Door Marc van Oostendorp Als er één woord tot het modern letterkundig Nederlands behoort, is het hartelijks. Ik ben het eens nagegaan in mijn e-mailcorrespondentie, en vrijwel al mijn letterkundige contacten – of ze nu hoogleraar in de Nederlandse letterkunde zijn of beginnend dichter – ondertekenen op die manier hun e-mails. En vooral: niemand anders onder mijn … [Lees meer...] overHartelijks
woordgebruik
De vriend en ik
Door Marten van der Meulen Een tijd geleden schreven we op het blog De taalpassie van Milfje over de vreemde discrepantie die bestaat bij het benoemen van man/vrouw-relaties (m'n mannetje vs het vrouwtje) en het vreemde gebruik van m'n mannetje voor mannelijke baby's. Nu attendeerde mijn kamergenoot Alan Moss (lees ook vooral zijn zeer leesbare stukken over zeventiende-eeuwse … [Lees meer...] overDe vriend en ik
‘Difficulteren’ zoeken met digitale methoden
Door Jan Odijk Clariah is een groot project dat de empirische basis voor digitaal geesteswetenschappelijk onderzoek wil faciliteren. In de CLARIAH-PLUS-aanvraag (p. 8) wordt gesteld: “The CLARIAH infrastructure will increase our empirical base, options for analysing […] data, and the efficiency of research by orders of magnitude (data-intensive science).” Maar is dat ook echt … [Lees meer...] over‘Difficulteren’ zoeken met digitale methoden
Taalkundige fact check: wie gebruikt het werkwoord ‘difficulteren’?
Door Marten van der Meulen Gisteren stond er op Neerlandistiek.nl een interessant stuk van Marc van Oostendorp over een tweet van Geert Wilders, waarin deze het woord ‘difficulteren’ gebruikte. Van Oostendorp ontkracht een aantal misverstanden rond dit werkwoord. Zo is het waarschijnlijk niet afkomstig uit het Engels, want het werd al gebruikt in een tijd waarin de invloed van … [Lees meer...] overTaalkundige fact check: wie gebruikt het werkwoord ‘difficulteren’?
Appen, whappen of whatsappen – wat doet u?
Door Simeon van der Vos, Gymnasium Haganum en Ton van der Wouden, Universiteit Leiden Voor zijn profielwerkstuk onderzocht Simeon van der Vos via een enquête de woorden die Nederlanders hanteren om het gebruik van Whatsapp aan te duiden. Als er een nieuw ding is, dan moet het ook een naam hebben, want je moet erover kunnen praten. Vaak ontleent het Nederlands in zo’n … [Lees meer...] overAppen, whappen of whatsappen – wat doet u?
Een Oost-Indisch dove albino in Batavia
Een nieuwe oudste vindplaats van 'Oost-Indisch doof' Door Annemieke Houben Waar en wanneer de uitdrukking 'Oost-Indisch doof' precies is ontstaan, is niet duidelijk. Tot nu toe werd aangenomen dat de oorsprong ervan ergens in het begin van de negentiende eeuw lag. Een online zoektocht leidde echter tot twee achttiende-eeuwse vindplaatsen. De bevolking van Oost-Indië zou … [Lees meer...] overEen Oost-Indisch dove albino in Batavia
Ouderwets
Door Marc van Oostendorp Taalgevoel is een mooi bezit. Er zijn veel mensen die denken het te hebben; die schrijven dan af en toe een ingezonden brief naar de krant omdat ze tussen de honderdduizenden gedrukte woorden die de krantenjongen bij hen in de bus doet ineens 'het meisje die' hebben zien staan en daarover vanwege hun fijnzinnige taalgevoel in toorn zijn … [Lees meer...] overOuderwets
dokter / arts
Verwarwoordenboek Vervolg (58) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overdokter / arts
creatief / innovatief
Verwarwoordenboek Vervolg (57) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overcreatief / innovatief
Oorverdovend stil…
Door Marc van Oostendorp Je kunt iedere dag horen dat iemand vindt dat het 'oorverdovend stil' is. Waarom? En zegt het iets over onze tijd dat het zo oorverdovend stil is? (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overOorverdovend stil…
Het bijwoord ‘ganselijk’
