Door Henk Wolf In het Engels is iedereen die je aanspreekt you. Dat is makkelijk. In het Frans moet je kiezen tussen tu en vous. Dat is al wat lastiger. Het Nederlands is nog een stapje complexer: daarin moet je kiezen tussen je, combinaties van je/jij/jou en u. Kies je verkeerd, dan oogst je hilariteit of bega je zelfs een faux pas. De complexiteit ontstaat doordat er … [Lees meer...] overDe twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
pragmatiek
Wat betekent het als iemand raar praat?
Door Marc van Oostendorp Het coöperatieprincipe van de Britse filosoof Paul Grice (1913-1988) behoort zonder enige twijfel tot de grote taalkundige ontdekkingen van de twintigste eeuw. Het principe klinkt op het oog heel simpel: mensen gaan ervan uit dat deelnemers aan een gesprek zich coöperatief opstellen. Je praat met elkaar om een bepaalde reden, en wat iedereen zegt kan … [Lees meer...] overWat betekent het als iemand raar praat?
Wie weet er of Jo een echte Limburger is?
Door Marc van Oostendorp Iedere zin is een wonder. Ik ben nu toch al tientallen jaren student taalwetenschap, en nog steeds ontvouwt zich bijna iedere dag wel weer een klein raadsel rondom een doodnormale zin. Zo las ik deze week een artikel over zinnen zoals: Ben weet niet of Jo een Limburger is. Op het eerste gezicht lijkt deze zin misschien alleen een mededeling … [Lees meer...] overWie weet er of Jo een echte Limburger is?
Amsterdam uitbreiden met mooie woorden
Door Marc van Oostendorp Gisteren verdedigde MaartenJan Hoekstra in Delft zijn proefschrift. Dat was niet zomaar een proefschrift, maar een dubbelpromotie in één persoon – zijn boek Stedebouwkundig(e) ontwerpen in woorden gaat zowel over bouwkunde als over taalkunde. Er waren dan ook twee promotoren: Han Meyer uit Delft, en ik. De bekende etymologe Marlies Philippa was … [Lees meer...] overAmsterdam uitbreiden met mooie woorden
Betekenis is gebruik
Door Lucas Seuren Momenteel vermaak (verveel?) ik samen met een paar collega’s een flinke groep studenten Communicatie en Nederlands met Pragmatiek; een vak waarin we ingaan op hoe mensen taal gebruiken om betekenis over te dragen, of anders gezegd, hoe mensen betekenis geven aan taal. Daarbij komen veel, en veelal inmiddels overleden, filosofen aan bod: van Betrand Russell … [Lees meer...] overBetekenis is gebruik
Ollongren zegt (niet) wat ze bedoelt
Door Lucas Seuren Het zit Kajsa Ollongren niet mee: ze is net drie weken minister en krijgt nu al voor de tweede keer te horen dat ze niet in het kabinet thuishoort. Sterker nog, ze zou volgens PVV-kamerlid Bosma zelfs geen vrij burger mogen zijn, maar in de gevangenis moeten zitten omdat ze plannen zou hebben om Amsterdam af te scheiden van het Koninkrijk der Nederlanden. … [Lees meer...] overOllongren zegt (niet) wat ze bedoelt
Een redelijke politieagent is geen redelijke gespreksdeelnemer
Door Lucas Seuren Als een verdachte tijdens een ondervraging tegen een politieagent zegt “why don’t you just give me a lawyer, dawg” (‘waarom geef je me geen advocaat, gast’), verzoekt de verdachte dan om een advocaat? Het lijkt een simpele kwestie—wat zou de verdachte anders met die uitspraak doen?—maar daar denkt het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten anders over. Het … [Lees meer...] overEen redelijke politieagent is geen redelijke gespreksdeelnemer
2000 twijfelachtige stukjes
Door Marc van Oostendorp Omdat ik deze week mijn 2000e stukje op Neerlandistiek heb geplaatst, heb ik eens door wat oudere blogs gebladerd. Sommige was ik vergeten en die zijn natuurlijk altijd het leukst, want mijn posts gaan onveranderlijk over onderwerpen die mij interesseren. Ik schreef precies vijf jaar geleden bijvoorbeeld over de vraag hoe reëel een kans is … [Lees meer...] over2000 twijfelachtige stukjes
Afreken-(on)genoegen
