Door Marc van Oostendorp Als een rechercheur nee zegt, wat bedoelt ze dan? Neem het geval van Dikke Tony, een maffiabaas die het handig leek om te doen alsof hij vermoord was. Her en der heeft hij rond de scheepswerven 'aanwijzingen' voor die moord verstopt. Die aanwijzingen worden gevonden en onderzocht door forensische wetenschapper Smit, die een voorzichtige conclusie … [Lees meer...] overWat betekent ‘nee’?
semantiek
Zwermwoorden
Door Marc van OostendorpSommige woorden zijn tegelijkertijd een beetje enkel- en een beetje meervoudig. Team is zo'n woord, en familie is er nog zo één: ze wijzen op een groepje individuen (en daarmee een meervoud), maar zien die als een eenheid. Groepje is natuurlijk zelf ook zo'n woord.In een recent artikel laat de Amerikaanse semanticus Robert Henderson zien … [Lees meer...] overZwermwoorden
Stageplaats op Meertens Instituut: Taal en getal
Taal en Getal is een deelproject van het NWO Horizon project Knowledge and Culture. In dit deelproject wordt onderzocht hoe het cognitieve getalssysteem wordt uitgedrukt in de verschillende talen van de wereld. Eén van de doelen van het project is het maken van een typologische database van de morfosyntaxis van telwoordsystemen.Recent onderzoek laat zien dat het aangeboren … [Lees meer...] overStageplaats op Meertens Instituut: Taal en getal
De logica van de kater
Door Marc van OostendorpAls Sam geen kater is, wat dan wel? Dat lijkt een makkelijke vraag: een poes, natuurlijk. Maar dat voor de hand liggende antwoord roept wel meteen allerlei vragen op. In de eerste plaats, zou je kunnen zeggen: als Sam geen kater is, kan hij of zij of het natuurlijk nog wel al het andere zijn (een danspas, een lichtmatroos, een potje pindakaas). En in de … [Lees meer...] overDe logica van de kater
Wetenschappelijke prijs KANTL 2015
Deadline nadert In 2015 wordt de wetenschappelijke prijs van de KANTL uitgereikt voor een taalkundige studie met als thema “Semantisch-syntactische studie van voorzetsel- en achterzetselgroepen in de Nederlandse zin (historisch of synchronisch)”. De prijs bedraagt 1240 euro, deadline voor inzenden is 10 december 2014.Meer informatie is te vinden op de KANTL-website:- … [Lees meer...] overWetenschappelijke prijs KANTL 2015
Veel gedoe rondom de Franse koning
Soms droom ik dat ik de loterij win, mij terugtrek in de bergen, taalfilosoof word en mijn dagen wijd aan de Koning van Frankrijk. Sinds de Britse wijsgeer Bertrand Russell (1872-1970) over die man begon te praten, is de discussie onder semantici nooit opgehouden. Russell maakte zich druk over de zin: (i) - De huidige Koning van Frankrijk is kaal.Deze zin is duidelijk niet … [Lees meer...] overVeel gedoe rondom de Franse koning
Het mocht niet zo zijn
Door Marc van Oostendorp Waarom zeggen mensen 'het mocht niet baten'? Waarom niet 'het baatte niet'? Dat is toch veel korter, en betekent bovendien hetzelfde? Dat vroeg iemand (in 140 lettertekens) op Twitter.Nu is een gouden stelregel in het leven dat twee zinnen nóóit precies hetzelfde betekenen. Ieder woordje voegt wat toe, iedere verandering in de vorm zorgt ervoor dat … [Lees meer...] overHet mocht niet zo zijn
Zo’n grote fles bier
Door Marc van Oostendorp Langzaam ontdekken de taalkundigen hun lichaam. Het is een langdurig proces: net als iedereen in de westerse cultuur – en vermoedelijk ook bijvoorbeeld de Chinese of de Japanse – zijn we geneigd om aan taal te denken als een rij letters op een blad papier of een beeldscherm. Terwijl de meeste taal natuurlijk gesproken wordt en vluchtig is als … [Lees meer...] overZo’n grote fles bier
Het verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