Door Siemon Reker Gans als onderstrepend woord komt zelden in het hedendaagse Nederlands voor – ook al zijn er bijvoorbeeld talige sferen zoals idiomatische uitdrukkingen die een zekere bescherming bieden waarin het bijwoord langer kan overleven. Neem bijvoorbeeld de vlieg die de ganse zalf bederft. Het wordt in de Tweede Kamer waarschijnlijk vooral aangehaald in bijdragen van … [Lees meer...] overHet bijwoord ‘ganselijk’
Beter denken en praten over geuren in geur-kleursynesthesie
(Persbericht Radboud Universiteit Nijmegen) Mensen die kleuren waarnemen als ze geuren ruiken zijn beter in het onderscheiden en het benoemen van kleuren en geuren dan mensen zonder deze vorm van synesthesie. Dat hebben onderzoekers van de Radboud Universiteit ontdekt. ‘De heersende opvatting was eeuwenlang dat het reukvermogen van mensen er niet echt toe doet. Bovendien … [Lees meer...] overBeter denken en praten over geuren in geur-kleursynesthesie
Ilja Leonard Pfeijffer als ministekker
De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (18) Door Marc van Oostendorp Werkelijk ieder aspect van ministeck (meestal gespeld als ministek), iedere associatie die je met deze puzzelvorm kunt hebben, is inmiddels wel bezongen in het werk van Ilja Leonard Pfeijffer. Het gaat – even voor de jongeren – om een spel met kleine platte vierkante plastic vlakjes op pinnetjes die je … [Lees meer...] overIlja Leonard Pfeijffer als ministekker
Ilja Leonard Pfeijffer als schipper tussen nooit en nimmer
De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (15) Door Marc van Oostendorp "Wie elke vorm van geloof miskent," stelt Eugenie van Zanten in Ilja Leonard Pfeijffers roman Het ware leven, "kan nimmer in zichzelf geloven." Van Zanten is een van de vertellers van het boek, een vrouw van middelbare leeftijd die vanwege een enigszins geëxalteerd streven zichzelf te ontdekken afreist naar … [Lees meer...] overIlja Leonard Pfeijffer als schipper tussen nooit en nimmer
Ilja Leonard Pfeijffer als gebruiker van het woord ‘gezellie’
De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (14) Door Marc van Oostendorp In hoofdstuk 18 neemt de roman Het grote baggerboek van Ilja Leonard Pfeijffer een dramatische wending: de o zo keurige psychiater verkracht de vriendin van zijn patiënt de baggeraar, onder het voorwendsel dat zij door dit toe te staan haar man uit de gevangenis kan helpen. De omslag wordt gemarkeerd doordat de … [Lees meer...] overIlja Leonard Pfeijffer als gebruiker van het woord ‘gezellie’
brand / vuur
Verwarwoordenboek Vervolg (35) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overbrand / vuur
Je eigen schaduw
Door Siemon Reker In het nieuws is weer de eigen schaduw. Niet zozeer terug van weggeweest maar hoog op het lijstje van veelgebruikt idioom in de Tweede Kamer. Wilders (PVV) gebruikte het deze week driemaal in het debat na de mislukking van de eerste poging van Edith Schippers (VVD, CDA, D66, GroenLinks) in een poging uitgenodigd te worden om aan de formatietafel aan te … [Lees meer...] overJe eigen schaduw
Gerard Reve en de dierlijke daad des mensen
Door Ton den Boon Nationaal Archief, Den Haag, Rijksfotoarchief: Fotocollectie Algemeen Nederlands FotopersbureauIn Reve’s brievenboek Nader tot U neemt de verteller ‘God Zelf’ uit liefde mee ‘naar het slaapkamertje’ om ‘Hem drie keer achter elkaar langdurig in Zijn Geheime Opening’ te bezitten. De beschrijving van deze sacrale vereniging met God in de gedaante van een dier … [Lees meer...] overGerard Reve en de dierlijke daad des mensen
Sanskriet op de beat
De grootste woordenschat in nederhop Door Alex Reuneker (Universiteit Leiden), Vivien Waszink (Instituut voor de Nederlandse Taal) en Ton van der Wouden (Meertens Instituut) Op The Pudding - een onlinetijdschrift met ‘visuele essays’ - verscheen een interessant onderzoekje naar de woordenschat van Amerikaanse hiphopartiesten. De vraag was simpel: ‘Als literatuurliefhebbers … [Lees meer...] overSanskriet op de beat
Spelregels?
