Alle wegen leiden naar Rome

Spreekwoord van de week • “Alle wegen leiden naar Rome”

Je kunt op verschillende manieren je doel bereiken.

Ik ben recent een weekje naar Rome geweest. Bijna iedereen waaraan ik vertelde dat ik naar de Italiaanse hoofdstad zou gaan kwam met dit spreekwoord op de proppen, tot vervelens aan toe. Maar het zette me wel aan het denken: hoe is dit spreekwoord ontstaan en in hoeverre is het ook echt waar?

Dit spreekwoord verwijst naar het uitgebreide wegennetwerk van het machtige Romeinse Rijk. De uitspraak werd voor het eerst schriftelijk vastgelegd in 1175 door Alain de Lille, een Franse theoloog en dichter, en luidde: “mille viae ducunt homines per saecula Romam”, duizend wegen leiden man voor altijd naar Rome.
Mogelijk is het specifiek in referentie naar het Milliarium Aureum, de gouden mijlpaal. Alle wegen werden geacht bij dit monument te beginnen en alle afstanden in het Romeinse rijk werden ten opzichte daarvan gemeten. 

De wegennetwerken werden door de continenten Europa, Afrika en Azië aangelegd door de Romeinen zodat het leger eventuele opstanden binnen het rijk snel kon bereiken. Daarnaast waren de wegen ook handig voor de koeriersdienst, uitwisseling van cultuur en de handel. Zij dienen dus als een grote factor in het succes van het Romeinse Rijk. Schattingen over de totale lengte van deze netwerken lopen uiteen van 80.000 tot 120.000 kilometer, dus veel wegen naar Rome waren er zeker!

Of alle (Europese) wegen ook daadwerkelijk naar Rome leiden werd uitgezocht door een groep designers tijdens het project Roads to Rome. Het team bracht meer dan 40.000 verschillende manieren in kaart waarop je naar Rome kunt reizen. Hieruit bleek dat nagenoeg alle wegen in Europa inderdaad naar Rome leiden! En deze belangrijke wegen liepen ook door Nederland. Voornamelijk Nijmegen (destijds Ulpia Noviomagus Batavorum) was een belangrijk verkeersknooppunt in de Romeinse tijd, waardoor het spreekwoord ook in Nederland een kern van waarheid bevat. 

Maar naast de letterlijke opvatting heeft het spreekwoord ook de figuurlijke betekenis dat er verschillende manieren zijn om een doel te bereiken. Mogelijk heeft deze ontwikkeling plaatsgevonden naarmate de wereld zich verder ging ontwikkelen en de letterlijke betekenis minder relevant werd; de wereld leerde andere belangrijke middelpunten kennen. Het is interessant om te zien hoe dit spreekwoord deze verschillende interpretaties kent en ook in beide vormen gebruikt kan worden. Mogelijk is het om deze reden dan ook nog volop in gebruik en heb ik het zo vaak mogen horen de afgelopen weken. 

Ik kan een reis naar Rome in ieder geval erg aanraden, maar als je binnenkort geen tijd hebt om te gaan hoef je je niet te haasten. Alle wegen leiden immers naar Rome, dus het lijkt erop dat je er toch wel komt!