Door Marc van OostendorpWanneer is het precies dinsdag? Er is, geloof ik, een verschil tussen de volgende zinnen: Ik ga dinsdag naar de markt. Ik ga dinsdags naar de markt. (=Ik ga op dinsdag naar de markt.) Ik ga op een dinsdag naar de markt.Naar mijn gevoel betekent de eerste zin, met alleen dinsdag, dat er een specifieke dinsdag is (de eerstvolgende) wanneer ik naar de … [Lees meer...] overHet verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
De grote olifant is de enige die gitaar speelt
Door Marc van OostendorpBron: CatawikiDe opdracht voor deze maandagmorgen is om een situatie te bedenken waarin de volgende zin onwaar is:- De grote olifant is de enige in de kamer die gitaar speelt.De kans is groot dat je een situatie hebt bedacht waarin er een andere olifant in de kamer is die óók gitaar speelt. De kans dat je er een musicerende muskusrat bij hebt bedacht, is … [Lees meer...] overDe grote olifant is de enige die gitaar speelt
Het is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
Door Marc van OostendorpWij amuseerden ons gisterenavond met de zinnen van Bach en Peters. Zij leren ons iets over de menselijke luiheid en de betekenis van persoonlijk voornaamwoorden zoals zij en haar. Bij simpele zinnen zou je kunnen denken dat het simpel zit:- De koningin verveelt zich en zij gaat daarom vanavond lekker dansen. [1]Je zou kunnen denken: dat … [Lees meer...] overHet is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Door Fred Weerman Een brandende kwestie op Neder-L: Mag Marc van Oostendorp nu wel of niet van taal houden? Hij raakt inexistentiële onzekerheid naar aanleiding van een passage uit een interview van Milfje Meulkens met mij, die hij als volgt samenvat (ik verbeter de typfouten): Waar het vroeger dus als een aanbeveling gold om van taal te houden, geldt het tegenwoordig … [Lees meer...] over‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Het verschil tussen een ander boek en hetzelfde boek
Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen een ander en hetzelfde? Je zou denken dat ze precies het omgekeerde betekenen, als je kijkt naar zinnen als de volgende: Joop las Oorlog en vrede en Frits las hetzelfde boek. Joop las Oorlog en vrede en Frits las een ander boek. Maar blijkens een intrigerend artikel van Daniel Hardt en … [Lees meer...] overHet verschil tussen een ander boek en hetzelfde boek
Opmerkelijk: Amnesty vóór recht op martelen
Door Bart FM DroogAl even opmerkelijk als de doventolk bij Nelson Mandela's herdenkingsplechtigheid was Carien Eijkman, woordvoerder van Amnesty International, die gisteren in het Radio 1-programma De Gids.fm een vurig pleidooi hield vóór het schenden van mensenrechten.In een interview door Felix Meurders verklaarde ze aanvankelijk dat "Amnesty lobbyt met name vóór ... eh tegen … [Lees meer...] overOpmerkelijk: Amnesty vóór recht op martelen
De uitwisselbaarheid van ‘en’ en ‘of’
Door Marc van OostendorpBij een kantine hangt een bordje: Voor € 15,- mag u een voor- of een nagerecht bij uw hoofdgerecht nemen. De heer Van Dalen laadt zowel een voor- en een hoofdgerecht op zijn dienblad en wil vervolgens alleen vijftien euro betalen. Mag dat? Het woord of kan immers soms ook en betekenen ('Ik drink iedere dag wel wat kopjes koffie of thee': dan … [Lees meer...] overDe uitwisselbaarheid van ‘en’ en ‘of’
Hier geen fietsen plaatsen
Door Jenny AudringIk erger me uit principe niet aan taalgebruik - als taalkundige hoor ik mijn onderzoeksobject zonder oordeel tegemoet te treden - maar sommige dingen vind ook ik gek. Bijvoorbeeld bordjes waarop staat "Hier geen fietsen plaatsen. Deze worden verwijderd."Wat klopt er hier niet? Een perfecte mijmervraag voor een zomerse fietstocht door de duinen.Mijn eerste … [Lees meer...] overHier geen fietsen plaatsen
100 machientjes in 100 minuten
