Dronken terug naar huis

De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Bas Schutjes, leerling van het Leidsche Rijn College, Utrecht.

Je kijkt naar de tijd: ‘Shit, het is al half 3.’ Je stapt snel op de fiets en zegt nog een laatste “Ik moet er echt vandoor, sorry” tegen je vrienden, erg zullen ze het vast niet vinden. Racend naar huis slinger je over het lege fietspad door de alcohol. Binnen een kwartier rond kwart voor 4 ben je er, een uur te laat. Met moeite lukt het je zachtjes je sleutel in het sleutelgat te wringen, de deur gaat krakend open. Je hangt je jas op, doet je modderige schoenen uit en doet de woonkamerdeur heel voorzichtig open. Daar zit ze, de matrem van het huishouden. Met haar benen over elkaar gevouwen en haar schouders recht kijkt ze je boos aan: “Waar was jij?”. Hoe kom je hier in godsnaam nog onder uit.

“Joh, we waren maar met zijn drieen ofzo.”

“Joh” is volgens de van Dale een verkorting van jongens, maar dit betekent het absoluut niet. Het is een super handig woordje om de situaties waarover je sorry zegt kleiner te maken dan dat ze zijn. De intonatie is hierbij ook heel belangrijk is het een “Joh, niet zo erg.” of een “joh, nee echt serieus?!”. Je kan het woordje “Joh” gebruiken om een stuk minder agressief en grimmig over te komen, en als de situatie minder ernstig klinkt zal je hopelijk eerder vergeven worden. (van Oostendorp, 2021)

‘Ofzo’ vindt ik ook wel in dit rijtje passen. Het ontkracht eigenlijk je hele zin, waardoor alles wat je zojuist hebt gezegd helemaal niet meer erg klinkt. ‘Ofzo’ is ook een excuus om te kunnen liegen: je hebt een marge van 2 als je ofzo zegt. Het verschil tussen 3 en 5, of zelfs 3 en 6 vrienden is toegestaan zolang je maar ‘ofzo’ zegt.

Het is wel belangrijk dat je woorden een beetje geloofwaardig lijken. Net zoals over dramatiseren juist contraproductief kan werken, meldde Hans de Bruijn, hoogleraar bestuurskunde aan de TU delft, kan ook onder dramatiseren een negatief effect op je ‘sorry’ hebben. Wanneer je broertje een hele buiging voor je maakt, na het sorry zeggen van het stuk gooien van je laptop, denk je misschien ook van: hij probeert alleen maar ermee weg te komen, maar als hij zou doen alsof hij niks ergs had gedaan was je waarschijnlijk ook boos op hem geworden.

“Ik zal het nooit meer doen, oké, beloofd.”

Je kijkt haar diep in haar ogen met rechte schouders, net als de nobele Joris die vastberaden is de draak te verslaan zeg je deze woorden. Deze alom bekende techniek wordt niet alleen door ons gebruikt, maar ook in de politiek. Zo zei Boris Johnson bij zijn verklaring voor het geven van feestjes in zijn woning: “I will fix this.” Dat terwijl mijn oom zijn Engelse moeder al twee jaar niet had gezien. Zijn vastberaden blik en brede schouders deed hem voordoen als een held, iemand die het rotte hout eruit gaat snijden. (Sitalsing, 2022).

Wauw, wat is hij goed. Natuurlijk heeft hij nog dingen te leren als prime minister van Engeland, maar niemand is perfect, wat fijn dat hij in ieder geval zijn best doet en het voortaan anders gaat doen. Dit zijn de gedachtes die door je hoofd zweven wanneer je z’n pleidooi hebt aangehoord. Door dus zich voor te doen als de held die wat aan deze situatie zal doen, heeft Johnson je misschien wel, net zoals ik, op het verkeerde been gebracht. Dat terwijl zijn acties totaal belachelijk waren en je stiekem ook wel weet dat hij alleen zijn eigen hachje probeert te redden.

Sorry zonder sorry

John de Mol zat in Januari in hetzelfde scenario als Johnson. Na verschillende meldingen van misbruik bij The Voice of Holland kon hij het doek wel zien vallen. Toch besloot hij zijn woordje te doen bij BOOS en lulde zich er toch redelijk uit. “Ik hoop dat het bij die mensen geen grote impact heeft op de rest van hun leven” zei hij, dat snappen we John en dat vinden we allemaal dacht ik toen ik dit hoorde, maar de weglating: ik kon er verder niks aan doen, hoort hier eigenlijk ook bij, aldus Paulien Cornelissen. Tijdens zijn hele praatje heeft hij de woorden die we het meest verwachtten en wilden horen vermeden: ‘sorry’ en ‘het spijt me’, in plaats daarvan maakte hij plaats voor een alscuus: ‘Als iemand zich gekwetst heeft gevoeld, spijt me dat natuurlijk zeer.” Het idee van een alscuus is dat je wel sorry zegt, maar in een vorm waarmee je ons niet duidelijk maakt waar je sorry voor zegt.

Ik weet alleen niet zeker of dit daadwerkelijk zo goed werkt, als je tegen je leraar geen echte sorry zegt na hem uitschelden via de mail, belt hij waarschijnlijk sowieso de schoolleiding om te vragen of deze brutale aap van school gestuurd kan worden.

Probeer dus de situatie wat luchtiger te maken dan dat hij werkelijk is, vervang je echte excuses voor een alscuus en beweer dat je wat gaat veranderen aan je gedrag, en voilà de eerste stap naar een echte eikel is genomen.

Je zet je tas rustig op de grond en gaat naast je moeder aan tafel zitten, je denkt even na en zucht vervolgens: “Mama, als je je hierdoor klote voelt, spijt het me echt. En joh, we waren maar met zn drieen ofzo, alleen ik was vergeten om te kijken hoe laat het was. Volgende keer zal ik echt op tijd zijn en ik hoop niet dat je het heel erg vindt.” Je moeder kijkt je scheef aan, met wallen onder haar ogen lacht ze naar je: “het is al goed schat ga maar snel naar boven.”

Bronvermelding

“Ik zei van: joh, we nemen een biertje”. (2021, 30 augustus). NRC.

Cornelissen, P. (2022, 21 januari). “Ik hoop dat het bij die mensen geen grote impact heeft op de rest van hun leven” – subtekst: ik kan er verder niets aan doen. De Volkskrant.

Sitalsing, S. (2022, 31 januari). Hoe een vallende leider zich probeert terug te kletsen naar het centrum van de macht. Volkskrant.nl.

De Bruijn, H. (2019). “Framing is juist belangrijk voor de kwaliteit van het politieke debat”. Maartenonline.nl.