Door Marc van OostendorpThomas M. Hemy: Wreck of the Birkenhead"In een finale mag alles hoor," sprak de voetballer W. Sneijder gisteren in het avondblad. "Vrouwen en kinderen eerst. Dat gebeurt in elke finale. Ik heb nog nooit in een finale slappe hap gezien."Mijn Amsterdamse collega Ingrid van Alphen zag hem het eerst, en plaatste hem op Facebook. Wat werd hier bedoeld met … [Lees meer...] overVoetbaltaal: ‘Het werd vrouwen en kinderen eerst’
‘Lucht en leegte’ komt helemaal niet uit de bijbel!
Door Marc van OostendorpDe Nieuwe Bijbelvertaling heeft de Donald Duck gehaald. Dat onthaalt Ton den Boon in zijn nieuwe boekje Een lust voor het oog, waarin hij bijbelse uitdrukkingen verzamelt die in de omgangstaal terecht zijn gekomen: "Guus Geluk typeerde de gevoelens van zijn neef Donald Duck voor Katrien eens als 'alleen maar lucht en leegte'."Die uitdrukking … [Lees meer...] over‘Lucht en leegte’ komt helemaal niet uit de bijbel!
Woorden die maar 7 keer voorkomen op Google: doezelboekje
Door Marc van Oostendorp"Weet je wat ook een fijn woord is?" hoorde ik een vrolijk meisje gisterenavond in de trein vragen. De ander antwoordde kennelijk niet, dus gaf de stem zelf maar antwoord: "Doezelboekje."Thuis zocht ik het meteen op. Het blijkt inderdaad wat je noemt een fijn woord. Zo geeft Google zeven treffers. Zeven! Het perfecte aantal: net genoeg om te laten zien … [Lees meer...] overWoorden die maar 7 keer voorkomen op Google: doezelboekje
Geef wetenschappelijke onderzoeken vrouwennamen
Door Marc van Oostendorp Het is een patroon: een paar dagen lang razen de opvallende resultaten van onderzoek door de media. Na die paar dagen blijkt dat onderzoek nogal dubieus, gaat de storm liggen, en wordt er her en der gerectificeerd en de naam van Diederik Stapel genoemd. Slachtoffers vallen er gelukkig niet bij zulke stormen, al zou dat misschien veranderen wanneer … [Lees meer...] overGeef wetenschappelijke onderzoeken vrouwennamen
‘Ben ik soms jouw rekenmachine’?
Hoe Eugene Goostman ons allemaal gaat veranderen Door Marc van Oostendorp Eugene Goostman is 13 jaar, komt uit Odessa, bezit een cavia, en gaat onze kijk op de mensheid mogelijk op zijn kop zetten. Dat komt dan doordat hij geen mens is, maar een computerprogramma. Zaterdag wonnen de programmeurs van Eugene namelijk in Londen de zogeheten Turingtest, waarbij een aantal … [Lees meer...] over‘Ben ik soms jouw rekenmachine’?
