Mark Rutte had ‘geen actieve herinnering’ en Thierry Baudet ‘herkent zich niet’ in wat er over hem geschreven werd. Het is normaal om je reputatie te willen verdedigen. In deze voorbeelden wordt dat gedaan door ‘speaker commitment’ aan (veronderstelde) uitspraken te ontkennen of te verzwakken.
Verdedigingsstrategieën
In 2020 hebben Ronny Boogaart, Henrike Jansen en Maarten van Leeuwen een artikel geschreven over het ontkennen van speaker commitment. In dit artikel laten ze zien hoe sprekers de verantwoordelijkheid voor (de inhoud van) hun uitspraken ontduiken. Deze manieren van verdedigen worden vervolgens vergeleken met de verdedigingsstrategieën uit de stasis theorie van Hermagoras van Temnos (±150 v.Chr.). Deze theorie omschrijft vier manieren om je te verweren tegen beschuldigingen (oorspronkelijk in een strafrechtelijke context).
Natuurlijk is dit niet de enige theorie die verdedigingsstrategieën bespreekt. Een andere populaire theorie is de image repair theory van Benoit (2015). Hierin staan vijf verschillende manieren waarop je je reputatie kan verdedigen. Allebei de theorieën geven veel substrategieën. In onderstaande tabel is aangegeven welke strategieën in de stasis theorie en de image repair theory met elkaar overeenkomen.
De theorieën hebben zowel verschillen als overeenkomsten. De image repair theory lijkt een stuk uitgebreider dan de stasis theorie en geeft zowel andere als specifiekere strategieën. Met de theorie van Benoit kan je verdedigingen dus veel concreter benoemen dan mogelijk is met de theorie van Hermagoras. In mijn masterscriptie heb ik gekeken of deze toevoegingen bruikbaar en nuttig zijn bij een onderzoek naar het ontkennen van speaker commitment. Hiervoor heb ik ze allebei toegepast op een concrete casus.
Casus Baudet
Op 20 november 2020 was er een etentje met de top tien van het Forum voor Democratie. Kort daarna deelde Nicki Pouw-Verweij een brandbrief, waarin zij schreef dat Thierry Baudet zich antisemitisch zou hebben uitgelaten op deze avond. Zo zou hij onder andere gezegd hebben dat iedereen die hij kent antisemitisch is en dat George Soros het coronavirus de wereld in heeft gebracht.
Baudet verdedigt zichzelf vaak door te zeggen dat hij de omschrijving van het etentje niet herkent (1), niet thuis kan brengen of dat hij het zich anders herinnert. Hiermee suggereert hij dus dat de beschrijving onjuist is. Deze verdedigingen kunnen gecategoriseerd worden als ontkenningen. Desondanks valt het op dat hij hiermee niet letterlijk ontkent dat hij de uitspraken heeft gedaan.
(1) Ik kan alleen maar zeggen dat ik me volstrekt niet herken in wat zij schrijft over die avond.
Ook verdedigt Baudet zich soms door te zeggen dat hij uitspraken heeft gedaan die lijken op de uitspraken waarvan hij beschuldigd wordt, maar met belangrijke (contextuele) verschillen. In (2) is te zien hoe hij zich beroept op tekstuele context. Hij ‘bekent’ dat hij de uitspraak “iedereen die ik ken [is] een antisemiet” letterlijk gedaan heeft, maar stelt dat de betekenis door de context anders is dan Pouw-Verweij suggereert. Hier is sprake van herdefiniëring.
(2) Wat ik me herinner dat ik heb gezegd: “als kritiek op Soros antisemitisch is, nou dan is iedereen die ik ken een antisemiet”. Met andere woorden, het is belachelijk om kritiek op Soros antisemitisme te noemen.
Baudet lijkt er geen moeite mee te hebben om zijn voormalig partijgenoten (indirect) te beledigen (3). Zowel Baudet als zijn (voormalig) partijgenoten hebben veel uitspraken gedaan over die avond en hun onenigheid heeft het nieuws vaak gehaald. In sommige interviews zegt Baudet dat het beter was geweest als er na de beschuldigingen op een andere manier gereageerd zou zijn (door zijn tegenstanders) en stelt hij voor om op een andere manier door te gaan (4).
(3) Ik denk ook dat het andere partijen gebleken is, dat het tijd kost, dat het moeilijk is om goeie mensen te vinden die ook de druk van de publieke opinie, de druk kunnen weerstaan van de pers, de verleiding om naar buiten te treden, om te deugen, om een wit voetje te halen.
(4) Ik heb steeds geprobeerd om te zoeken naar een compromis of een manier om niet rollebollend over straten, iedereen gaat elkaar besmeuren, welles-nietes spelletjes. Dus ik wil voorstellen om gewoon een boedelscheiding te doen. We splitsen op, we gaan op een eerlijke manier, en dan vragen we een externe accountant ofzo om het uit te zoeken op een eerlijke manier om met de gelden, en de leden krijgen rustig de tijd, de komende twee weken ofzo, om te kiezen welke kant ze op willen.
Baudet valt in (3) de tegenpartij aan. In (4) presenteert hij zichzelf juist als erg welwillend, met het voorstel van een boedelscheiding. Hij zegt een goede oplossing te zoeken, waardoor de nare situatie zo snel en prettig mogelijk verbetert. Dit is een corrective action.
Nog het meest opvallend is de strategie die niet daadwerkelijk ingaat op de gedane uitspraken, maar op het karakter van de spreker. In meerdere interviews presenteert Baudet zichzelf als integer. Het duidelijkste voorbeeld waarin Baudet ‘opschept’ over zijn karakter is te zien in (5).
(5) Mijn geliefde die zei vannacht tegen me: “Je bent de meest eervolle man die ik ooit heb gezien”. En dat raakte me, dat vond ik mooi.
Met deze strategie verdedigt de spreker niet direct tegen de beschuldiging en deze is dan ook niet beschreven in de stasis theorie. De image repair theory geeft wel een naam aan deze actie, namelijk bolstering.
Categorisering
Er zijn dus veel verschillende verdedigingen mogelijk. De eerste twee strategieën, ontkenning en herdefiniëring, worden genoemd in zowel de stasis theorie als de image repair theory. Beide strategieën worden in de IRT echter uitgebreider besproken. Er worden hierin twee manieren van ontkennen en drie manieren van herdefiniëren gegeven. Verdedigingen kunnen simpel onderverdeeld worden in de juiste (sub)strategie. Deze toevoegingen zijn dus bruikbaar. De andere voorbeelden bespreken het aanvallen van de tegenpartij, corrigerende acties en bolsteren. Deze staan wel in de image repair theory, maar hebben geen corresponderende strategie in de stasis theorie. Deze toevoegingen kunnen dus nuttig zijn.
De strategieën die enkel in de image repair theory gegeven worden, zijn (in deze voorbeelden) dus zowel bruikbaar als nuttig bij een onderzoek naar het ontkennen van speaker commitment. Een logische verklaring hiervoor is dat je het ontkennen van speaker commitment vrijwel altijd doet om je reputatie te verdedigen. Een volgende keer kan het dus zeer relevant zijn om ook de image repair theory in te zetten bij dit type onderzoek. En omdat imago zo’n cruciale rol speelt, is de IRT misschien zelfs beter toepasbaar bij deze onderzoeken dan de stasis theorie.
Ronja Ciere deed de MA Neerlandistiek aan de Universiteit Leiden.
Laat een reactie achter