In de vroege middeleeuwen, eerst in het Frankenrijk, verschijnt er een woord voor ‘bos’ en ‘koninklijk jachtgebied’ in vormen als Latijn forestis en Oudhoogduits forst. Wat betekende het eerst en is het van Romaanse of toch Germaanse oorsprong? Bijzonder gebruik In de overlevering van het Nederlands was het woord nooit rijkelijk aanwezig en inmiddels is het … [Lees meer...] overHet boswoord ‘vorst’
woorden
Joops waarzeggerij
Joop van der Horst, emeritus-professor, neerlandicus en historisch taalkundige, is een van die academici over wie je al gehoord had nog lang voor je een eerste teen in z’n aula zette. Een meer ervaren medestudent had je op de gang al gewaarschuwd voor de legendarische en mysterieuze zevende vraag op het examen, waar je zelf hypotheses moest gaan vormen over een door Joop … [Lees meer...] overJoops waarzeggerij
Verschenen: Leukerlands. Taalplezier in stukjes
Rob Tempelaars heeft in de loop der jaren talloze vermakelijke ‘stukjes’ geschreven voor websites, boeken, tijdschriften en de taalkalenders van Onze Taal. Dit is daaruit bloemlezing. Leer er een paar scheldwoorden bij (gleuffiesrijer!) en hoe je wat vrolijke variatie kunt aanbrengen in je verwensingen (krijg de polio aan je jodokio!). Lees over Casanova Knut, Ponnie Kammen en … [Lees meer...] overVerschenen: Leukerlands. Taalplezier in stukjes
Audiotour ‘weg van woorden’
Bekijk de binnenstad van Leiden eens door een talige bril en loop de ‘weg van woorden’: een stadswandeling die Roland de Bonth en Laura van Eerten, beiden van het Instituut voor de Nederlandse Taal, eind vorig jaar maakten voor het taalfestival Letterlijk Leiden. Tijdens deze wandeling van ongeveer twee kilometer kom je meer te weten over Leiden als belangrijke woordenboekstad, … [Lees meer...] overAudiotour ‘weg van woorden’
Waar komt ‘bebouwde kom’ vandaan?
De bebouwde kom is dat deel van een stad of dorp waar huizen en andere panden min of meer dicht bij elkaar staan; een concentratie van gebouwen. Waar komt die naam eigenlijk vandaan? Wat is een ‘kom’? Hoe we aan de term bebouwde kom komen, wordt duidelijk als we kom opzoeken in het historische Woordenboek der Nederlandsche Taal. Dat geeft … [Lees meer...] overWaar komt ‘bebouwde kom’ vandaan?
Al!
Al kun je op heel veel manieren gebruiken: 'al mijn brood is op', 'ik zie hem al staan', 'al ziet men de lui, men kent ze daarom niet', 'dat is al de derde keer', 'zo ik al weet waar je het over hebt', 'al te goed is buurmans gek', en dat zijn er nog maar een paar. Ik weet niet of er ooit een overkoepelende studie is verschenen over al (haha) die vormen van al, maar als die … [Lees meer...] overAl!