‘Dames Spaghetti Top’
Door Marc van Oostendorp Afb. 1: Dames spaghetti top Gisteren ging ik naar de supermarkt met een Italiaanse collega die interesse heeft voor het woord spaghetti in het Nederlands. We hadden geluk: we kwamen voorbij een vestiging van Zeeman die adverteerde met een "dames spaghetti top" (afb. 1) Mijn boodschappengezel bleek niet te kunnen raden waar … [Lees meer...] over‘Dames Spaghetti Top’
Het gebaar voor ’thee’
Door Marc van Oostendorp We kwamen te spreken over het woord voor thee in de Nederlandse gebarentaal. Je houdt je ene hand in een C-vorm, rechtop. De wijsvinger en duim van je andere hand druk je tegen elkaar en beweeg je op en neer boven de holte die je met je ene hand suggereert.Het geheel ziet er met enige goede wil uit alsof je in je ene hand een mok houdt en met de … [Lees meer...] overHet gebaar voor ’thee’
Participerende neerlandistiek (#gaatgoed)
Een nieuwe aflevering van de eeuwigdurende thriller De verleden tijd van lijkenDoor Marc van OostendorpHet enige wat we nu nog rond..."So", zei Wouter Pieterse, de hoogleraar Financiële Literatuurwetenschappen die op ongelukkige wijze in een manager was veranderd en sindsdien steeds meer collega's ook in managers veranderde, terwijl hij vergenoegd om zich heen keek. "Jullie … [Lees meer...] overParticiperende neerlandistiek (#gaatgoed)
KB: ‘DBNL is veilig in de KB’
Sinds 2013 zijn de medewerkers van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) gehuisvest in de KB en voeren zij daar hun werkzaamheden uit. Per 1 januari 2015 zullen de medewerkers deel van de KB-organisatie uitmaken. De DBNL-website blijft beschikbaar en wordt voortdurend aangevuld. Wel wil de KB de DBNL-resultaten ook via andere kanalen, zoals Delpher, … [Lees meer...] overKB: ‘DBNL is veilig in de KB’
Toch weer problemen bij het eindexamen Nederlands
Door Marc van Oostendorp Ergens, hoog in een ivoren toren, zit het College voor Examens, de instelling die in Nederland verantwoordelijk is voor de centrale eindexamens. Wie het waagt om kritiek op die instelling te hebben, wordt arrogant en met minachting toegesproken. De zogeheten vakdeskundigen van die commissie weten alles beter, en zien neer op hun collega's en op de … [Lees meer...] overToch weer problemen bij het eindexamen Nederlands
Bye bye, verantwoord gebruik van de Nederlandse taal
Door Marc van OostendorpBijna ongemerkt is gisterenavond een nieuwe periode in de geschiedenis van de Nederlandse taal ingetreden. In een klein zaaltje achter een Haags café, kwamen de leden van het Genootschap Onze Taal bijeen en besloten de doelstelling van hun vereniging te veranderen. Nu is het doel volgens de statuten nog om "het verantwoorde gebruik van de Nederlandse … [Lees meer...] overBye bye, verantwoord gebruik van de Nederlandse taal
Ja, hallo!
ReparatiegroetenDoor Marc van Oostendorp"Hallo, zo had ik dat niet bedoeld hoor!" Het mooie van mijn beroep is dat je je op maandagmiddag – op kosten van de eeuwige belastingbetaler – over dat soort zinnen mag buigen. En dus luisterde ik naar een lezing van mijn collega Gertjan Postma die onder andere over dit soort onderwerpen ging.Volgens Postma zijn woorden als … [Lees meer...] overJa, hallo!
Even kijken hoor
Door Marc van Oostendorp Een van de raarste dingen die ik regelmatig zeg is even kijken hoor. En ik ben niet de enige. Het is inmiddels een algemeen gangbare Nederlandse uitdrukking geworden, en buitenlanders kunnen op het Internet zelfs nazoeken hoe het zinnetje moet worden uitgesproken. Ik ken sprekers die het ongeveer iedere drie minuten zeggen. Zo ver durf ik … [Lees meer...] overEven kijken hoor
Behoud de science fiction, red de DBNL
Door Marc van OostendorpJe moet goed zorgen voor wat ooit sciencefiction was: wanneer je niet uitkijkt, gaat wat je voor de toekomst had opgebouwd weer verloren en ben je terug bij af. Dat dreigt in Nederland, als we niet uitkijken, te gebeuren met de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL).Dit was ooit de droom: dat iedereen gratis kennis kon maken met de … [Lees meer...] overBehoud de science fiction, red de DBNL
Het menselijk vermogen om overal betekenis aan te geven
Door Marc van Oostendorp Het is al een beetje juni, want ik heb het juninummer van Onze Taal al gekregen. Het is mijn lievelingsnummer van dit jaar tot nu toe, met onder andere een artikel van Ton den Boon over de taal van de Beatles en een steengoed artikel van Frank J. over de bijzondere betekenis die we onmiddellijk lezen wanneer iemand in een artikel alleen met initialen … [Lees meer...] overHet menselijk vermogen om overal betekenis aan te geven
Wandelende pinautomaat was eerst een wandelende portemonnee
Door Ton den BoonOp Neder-L signaleerde Marc van Oostendorp onlangs de nieuwe uitdrukking 'wandelende pinautomaat'. Aanleiding was de PVV-campagnetaal waarin Nederland werd getypeerd als 'pinautomaat van Europa': een land dat 'gratis geld' verschaft aan andere landen, die daar dus zonder tegenprestaties van profiteren.Splinternieuw is die uitdrukking trouwens niet: eind … [Lees meer...] overWandelende pinautomaat was eerst een wandelende portemonnee
Het einde van de BNTL?