Door Marc van Oostendorp Het Internationale Congres voor Taalkundigen (CIL) is een grote snoepwinkel waar ik een week lang — deze week — mag rondlopen! Sinds 1933 wordt het congres een keer in de vier jaar gehouden, en dit jaar lopen er 1500 taalkundigen van over de hele wereld in Genève rond. Wat een prachtig leven heb je als je daar bij mag zijn! Er is zoveel te ontdekken … [Lees meer...] over100 machientjes in 100 minuten
De betekenis van bevelen
Door Marc van Oostendorp Ik ben de laatste dagen aan het lezen over de gebiedende wijs, de imperatief. Wat betekenen zinnen als Loop maar even mee, Sla nu de bladzijde om, Ga toch weg? Dat blijkt een behoorlijk ingewikkelde vraag, waarover semantici hun hoofd breken. (Zie bijvoorbeeld het proefschrift van Rosja Mastop uit 2006). De reden daarvoor is dat veel … [Lees meer...] overDe betekenis van bevelen
Dit kind daar en dat kind hier
Door Marc van Oostendorp "Weet jij," vroeg collega Anneke Nunn gisteren op Twitter, "waarom deze formeler is dan die?" Ze verwees naar een webpagina met adviezen om 'vlotter' te schrijven: Heb je een nieuwe camera gekocht en wil je deze leren beheersen? klinkt veel minder vlot dan Heb je een nieuwe camera gekocht en wil je die leren beheersen? Dat is inderdaad een … [Lees meer...] overDit kind daar en dat kind hier
Dicht bij jezelf blijven
Een zondagochtendbespiegelingDoor Marc van OostendorpHet dicht bij jezelf blijven krijgt ons langzaam in de greep. Als we niet uitkijken zijn we straks een wereld met mensen die allemaal dicht bij zichzelf zijn! Op het internet wordt er al voor gewaarschuwd. "De laatste tijd hoor ik het steeds vaker, het lijkt wel een epidemie", schreef iemand op 6 maart 2012. "Talloze coaches, … [Lees meer...] overDicht bij jezelf blijven
2 aspirines voor 1,1 miljoen Belgen
Door Marc van OostendorpEr is iets dat Ludo Permentier gisteren niet wilde uitleggen, in zijn wekelijkse taalcolumn in De Standaard: "dat is zo’n ingewikkelde kwestie dat ik u al naar een aspirientje zie grijpen."Gelukkig zijn de lezers van Neder-L, blijkens recent wetenschappelijk onderzoek, dol op hoofdpijn, vooral in de maandagmorgen, dus, hup, daar gaan we. Het is … [Lees meer...] over2 aspirines voor 1,1 miljoen Belgen
De geschiedenis van het woord ’tapen’
Door Marc van OostendorpNa afloop van de vergadering gisteren kwam er een vrouw naar me toe. "Mijn zoon zegt tapen," zei ze. Als mensen mij zien, beginnen ze ineens over taal te praten.Zeggen we niet allemaal weleens tapen? Dat werkwoord dat we uit het Engels lenen heeft inmiddels zelfs meerdere betekenissen. Iedere generatie heeft zijn nieuwe vorm van tapen.Voor veertigers … [Lees meer...] overDe geschiedenis van het woord ’tapen’
Zwoel
Wat betekenen woorden? Door Marc van Oostendorp Wat woorden betekenen, dat is een van de grootste raadsels van het menselijk bestaan. Neem een woord, een willekeurig woord, en probeer een goede, precieze en alles omsluitende definitie te geven. Wat is pakweg, mededogen, en wat doet het onderscheiden van medelijden? Wat zijn de precieze omstandigheden waaronder je kunt zeggen … [Lees meer...] overZwoel
Het internet is te groot voor taal
Taal is niet bedoeld om op websites te gebruiken, om tv-programma's in te maken, tijdschriftartikelen in te schrijven, of sonnetten, of tweets. Taal is evolutionair gezien om te beginnen al niet bedoeld om te gebruiken ten overstaan van mensen die je niet kent. Taal werd natuurlijk altijd gebruikt in een kleine groep van zo'n honderd mensen - mensen die je goed kende. Dat … [Lees meer...] overHet internet is te groot voor taal
Hoe kort mag een verhaal zijn?
De nieuwjaarsgeschenken van het Meertens Instituut zijn altijd de moeite waard. Het zijn kleine boekjes waarin een onderzoek iets uitlegt over zijn werk voor een wat breder publiek. Ja, dat mag ik natuurlijk eigenlijk niet zeggen, omdat ik zelf op het instituut werk. Maar er gebeurt daar van alles dat ik ook niet allemaal precies kan bijhouden — zodat ik zelf ook regelmatig tot … [Lees meer...] overHoe kort mag een verhaal zijn?