Door Guusje Jol Ik weet niet hoe het u vergaat, maar in sommige winkels zie ik op tegen het gesprekje bij de kassa. Dat gesprekje gaat ongeveer zo: Caissière m/v: Heeft u een klantenkaart? Ik: Nee, die heb ik niet. Caissière m/v: Heeft u belangstelling voor een klantenkaart? Ik: Nee hoor, dankuwel. Caissière … [Lees meer...] overAfreken-(on)genoegen
Waarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
Door Marc van Oostendorp Altijd weer gezellig, als iemand op Facebook een bericht deelt waaruit blijkt dat de meeste automobilisten vinden dat hun stuurmanskunst groter dan gemiddeld is. Dat kan toch helemaal niet, wat een hoogmoed van de mens! Het lijkt ook inderdaad een robuust effect, en er zijn al verschillende theorieën over opgesteld, zoals dat mensen zulke gedachten … [Lees meer...] overWaarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
De wiskunde van erbij horen
Door Marc van Oostendorp Het gebruik van wiskundige modellen verdeelt de taalwetenschappelijke gemeenschap in drieën. Er is een groep die iedere vorm van wiskunde volkomen wantrouwt en vindt dat het verkeerd is om de vloeibare sociale en psychologische werkelijkheid van de taal op wat voor manier dan ook in formules te vangen; naar mijn indruk zitten in deze groep momenteel … [Lees meer...] overDe wiskunde van erbij horen
Herinnering: Nascholing opleiding Nederlandse Taal en Cultuur Leiden
De sturende kracht van taal – avondlezingen 17 en 31 mei 2017 Taal is nooit neutraal. We gebruiken taal voor onze communicatie, maar de interpretatie van uitingen wordt maar gedeeltelijk bepaald door de betekenis van de woorden die de spreker gebruikt. Een spreker bedoelt meer, en soms zelfs iets anders, dan hij letterlijk zegt en schrijvers van verhalen en gedichten zetten … [Lees meer...] overHerinnering: Nascholing opleiding Nederlandse Taal en Cultuur Leiden
Ik merk dat ik boos word
Door Marc van Oostendorp Iemand had tegen iemand anders gezegd 'ik merk dat ik boos word' en die iemand anders dacht dat daarmee een taalfout gemaakt was. In plaats van over die taalfout te kibbelen met de iemand die merkte dat ze boos werd, wendde de iemand anders zich tot mij. Ik ben immers taalkundige, dus ik weet zulke dingen. De fout zou erin gelegen kunnen zijn … [Lees meer...] overIk merk dat ik boos word
Wees alsjeblieft beleefd
Door Marc van Oostendorp Wie het gezelliger wil maken, grijpt niet onmiddellijk naar de gebiedende wijs. Wie met zinnen strooit als Ruim de keuken op, wordt niet onmiddellijk als beleefd gezien. Toch zijn er wel verschillen, laat een groep Nijmeegse onderzoekers onder aanvoering van Helen de Hoop zien in een artikel in de onlangs verschenen bundel Linguistics in the … [Lees meer...] overWees alsjeblieft beleefd
Culturele omwentelingen: etsen bekijken en chill
Door Freek Van de Velde In zijn stuk ‘Seinfeld als wetenschap’ vertelt Lucas Seuren over het wedervaren van het personage George, een man die na een afspraakje ongelukkigerwijs de uitnodiging voor koffie al te letterlijk interpreteert. Lachen, want de meeste mensen zullen die faux pas als een aandoenlijke wereldvreemdheid interpreteren. Seuren vertelt in zijn stukje dat de … [Lees meer...] overCulturele omwentelingen: etsen bekijken en chill
Een nieuw sonnet over –ig
Door Jenny Audring Zeg schat, wil jij die jurk wel zeker aan? Hij spant wat bij de taille en de bips Hou jij je adem in? Je ziet een beetje pips Een groot’re maat zou je vast beter staan. Zeg jij nou dat ik dik ben, echtgenoot? Niet dik, mijn duifje, dikkig slechts een beetje. Wat mollig, stevig, ferm, gezellig, weet je En verder zijn je botten ietsje … [Lees meer...] overEen nieuw sonnet over –ig
Doodgewone liefde van een witte man voor een zwarte vrouw