Het populairste taalgebruik van 2021
Taal is in beweging, verandert doorlopend. Ook in 2021 ontstonden er nieuwe woorden, woorden die gebruikt worden in de kranten, op het journaal en in het politieke debat. Maar er was meer, taal groeide ook straat, op social media, op scholen, op de werkvloer… In hét jaaroverzicht van 2021 vind je al die woorden: de top 100 meest gezochte woorden uit het “Woordenboek van … [Lees meer...] overHet populairste taalgebruik van 2021
Angster, chillaxen, gool
We moeten het ook nog even over Angster hebben en we blijven voor dat woord in het Duitse taalgebied. PONS en Langenscheidt zijn firma’s in dat deel van de wereld die zich jaar in jaar uit begeven op het terrein van de Jugendsprache. In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland kunnen jeugdige taalgebruikers populaire woorden insturen, een redactie brengt daarin ordening aan en … [Lees meer...] overAngster, chillaxen, gool
Woorden combineren met Woordcombinaties
Je weet wat je wil zeggen, maar kunt niet op de juiste woorden komen. Of je twijfelt eraan of je eraan in deze zin kunt weglaten. Twijfel je aan of over je taalvaardigheid in het Nederlands? De kurk waarop iets of iemand drijft, is dat een zaak of een persoon, of allebei? Valt er eigenlijk iets te checken als iemand zegt kun je nagaan! Hoe kun je werkwoorden als formuleren of … [Lees meer...] overWoorden combineren met Woordcombinaties
Boven het woord
In sommige talen maak je met klanken duidelijk wat woorden, zinsdelen en zinnen zijn, en wanneer je klaar bent met jouw bijdrage aan het gesprek. Dat zien we aan de hand van voorbeelden uit onder andere Italiaanse dialecten, het Chichewa, het Ilokano en het Engels! (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overBoven het woord
Orde van de Knalgaslamp (2)
Door Bas Jongenelen Vorige week deed ik een oproep om de zeer beperkte lijst van knalgaslampwoorden aan te vullen. Een woord in de Orde van de Knalgaslamp (deze orde is geïnstalleerd door Lea Theunissen) is een samenstelling van drie eenlettergrepige zelfstandige naamwoorden die alle drie dezelfde klinker gemeen hebben. Bijvoorbeeld knalgaslamp, inktvisring en dakpanklas. … [Lees meer...] overOrde van de Knalgaslamp (2)
Orde van de Knalgaslamp
Door Bas Jongenelen Enkele jaren geleden zag Lea Theunissen (kunstenaar-dichter) voor het eerst een knalgaslamp in Teylers museum te Haarlem. Ze vond het – zeer terecht – een mooi woord en ze besloot de Orde van de Knalgaslamp op te richten. Woorden die toegelaten worden tot deze orde zijn samenstellingen van drie eenlettergrepige woorden die dezelfde klinker gemeen hebben. … [Lees meer...] overOrde van de Knalgaslamp
Lievelingswoorden van Amerikaanse studenten
Cursisten van 'Dutch 1' en 'Dutch 2' aan de Universiteit van Berkeley, Californië, vertellen wat hun favoriete Nederlandse woord is: (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overLievelingswoorden van Amerikaanse studenten
Ilja Leonard Pfeijffer als bouwer van onze woordenschat
De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (16) Door Marc van Oostendorp Er is in de taalwetenschap al lang discussie over de vraag of woorden wel bestaan. Ja, mensen schrijven soms spaties, maar correspondeert dat wel met iets reëels in de taal? Met 'reëel' bedoelen taalkundigen dan: iets dat van nature in talen is gegroeid en niet het gevolg is van een of andere technologische … [Lees meer...] overIlja Leonard Pfeijffer als bouwer van onze woordenschat
Inzicht in het mentale lexicon
Door Nicoline van der Sijs Afgelopen week heeft een groep Nederlandse en Vlaamse taalkundigen, letterkundigen, historici, psycholinguïsten en taaltechnologen zich tijdens een inspirerende workshop op het Leidse Lorentz Center gebogen over de vraag hoe we door interdisciplinaire samenwerking meer inzicht kunnen krijgen in het mentale lexicon. Uitgangspunt van de discussie was … [Lees meer...] overInzicht in het mentale lexicon
7 april 2017: Kiliaanlezing
De Kiliaanstichting nodigt u uit tot het bijwonen van de Kiliaanlezing 2017: MaartenJan Hoekstra (TU Delft) Ontwerpen aan de stad in woorden De lezing wordt gevolgd door een borrel. Gelieve zich op te geven bij: Nicoline van der Sijs (post@nicolinevdsijs.nl) Tijd: Vrijdag 7 april 2017 16.00 uur Plaats: Meertens Instituut (k. 2.18) Oudezijds Achterburgwal … [Lees meer...] over7 april 2017: Kiliaanlezing
