Op het Amerikaanse Language Log en de al even Amerikaanse online-tijdschriften Slate en The Atlantic was er eerder deze week discussie over woordaversie: de weerzin die mensen kunnen voelen tegen woorden, zonder dat de gebruikelijke redenen van toepassing zijn. Het zijn geen scheld- of vloekwoorden, ze worden ook niet ‘fout’ gerekend of geassocieerd met nare mensen (managers, asocialen) of met walgelijke dingen. Maar ze roepen bij sommige mensen toch een heftige reactie van weerzin op.
Een in Amerika graag verafschuwd woord is moist.
Er is bijvoorbeeld een Facebook-groep waar bijna 8000 verafschuwers van dat woord zich verenigd hebben, al verspreiden ze zo te zien niet enorm veel activiteit.
Het is een intrigerend fenomeen. Zouden er ook Nederlandse voorbeelden zijn? Ik geloof niet dat ik zelf echt woorden kan bedenken die mij doen walgen zonder dat ze over walgelijke dingen gaan. Moist kun je vertalen met ‘vochtig’ en dat vind ik geloof ik inderdaad wel lichtelijk onsmakelijk. (Zou het dan toch iets met de betekenis te maken hebben? Maar nat vind ik helemaal geen vies woord, geloof ik.)
Mark Liberman van Language Log heeft er weleens op gewezen dat het heel vreemd is dat het onderwerp door geen enkele psycho-, socio- of andere linguïst of antropoloog of psycholoog serieus onderzocht is. Van alles en nog wat wordt er onderzocht, maar welke woorden er precies een beetje vies kunnen worden, en waarom, dat heeft nog niemand onderzocht.
Stap één zou zijn: wat is een goed vies Nederlands woord, onze tegenhanger van moist?
Ik ken iemand die bijkans over zijn nek gaat van het woord 'lillen'. Dat ligt dan zowel aan de klank van het woord als aan de associaties die het oproept.
Onderzoek is het niet, maar 'vieze woorden' is een favoriet onderwerp van Paulien Cornelisse. Tijdens haar optreden bij Tekstnet in mei vorig jaar las ze haar column 'Vieze woorden' voor. http://test.blogs.rnw.nl/klaretaal/2010/04/16/klare-taal-column-paulien-cornelisse-organist/
Uit de zaal gulpte een lawine aan vieze woorden over haar heen (die ik helaas niet heb onthouden).
In een cafetaria zag ik ooit het woord 'smulrol' staan. Vreselijk vies woord. Als het uitspreekt is het net of je moet braken.
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Iemand bekende mij ooit een heftige weerzin te koesteren tegen 'klotsen'. Sindsdien kan ik dat woord evenmin horen zonder een afwerende reactie.
Zelf kan ik erg slecht tegen 'smegma', maar die aversie valt in een andere, veel duidelijker categorie.
Ik vind 'klam' net iets viezer dan 'vochtig.' Ook het woord 'vlezig' vind ik niet echt smakelijk klinken, alhoewel ik in principe niets tegen vlees heb. En ik ken ook iemand die niet tegen het woord 'slobberwijn' kan.
Ik krijg rillingen van woorden als 'vleesdeeg' en 'kweekvlees'.
En ik word naar wanneer ik de woorden Grachtengordel, Binnenhof en Gooise Matras hoor, de drie sur- en subrealistische enclaves in Nederland. Dat valt te overleven maar desondanks…
Het woord 'smullen' vind ik ook goor, mijn associatie is het eten van uitgekauwde derrie of zo. Geen idee waarom.
Ik vind reuring een heel naar woord. En ik vond het heel vreemd om te horen dat anderen, zelfs vrienden, dat een heel normaal woord vinden.
Tja, dan zul je wel helemaal moeite hebben met de vakterm klamvochtig voor de mate van natheid bij het reinigen met microvezeldoekjes.
Een woord (hoe je het hoort en uitspreekt) roept een zintuigelijke reactie op.
Die kan synesthetisch zijn, zoals bij 'moist': dat klinkt en 'voelt' drassig, voor mij, als Nederlandstalige, maar dat doet het kennelijk ook bij Engelstaligen.
Jeroen van Heemskerk Düker noemt 'smegma'. Dat woordt klinkt voor ons precies zoals het is en er uitziet: smerig.
Er is iets met die 's' of met de combinatie van 's' en 'j'.
Even naar de oosterburen. Een tijdlang was onder Nederlandse jongeren het woord 'schmutzig' populair. Zeg maar 'vet', maar het klonk smeuiger en smeriger.
De verdere oosterburen, de Polen, zullen waarschijnlijk niet die (synesthische) associatie hebben met die lettercombinatie, net zo min als Arabisch-taligen. Hun taal is ervan doorspekt, net als bijv. het Jiddisch.
Kortom, als er sprake is van synesthetisch ervaren van woorden, beperkt zich dat in elk geval tot een bepaald taalgebied. Maar het zou kunnen. (Zie: http://www.synesthesie.nl/nlsynpag.htm)
Nee, ik kan geen enkele vieze tegenhanger voor 'moist' bedenken. We hoeven er ook niet naar op zoek, denk ik.
Linda de Mol had het in de promo's van haar tv-programma 'Weet ik veel' over het smerigste Duitse woord. Nou, dat is wat mij betreft Kragenspeck. Ik hoorde het in een Duitse commercial voor een wasmiddel dat vettige overhemdboorden effectief aanpakte.
Han Driever
Waarschijnlijk door de associatie met 'lillen' voel ik weerzin iedere keer dat ik de winkel Dille&Kamille; zie… Gatver!
Nou dat valt dan nog wel mee: ik vind 'klamvochtig' wel viezer dan 'vochtig,' maar minder vies dan 'klam,' gek genoeg. Daarentegen vind ik 'microvezeldoekjes' ook wel iets verontrustends hebben.
'Kragenspeck,' dat lijkt me een beetje de Duitse tegenhanger van het Nederlandse 'tenenkaas.'
Ik heb dat bij het woord Milf, desnoods in verkleinde vorm.
Deels ligt de "viesheid" van een woord ook aan de manier waarop hij uitgesproken wordt.
Op zich is er aan "nat" niets weerzinwekkends, maar als je met een ietwat lijzige stem gaat spreken en het er uit komt (bij benadering) als
/nːɑtʰ/
dan voelt dat toch ook niet helemaal zuiver aan.