Door Marc van Oostendorp De discussie die er de laatste weken wordt gevoerd over het begrip ‘culturele toeëigening’ komt mij bijzonder goed gelegen. Ik ben namelijk al een tijdje aan het nadenken over de vraag wat het precies betekent dat een verhaal altijd een verteller heeft. Dat lijkt op het eerste gezicht nogal een abstracte, ja, wereldvreemde vraag, maar deze … [Lees meer...] overDoodgewone liefde van een witte man voor een zwarte vrouw
Achtergrondinformatie als dimensie van taal
Door Marc van Oostendorp Het belangrijkste dat de taalkunde de afgelopen decennia heeft geleerd is, denk ik, hoeveel dimensies er zitten aan zelfs het simpelste zinnetje. Er is natuurlijk in ieder geval een dimensie van klank (of van beeld, in gebarentaal), een dimensie van grammaticale structuur en een dimensie van betekenis, maar steeds duidelijker wordt dat ieder … [Lees meer...] overAchtergrondinformatie als dimensie van taal
Wat ik eigenlijk wilde drinken
Door Marc van Oostendorp "Wat wil je drinken?" vroeg de man in het strak gesneden pak van het bedrijf waar ik op bezoek was (later zou hij aanmerkingen maken op het feit dat ik op gympen liep). En toen gebeurde het. "Nou," zei ik, "ik wil eigenlijk..." En toen wist hij al wat ik wilde hebben! Sterker nog, jullie weten het ook als jullie mijn antwoord nauwkeurig lezen. Ik wilde … [Lees meer...] overWat ik eigenlijk wilde drinken
Het omgekeerde van sarcasme bestaat niet
Door Marc van Oostendorp We hebben hier de afgelopen weken aan ons weblog getimmerd, en we zijn nog niet helemaal klaar, maar het moment is weldra aangebroken dat we jullie gaan vragen wat je ervan vindt. Dan zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen: Ik vind het leuk. (1) Maar dat zouden we al snel negatief kunnen interpreteren: misschien bedoel je met zin 1 wel dat je het … [Lees meer...] overHet omgekeerde van sarcasme bestaat niet
Lachen als taal
Door Marc van Oostendorp"Nu is het toch al bijna 2016," constateerde NRC Handelsblad twee dagen geleden, "en het is nog steeds niet bekend wat iets nou precies grappig maakt." De krant schreef over de moeilijkheden die psychologen hebben bij het onderzoek naar humor. "Zo is er geen algemeen geaccepteerde definitie van het begrip humor."Maar de redding is nabij en komt … [Lees meer...] overLachen als taal
Taal is taal
Door Jan Renkema Deze voorlopig laatste bijdrage in de serie Taal is taal is bedoeld om u te stimuleren voorbeelden te verzamelen. Het gaat om uitdrukkingen die te herleiden zijn tot de formule X = X. Deze zijn als volgt onderverdeeld: ‘X = X’ in vijf categorieën 1 X = X Afspraak is afspraak. 2 (X)-(X) … [Lees meer...] overTaal is taal
Een verplichte of ongemakkelijke stilte
Door Lucas SeurenIn de jaren 70 liet een aantal sociologen zien dat gesprekken verlopen volgens een zeker stramien; er is een systematiek voor beurtwisseling waar gespreksdeelnemers gebruik van maken. Veelal zorgt dit systeem ervoor dat gesprekken vrij soepel verlopen: overlap tussen twee beurten is minimaal en pauzes tussen twee beurten duren vaak niet langer dan 100 … [Lees meer...] overEen verplichte of ongemakkelijke stilte
Taal is net jazz
Door Lucas SeurenAls ik tv-series en het internet mag geloven zijn bij jazz de niet gespeelde noten net zo belangrijk als de noten die wel gespeeld worden. Of dat zo is laat ik in het midden – ik ben geen jazzkenner – maar ik kwam er recent achter dat bij promoveren iets soortgelijks geldt. Bij de verdediging van een proefschrift is wat niet wordt gezegd soms net zo belangrijk … [Lees meer...] overTaal is net jazz
Wat betekent vriendschap?
Door Lucas SeurenOnlangs had ik een discussie met mijn kamergenoot over wat vriendschap betekent. Waar we namelijk vaak aannemen dat elk woord voor iedereen ongeveer dezelfde betekenis heeft, lijkt vriendschap zich daar volledig aan te onttrekken. Wanneer vertel je dat de sociale relatie die bestaat tussen jou en een ander er een is van vriendschap? Met andere woorden, wanneer … [Lees meer...] overWat betekent vriendschap?