Taalbank.nl vernieuwd
Al tien jaar lang wordt op www.taalbank.nl (vrijwel) dagelijks het Woord van de Dag geanalyseerd en besproken. Het was dan ook tijd om deze website grondig te herzien, de beveiliging aan te passen en de profilering te herzien. Dat hebben we deze zomer gedaan. Het resultaat is de afgelopen maanden getest en staat nu alweer iets meer dan een maand online: een compleet vernieuwde … [Lees meer...] overTaalbank.nl vernieuwd
De allochtoon en de macht van taal
Door Marc van Oostendorp Als de nu opgeflakkerde discussie over allochtoon en autochtoon ons iets leert, dan is het wat de macht is van taal. Vrijwel iedereen die er iets over zei, en in ieder geval iedereen die er met enig verstand van zaken over sprak – Sterre Leufkens bijvoorbeeld, of MaartenJan Hoekstra –al snel begon over de eeuwige cyclus van het eufemisme. Een term … [Lees meer...] overDe allochtoon en de macht van taal
Chipolata-kasteeltje
Door Marc van Oostendorp Ik wilde Roberta onlangs eens verwennen met iets dat ik bij Albert Heijn had gekocht, maar in plaats van verrukt in handen klappen werden mij skepsis en spot ten deel. Wat had ik namelijk op haar ontbijtbordje gelegd? Een chipolata-kasteeltje! Wie eet er nu cipollata als ontbijt! … [Lees meer...] overChipolata-kasteeltje
De tien keer honderd vaakst gebruikte woorden van de taal
Door Marc van Oostendorp Wat woorden in de krant NRC Handelsblad van dit weekend zeggen helaas veel over hoe boeken nu worden gemaakt. In het boek Dingenuitlegger, legt Randall Munroe allerlei moeilijke zaken uit: hoe een camera werkt, of het lichaam van een mens. Speciaal daarbij is dat Munroe daarbij alleen de 10 keer 100 vaakst geschreven woorden van zijn taal … [Lees meer...] overDe tien keer honderd vaakst gebruikte woorden van de taal
Kerst of Kerstmis
door Jan StroopAls mijn indruk juist is dan zeggen de meeste katholieken kerstmis, de overige Nederlanders kerst. Dat zou dan ook geografisch enigszins zichtbaar moeten zijn: meer kerstmis-zeggers in ’t zuiden van Nederland, meer kerst-zeggers in ’t noorden. Maar daarover bestaan geen gegevens. Waar wel gegevens over zijn is de verandering in de verhouding tussen die twee … [Lees meer...] overKerst of Kerstmis
Hinderrijk
door Jan StroopBlijkbaar is ’t aan de aandacht van de lexicofielen ontsnapt, ’t woord waarmee ProRail zijn beleid voor ’t komende jaar typeerde: hinderrijk. ’t Stond in een kop in de Volkskrant van 15 oktober j.l.: “ProRail voorziet 'hinderrijk' jaar voor reizigers”. In ’t artikel werd de hinder gespecificeerd: "De ingrijpende werkzaamheden bij het belangrijkste spoorknooppunt … [Lees meer...] overHinderrijk
Verkiezing Weg met dat woord! 2015
Illustratie: Frank LandsbergenWelk woord moeten we volgens Nederlanders en Vlamingen achterlaten in 2015 en waarom? Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) organiseert dit jaar voor de derde keer de verkiezing 'Weg met dat woord!'Vorige verkiezingen Eind 2014 stemden Vlamingen en Nederlanders het woord ‘oudjes’ weg: denigrerend en negatief volgens de deelnemers. … [Lees meer...] overVerkiezing Weg met dat woord! 2015
Nederlandse oues leef voort in Afrikaans
Door Jana LutherTaal verander. Nederlands verander. Aan die een kant kom daar nuwe woorde by. Aan die ander kant is daar woorde wat geleidelik al hoe minder geskryf word, ál minder gehoor word, totdat hulle stil-stil uit die taal verdwyn en mettertyd vergete raak.In Het Nieuwe Verdwijnwoordenboek (pas verskyn by Uitgeverij de Weideblik) belig Ton den Boon ’n stuk of duisend van … [Lees meer...] overNederlandse oues leef voort in Afrikaans
Hoe vaker iemand laf zegt, hoe populistischer
Door Marc van OostendorpLaf is een populistisch woord. Iemand anders zo noemen suggereert dat jij heel moedig bent, en bovendien is het voor de tegenstander moeilijk zich tegen zo'n aantijging te verweren. "Nietes! Ik durf wel heel veel!" Iedere poging tot matiging kan zo makkelijk opzij worden gezet.Wie "Wilders vindt * laf" intikt op Google vindt vele pagina's van dingen die … [Lees meer...] overHoe vaker iemand laf zegt, hoe populistischer
