De Nederlandse taal en cultuur in Finland en Jyväskylä

 ‘Waarom Finland?’ Een vraag die ik met enige regelmaat kreeg toen ik aan mensen in mijn omgeving vertelde dat ik op uitwisseling zou gaan naar Finland. Het antwoord is vrij simpel: de taal en de cultuur spreken me aan. Niet wetende dat ik, eenmaal aangekomen, precies dezelfde vraag zou krijgen van de Finnen zelf: ‘Waarom Finland?’ Telkens als ik aan een Fin vertelde dat ik geïnteresseerd ben in de taal en cultuur, kreeg ik een vrij verbaasde reactie terug. In eerste instantie begreep ik dit niet zo goed, totdat ik erachter kwam dat ik precies hetzelfde reageer wanneer iemand geïnteresseerd is in de Nederlandse taal en cultuur: Waarom? Ik denk dat het te maken heeft met het feit dat we niet onder de indruk raken van het bekende. Hoe dan ook, ik vind het wel heel leuk om de Nederlandse taal en cultuur enigszins te vertegenwoordigen in het mooie Finland.

In Finland over het Nederlands leren

Een uitwisseling biedt je de kans om veel te leren over talen en culturen waarmee je voorheen nog niet in aanraking bent geweest. Daarnaast krijgen zowel Finse als andere internationale studenten de kans om wat over het Nederlands te leren. Ik heb daarbij ook gemerkt dat ik het heel leuk vind om andere  studenten over het Nederlands te vertellen en om ze wat Nederlandse woorden te leren. Zo kreeg ik vorige maand een berichtje van een Finse student die me vertelde dat ze interesse heeft in de Nederlandse taal en cultuur en graag eens af zou willen spreken, om wat over het Nederlands te praten. Nu ik hier ben, merk ik dan ook dat de Nederlandse taal en cultuur hier veel meer aanwezig zijn dan ik aanvankelijk had verwacht.

Het klinkt misschien wat gek, maar daardoor leer ik zelfs hier in Finland over het Nederlands. Je wordt je in een internationale omgeving meer bewust van welke klanken lastig zijn om te realiseren wanneer je de Nederlandse taal niet machtig bent en welke onderdelen van de grammatica ingewikkeld zijn om toe te passen. Ik vind het met name interessant om te horen wat de Finnen moeilijk vinden aan het Nederlands, omdat dat tevens een weerspiegeling is van de opzichten waarin het Fins sterk van het Nederlands afwijkt. De universiteit van Jyväskylä beschikt over een behoorlijk groot taalcentrum voor meertalige academische communicatie. Hier worden veel verschillende taalcursussen aangeboden, waaronder Nederlands. De lessen Nederlands vinden op dit moment elke woensdag plaats en de afgelopen weken mocht ik hier ook bij aanwezig zijn. Het is leuk om te observeren hoe er Nederlandse les wordt gegeven in Finland en om te horen wat de studenten vinden van de taal en de cultuur. Naast deze lessen wordt er in het multiculturele centrum eens per maand een Nederlandse conversatie georganiseerd, waar zowel moedertaalsprekers komen als mensen die Nederlands aan het leren zijn. Iedereen spreekt op verschillende niveaus en met verschillende accenten, wat heel leuk is om te horen en het zorgt daarnaast ook voor interessante gesprekken.

Lastige elementen van de Nederlandse taal

Wat over het algemeen als lastig ervaren wordt wat de grammatica betreft, zijn allereerst de lidwoorden. Dit komt omdat lidwoorden niet bestaan in het Fins. Ik heb zelf aan de studenten een les gegeven over het aanwijzend voornaamwoord: wanneer gebruik je deze, die, dit of dat? Ik heb gemerkt hoe lastig het is om iets wat voor mij zo natuurlijk is, uit te leggen aan iemand die bezig is om de taal te leren. Ook besefte ik dat de lidwoorden een belangrijkere rol spelen in de grammatica dan gedacht; als je het lidwoord niet weet, zul je ook niet in staat zijn om het aanwijzend voornaamwoord op een juiste manier toe te passen. Hetzelfde geldt voor het betrekkelijk voornaamwoord. Dit zijn woorden als die, wie, dat, en wat, die twee zinnen met elkaar verbinden door te verwijzen naar eerder genoemde woorden: de vrouw die daar loopt is erg mooi. Tot slot is ook het correct toepassen van inflecties van bijvoeglijke naamwoorden lastig zonder kennis van de lidwoorden, denk maar aan het verschil tussen een rood huis versus een rode auto.

