistiek een discussie gevoerd over de mogelijke herkomst van de Germaanse term blinn auga in een middeleeuwse Ierse woordenlijst. De drie belangrijkste discussianten geven vandaag ieder een slotwoord. Tot er nieuwe gegevens opduiken beschouwen we de discussie hiermee als gesloten. Door Peter Schrijver Ik had nooit gedacht dat een discussie … [Lees meer...] overNogmaals blinn auga: nieuwe inzichten van negentig jaar geleden
