Het kopje staat op tafel, het boek ligt naast de computer, de kat zit onder de stoel, en ik ben bij. Bij wat? Bij de tafel, bij de computer of bij de stoel? Of gewoon bij pasta pesto?
Een van de meest bijzondere ervaringen in de categorie ‘verhuizen naar Leiden’ vond ik het ontdekken van de talige constructie ‘ergens bij zijn’. De eerste keer dat ik het hoorde, dacht ik dat er gewoon nog woorden misten. De tweede keer dacht ik dat het misschien iets Brabants was – daar zeggen ze immers ook dat ze hun tas niet ‘bij’ hebben. De derde keer dacht ik dat het simpelweg een heel vreemde uitdrukking was en dat ik het zelf nooit zou gebruiken. De tiende keer hoorde ik het uit mijn eigen mond komen. Vanaf dat moment was ik bij ergens bij zijn.
Waarbij?
Maar wat betekent dat dan? Toen ik nog jong en onwetend was (een jaar geleden), dacht ik in eerste instantie dat het een indicatie was van ergens echt fysiek bij zijn. Misschien een beetje naïef, maar op zich niet onlogisch, aangezien dat de algemene, Standaard-Nederlandse betekenis van ‘ergens bij zijn’ is. Toch is dat niet wat er bedoeld wordt. Als iemand zegt: ‘restaurant bij’, betekent dat niet dat diegene zich op dat moment naast een eetgelegenheid bevindt en even niet meer snapt waar het voorzetsel nou eigenlijk thuishoort in een zin. Wat het wel betekent, is dat diegene een positieve houding heeft tegenover het idee om die avond niet zelf wat spaghetti in een pan te flikkeren, maar om een kok buitenshuis te betalen om dat voor hem te doen.
‘Ergens bij zijn’ houdt dus in dat je iets een goed idee vindt, dat je het ermee eens bent, dat het jouw goedkeuring heeft. In die zin heeft het een redelijk algemene betekenis, met als resultaat dat het in veel situaties inzetbaar is. Vanavond taco’s? Bij. Vakantie naar Lissabon? Bij. Wespen? Niet echt bij.
Wel bij variaties
Zelfs op volledige zinnen kan het een antwoord zijn: ‘Zullen we anders een dagje Rotterdam doen in plaats van Amsterdam?’ ‘Bij!’ Als je heel enthousiast bent, kun je (online) natuurlijk meerdere uitroeptekens toevoegen: ‘We kunnen ook niet naar college gaan…’ ‘Bij!!!!!!!!!’ Of je kunt de hulp van bijwoorden en bijvoeglijk naamwoorden inschakelen: ‘Ontzettend mega zeker weten sowieso bij!’.
Voor de bèta’s heb ik ook goed nieuws; nog niet zo lang geleden kwam mij namelijk de ‘ergens bij zijn’-constructie in een nieuwe dimensie ter ore. ‘Wie gaat er zo mee een kaassoufflé halen?’ ‘Duizend bij!’ Niet alleen met woorden, maar zelfs met getallen kan dus enthousiasme overgebracht worden. Men voege slechts een getal toe en de kracht van de uitdrukking wordt sterker dan je ooit met uitroeptekens bereiken zou. Maar let op: kies een semi-hoog getal, want met ‘drie bij’ werkt het dan juist weer averechts.
Wil je juist wat nonchalanter overkomen, of wil je je later misschien nog van je ‘bij zijn’ ontdoen? Hou het dan maar bij ‘bwb’ – afgetopt met een ‘denk ik’ zit je met die ‘ben wel bij’ nog helemaal nergens aan vast.
Niet bij je ouders
Nog een andere tip: bedenk van tevoren goed of je deze uitdrukking bij je ouders wil introduceren of niet. Het kan zomaar zijn dat ze aan je vragen of je vanavond zalm wil eten en dat het kleine woordje al je mond uit glipt: ‘… bij!’. Zelf kon ik het überhaupt niet laten om mijn ouders over deze uiterst interessante constructie in te lichten, maar dat was niet zonder consequenties. Wanneer ik nu mijn vader een berichtje stuur dat ik van het weekend even naar huis kom, krijg ik steevast teruggestuurd: ‘Bij!’
Lune Visser heeft Taalwetenschap gestudeerd en werkt nu op de redactie bij Nationale Opera & Ballet.
Toen ik begon te lezen, dacht ik aan de betekenis van ‘ik ben weer up-to-date’, ‘ik ben weer op de hoogte’.
Dus ik dacht aan de uitwerking het feit dat je alles door had gelezen of uit had gezocht en nu weer van de laatste ontwikkelingen op de hoogte was.
Deze betekenis van bij-zijn kende ik nog niet.