Bier na wijn geeft venijn

Spreekwoord van de week • “Bier na wijn geeft venijn”

Je hebt een grotere kans op een kater wanneer je bier drinkt na wijn

De horeca is weer open tot 22:00 en we kunnen dus volop in gezellige sfeer genieten van een wijntje en een biertje met, volgens dit spreekwoord, en betere ochtend wanneer je ze in de juiste volgorde drinkt. 

Dit spreekwoord geeft een oude volkswijsheid weer waarmee je een kater zou kunnen verminderen en wordt dus vaak in de letterlijke zin gebruikt. Soms wordt er nog het rijmende zinnetje wijn na bier geeft plezier aan toegevoegd om de boodschap volledig over te brengen. Dat bier na wijn venijn geeft is overigens nooit wetenschappelijk bewezen. Een Brits onderzoek heeft zelfs aangetoond dat de kater even groot is bij bier na wijn als bij wijn na bier, zó veel plezier geeft het dus toch niet. 

Hoewel we het spreekwoord tegenwoordig letterlijk opvatten, had het oorspronkelijk een figuurlijke betekenis. In deze betekenis worden bier en wijn gekoppeld aan de leefstijl van rijke en arme burgers. Wie rijk en van hoge status is kan het zich permitteren wijn te drinken, terwijl de gewone burger zich gelukkig zal moeten prijzen met bier. In deze opvatting verwijst het spreekwoord dus naar de sociale status, waarbij het ons de les leert dat men beter af is wanneer men van een lage naar een hoge status gaat dan andersom. 

Er werd bij dit spreekwoord overigens niet altijd gesproken van bier, maar van melk!
Dit werd mogelijk afgeleid van het Franse “Vin sur lait c’est souhait Lait sur vin c’est venin”. Ook dit spreekwoord draagt de figuurlijke betekenis en geeft de boodschap dat het beter is om van de lage klasse, die het moest redden van pap en melk, naar een hoge klasse te stijgen.
Maar ook met melk in het spreekwoord leek er voor sommigen een letterlijke betekenis gehanteerd te worden. Bijvoorbeeld Jacob Cats die zijn verwoording van het spreekwoord, ”Melck op wijn Dat is fenijn; Maer wijn op melck Is goet voor elck.”, opnam in de sectie “Byspreucken en grontregels, tot onderhoudinge of verbeteringe van de gesontheyt,” waaruit blijkt dat er een werkelijk gezondheidseffect verondersteld werd.
De stap van melk naar bier is waarschijnlijk gemaakt met behulp van een gelijksoortig Duits spreekwoord “Wein auf Bier, das rath’ ich dir, Bier auf Wein, das lasse sein.” dat, met enkele tussenstappen, vertaald werd naar de huidige verwoording met venijn en de oude vorm met melk weg liet zakken.

Het is interessant om een spreekwoord te zien dat op verschillende manieren opgevat kan worden en waarvan de inhoud zelfs veranderd lijkt te zijn. De exacte herkomst en betekenis is altijd lastig te achterhalen, dus ook hier zullen we toch wat water bij de wijn moeten doen. Wat geen probleem hoeft te zijn, zolang we het maar niet opvolgen met een glas bier.