MAND!

Spreekwoord van de week • “MAND!”

Iets op een kortere manier moeten vertellen.

Dat deze rubriek niet enkel focust op spreekwoorden maar ook op gezegden, uitdrukkingen en zegswijzen is al uiteengezet bij de bespreking van Wij van WC-Eend. Maar dan nog lijkt deze uitspraak een redelijk vreemde (WC-)eend in de bijt: dit is toch maar één enkel woord?

Laten we eerst eens kijken waar deze uitspraak vandaan komt.
Het komt van dit fragment dat in 2012 gepubliceerd werd. Het is een fragment uit het televisieprogramma Omroep Maxim van de VPRO, een programma met absurde humor waarin voornamelijk interviews gehouden worden met onbekende Nederlanders.
En zo werd er ook een interview gevoerd met Ben Strik, tegenwoordig beter bekend als Meneer Mandje. Meneer Strik werd gevraagd om een van de artikelen in zijn winkel te laten zien en ook wat informatie hierover te delen, waarop hij enthousiast een mandje in beeld houdt en vertelt dat het een mandje van Tichelaar uit Makkum betreft. Echter, presentator Maxim Hartman geeft hem telkens de opdracht om zijn verhaal nóg korter te maken tot frustratie van de heer Strik die het uiteindelijk maar kort houdt door enkel de term ‘’MAND!’’ te roepen.
Het fragment sloeg enorm aan, waardoor de grap zich al snel wist te verspreiden. 

Mogelijk ben je geneigd te denken dat we hier te maken hebben met een internet meme, een komisch filmpje of grappige afbeelding die (al dan niet in aangepaste vorm) massaal wordt gedeeld op internet en zich zo snel verspreidt (Van Dale).
En dan zou je gelijk hebben: MAND! is zeker een meme. Maar wat ik hier opvallend vind is dat die ‘al dan niet aangepaste vorm’ in dit geval simpel het uitspreken of -typen van de hoofdterm van het filmpje is: “MAND!”

Maar MAND! is meer dan een meme. Het is een uiting geworden met een zeer figuurlijke betekenis. Als iemand een lang verhaal vertelt en men vindt dat het wel wat korter mag, wordt er gewoon MAND! geroepen en is de boodschap duidelijk.
Maar het kan ook andersom gaan. Wanneer iemand erop gewezen wordt dat iets ook wel korter kan, wordt de term MAND! al heel snel gebruikt als weerwoord: is dat kort genoeg voor je?

En dat is waarom ik het zo treffend vind, want door dit figuurlijke gebruik is het eigenlijk een gezegde, een vaste uitdrukking waarin de woorden een figuurlijke betekenis hebben. Aan de hand van enkel het woord mand kan je niet afleiden wat hier bedoeld wordt, maar met de context van het filmpje erbij is de boodschap meteen duidelijk: dat kan korter.
Dat MAND! tien jaar later nog steeds frequent gebruikt wordt laat zien dat het hier niet om een tijdelijke trend gaat, maar een tot nu toe blijvend taalfenomeen. 

Ook leuk is dat de uitspraak ook nog andere vormen aanneemt. Een vriendin van mij had het laatst over “een mandje doen’’, oftewel een erg samengevatte versie van een verhaal vertellen. Ik kan alleen maar spreken uit eigen ervaring, en ben dan ook erg benieuwd naar de ervaring van anderen. Hebben jullie wel eens een mandje gedaan, of gewenst dat een ander dat deed? Of hoor je wel eens iemand MAND! roepen? Of misschien was dit juist allemaal wel hartstikke nieuw en ben je vanaf vandaag een leuk gezegde wijzer geworden. 

Meneer Strik staat tot op heden nog altijd in zijn winkel, maar het mandje niet meer. Dat heeft hij thuis gezet omdat hij hem niet meer kwijt wil, en gelijk heeft hij. Wij zijn in ieder geval blij dat de Nederlandse taal weer een uitdrukking rijker is, want zonder deze makkelijke term zouden sommige langdradige verhalen toch wel snel uit de mand… uh… hand lopen.