Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen

Spreekwoord van de week • “Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen”

Dat gaat nooit gebeuren.

Op het moment dat dit artikel online komt te staan, is het paasmaandag. Ik hoop van harte dat iedereen, ongeacht of je het wel of niet viert, een heerlijk weekend vol gezelschap heeft gehad. Deze dag leek mij een erg mooi moment om een spreekwoord waarin deze feestdag centraal staat te belichten, en ik beloof hem niet opnieuw te gebruiken over zeven weken als het Pinksteren is. 😉

Wanneer iemand zegt dat iets zal gebeuren als Pasen en Pinksteren op één dag vallen, bedoelt deze persoon eigenlijk dat iets absoluut nooit zal gebeuren; er zijn namelijk vaste regels over wanneer deze feestdagen plaatsvinden.

Om de regels even uit te leggen: vanaf 21 maart begint de (kerkelijke) lente. Eerste paasdag is altijd de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente. Pasen zou dus op zijn vroegst al op 22 maart kunnen vallen. De eerste pinksterdag valt op zijn beurt dan weer op de zevende zondag na Pasen. Het woord Pinksteren is afgeleid van het Griekse woord pentekoste, dat vijftigste dag betekent, zeer toepasselijk natuurlijk voor een feestdag die standaard 50 dagen na Pasen plaatsvindt.
Dus om een lang verhaal kort te maken, omdat de datum van Pinksteren afhankelijk is van de datum van eerste paasdag, waarbij Pinksteren altijd op de zevende zondag na Pasen valt, kunnen Pasen en Pinksteren nooit op een dag vallen. En dankzij dit verschijnsel is onze taal weer een leuk spreekwoord rijker, waarmee in veel woorden nooit gezegd wordt.

En om dan ook even heel kort samen te vatten wat er binnen het christendom precies gevierd en herdacht wordt op deze feestdagen: op paaszondag wordt herdacht dat Jezus is opgestaan uit zijn graf. Met Pinksteren wordt herdacht dat de Heilige Geest neerdaalde over de apostelen, wat het begin van de verspreiding van het christendom betekende. Het wordt dan ook wel gezien als het begin van de Kerk. Dit is natuurlijk heel kort en oneerbiedig samengevat, dus ik raad zeker aan om de geschiedenis van deze feestdagen in te duiken!

Maar terug naar het spreekwoord. Het kent namelijk ook nog wat variatie: Als Pasen op een vrijdag/zaterdag valt. Ook dit draagt uiteraard dezelfde betekenis nooit, omdat Pasen altijd op een zondag zal vallen. Een andere vergelijkbare uitdrukking is Met sint-juttemis, dat ook nooit betekent. Het is niet precies bekend waar deze naam vandaan komt, maar het is mogelijk een verzonnen feestdag van een verzonnen heilige. In ieder geval is duidelijk deze fictieve feestdag met de betekenis nooit al werd aangetroffen in de Kronieken van Roermond, in 1577. We zijn dus al wel een hele tijd enorm creatief met het overbrengen van de boodschap nooit. Deze creativiteit blijkt verder uit nóg wat spreekwoorden en uitdrukkingen met dezelfde betekenis: Als de kalveren op het ijs dansen, Als er twee zondagen in een week komen, Dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt, en Als de uilen preken. En ik durf te wedden dat er nog wel meer voorbeelden zijn. Mogelijk zijn er zoveel vormen om de directe hardheid van het woord nooit te verzachten of op een grappige manier te brengen. 

Het Duits kent het spreekwoord ook: Wenn Ostern und Pfingsten auf einen Tag fallen, maar in andere talen lijkt het niet zo populair te zijn. Wel kennen andere talen natuurlijk hun eigen manier om nooit idiomatisch weer te geven. Denk bijvoorbeeld aan het Engelse When pigs fly. 

Of het nu vliegende varkens zijn, dansende kalveren of prekende uilen: we zullen het niet zien gebeuren. En tot die tijd ben ik ook maar dankbaar dat Pasen en Pinksteren nooit op één dag zullen vallen, dan zou ik namelijk een vrije dag kwijtraken… Dat zou ik pas waarderen met sint-juttemis!