Daarnaast worden de voorzetsels als moeilijk ervaren, omdat deze vrij zeldzaam zijn in het Fins. Frequente voorzetsels zoals in, uit, naar, bij en op worden in het Fins uitgedrukt in de vorm van een naamval, dus door een achtervoegsel op het zelfstandig naamwoord. Op het moment dat er geen naamval bestaat voor het betreffende voorzetsel, wordt deze in het Fins eerder uitgedrukt in de vorm van een achterzetsel. Vervolgens staat het zelfstandig naamwoord waarnaar het achterzetsel verwijst, ook nog in genitief. Dit is dan weer een constructie die voor mij moeilijk toe te passen is, omdat het heel onnatuurlijk voelt en dat geldt waarschijnlijk voor iedereen die geen talen kent waarin achterzetsels zo prominent aanwezig zijn.

Voorzetsel	Naamval	Voorzetsel	Achterzetsel
In Finland	Suomessa	Met de hond	Koiran kanssa
Uit Finland	Suomesta	Na gebruik	Käytön jälkeen
Naar Finland	Suomeen	Naast de deur	Oven vieressä

De Finse naamvallen

Naast deze achterzetsels, zijn er nog vele andere kenmerken van de Finse grammatica die voor mij, als moedertaalspreker van het Nederlands, moeilijk te verwerken en toe te passen zijn. Het grootste verschil is dat er in het Nederlands geen naamvalsysteem meer bestaat, maar in het Fins vormt dit toch wel het grootste onderdeel van de grammatica. Het Fins kent in totaal zestien naamvallen, waarvan zes locatieven. De naamval die voor mij het meest onbekend was, is de partitief. Dit is een naamval die aangeeft dat een woord onderdeel is van een groter geheel.

In het Fins wordt de partitief daarnaast ook gebruikt voor het uitdrukken van (1) een bepaalde of onbepaalde hoeveelheid:

Minulla on kolme omenaa – Ik heb drie appels

Minä juon maitoa – Ik drink (wat/een beetje van de) melk

bij (2) handelingen die nog bezig zijn:

Minä luen kirjaa – Ik ben een boek aan het lezen

Minä opiskelen suomen kieltä – Ik studeer Fins

en bij (3) incompleetheid, waar zinnen die negatie bevatten een voorbeeld van zijn:

Minulla ei ole koiraa – Ik heb geen hond

De nominatief, genitief en accusatief zijn allemaal herkenbaar vanuit het Duits, maar er zijn niet veel talen die over een partitief naamval beschikken dus het is interessant om hierover te leren.

Each One Teach One

Momenteel volg ik een cursus Fins bij het taalcentrum, die bestaat uit wekelijks drie lessen van bijna twee uur. Tijdens de lessen werken we aan alle vier de vaardigheden en we leren met name nuttige woorden en frasen waar we tijdens ons verblijf in Finland gebruik van kunnen maken. Omdat de meeste studenten die deze cursus volgen geen taalwetenschap studeren, wordt er niet heel diep ingegaan op de grammatica. Hier ligt echter wel mijn interesse, dus heb ik me tevens ingeschreven voor een ander programma: het Each One Teach One. Dit is een vak waarbij je samen met een medestudent elkaars taal gaat bestuderen. We mogen zelf onze lessen plannen, van begin tot eind; de inhoud, lengte en plek van de les bepalen we zelf. Na afloop schrijven we in een blog wat we die dag geleerd en gedaan hebben, zodat een docent van het taalcentrum kan bijhouden hoe het ervoor staat en ook kan beoordelen of we onze lessen op een goede manier vormgeven of dat er iets moet worden aangepast. Aan de ene kant geeft dit vak mij de kans om vragen te stellen over elk detail van de Finse grammatica en aan de andere kant ontstaat er een mogelijkheid om een Finse student wat Nederlands te leren.

Ondanks het feit dat er weinig Nederlanders in Jyväskylä wonen en er niet zoveel Nederlandse studenten zijn die ervoor kiezen om in Jyväskylä te gaan studeren, zijn de Nederlandse taal en cultuur hier toch wel redelijk aanwezig. Dat is wel gebleken uit alle mogelijkheden die er zijn om hier Nederlands te leren en te spreken.