De PvdA pleit in een campagnefolder voor 'heldere, eerlijke spelregels'. Ook de regering vroeg in een deze week goedgekeurde participatieverklaring aan nieuwkomers om zich aan de 'spelregels' van de samenleving te houden. Waarom 'spelregels' en niet kortweg regels? Daarover gaat mijn zondagochtendminicollege van vandaag. … [Lees meer...] overSpelregels?
Gespogen
Door Marc van OostendorpGroot was de opschudding toen wij hier in ons uitgewoonde redactiekantoor onlangs vernamen dat de criticus Arjan Peters in de Volkskrant Frans Kellendonk "te veel gentleman [vond] om zich de straatvechtersmentaliteit van gespogen polemist eigen te maken".Wat betekent dat? Het blijkt inderdaad heel moeilijk te zijn om daar antwoord op te vinden, maar … [Lees meer...] overGespogen
Topneerlandici
Door Marc van Oostendorp De financieel geograaf Ewald Engelen haalde deze week in zijn Socrateslezing (en vorig weekeinde in NRC Handelsblad) fel uit naar de discipline als wetenschap: die zou nog steeds te zelfvoldaan zijn en te weinig aandacht hebben voor alternatieve opinies, in eigen kring of in aanpalende disciplines. Op zeker moment haalt Engelen er ook een … [Lees meer...] overTopneerlandici
Rusland bombardeert Syrië / in Syrië
Door Marc van Oostendorp Het viel gisteren een aantal mensen op: verschillende kranten kopten Rusland bombardeert in Syrië. Wat deed dat voorzetsel daar? Waarom kunnen we niet zeggen dat Rusland Syrië bombardeert? De Taaladviesdienst van Onze Taal kwam op Twitter met een suggestie: het zou hier gaan om het feit dat Rusland niet héél Syrië bombardeert, maar alleen … [Lees meer...] overRusland bombardeert Syrië / in Syrië
Een gebaar is geen woord
Door Marc van Oostendorp Juristen leven in een heel andere wereld dan ik. Een heleboel discussies die deze lieden voeren gaan natuurlijk over taal – de interpretatie van dit of dat woord, van deze of gene zinsnede –, maar het soort argumenten dat ze daarbij gebruiken lijkt in geen velden of wegen op wat ik zelfs maar herken als een bijdrage aan een discussie. Een artikel in … [Lees meer...] overEen gebaar is geen woord
De spreekwoordelijke WordPress 5 minuten installatie
Door Marc van Oostendorp Terwijl je even niet oplet zijn de woorden alweer van betekenis veranderd. Op het Meldpunt Taal schrijft iemand: BNR Radio meldde dat Warren Buffett zijn 'spreekwoordelijke grote olifant' ging schieten of geschoten had. Bij mijn weten bestaat er geen spreekwoord over het schieten van een olifant, wel van een bok. Dit wordt misschien het … [Lees meer...] overDe spreekwoordelijke WordPress 5 minuten installatie