Door Marc van Oostendorp Ik hoorde het de afgelopen weken van van twee onafhankelijke bronnen, dus het is op zijn minst een zorgwekkend gerucht: het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis overweegt te stoppen met de BNTL, de Bibliografie voor de Nederlandse Taal- en Letterkunde. Misschien hebben eerstejaarsstudenten Nederlands tegenwoordig een beter gevoel voor humor, … [Lees meer...] overHet einde van de BNTL?
Drie hoeraatjes voor Willem Kuiper
Door Marc van Oostendorp Helaas kan ik er niet bij zijn, als Willem Kuiper vanmiddag in Utrecht geëerd wordt en een boek overhandigd krijgt. Willem is misschien wel de pionier van de neerlandistiek op het internet. Hij is tegelijkertijd een zeer consciëntieuze geleerde. En hij is ook nog eens een uiterst beminnelijk mens. Willem zat al op internet toen jullie en ik nog … [Lees meer...] overDrie hoeraatjes voor Willem Kuiper
Hoorcolleges geven is discriminatie
Door Marc van Oostendorp Ik heb me laten overtuigen door de wetenschap: ik wil geen klassieke hoorcolleges meer geven. Ze zijn verspilde tijd en moeite, je bent als docent alleen maar bezig urenlang alles voor te bereiden en ze maken het de studenten alleen maar moeilijker om de stof te onthouden. In het beste geval zijn ze alleen maar amusant, en hopelijk niet al te … [Lees meer...] overHoorcolleges geven is discriminatie
Dat ge-Miriam in ‘Geachte heer M.’
Door Marc van Oostendorp Bron: NRC Handelsblad 'I'm all yours, Marie Claude', zegt de schrijver M. ergens aan het begin van de roman Geachte heer M. van Herman Koch tegen zijn interviewster. "Hij weet dat vrouwen het leuk vinden wanneer je hun voornaam uitspreekt," merkt de verteller dan op. "Niet te vaak, want dan wordt het al snel bezitterig, maar precies goed … [Lees meer...] overDat ge-Miriam in ‘Geachte heer M.’
De menschheid zal er spijt van hebben, ’n boek is álles!
Over boekenjoden Door Marc van Oostendorp 'Boekenwurm werd boekenjood', kopte de Nieuwe Leidsche Courant in 1950 boven een artikel waarin een journalist een dag was meegelopen met een marktkoopman. Meteen schreef een lezer een boze brief, maar volgens de krant was er sprake van een 'bekende uitdrukking' die zeker niet beledigend was: "Bovendien bleek uit het artikel … [Lees meer...] overDe menschheid zal er spijt van hebben, ’n boek is álles!
De wereld zou nog best wat filologie kunnen gebruiken
Door Marc van Oostendorp De Westerse geesteswetenschappen begonnen allemaal met verbazing over hoe verschillend de mensen zijn. De Grieken hadden twee boeken die ze enorm bewonderden en dagelijks lazen, de Ilias en de Odyssee. Die waren echter in een wonderlijke mengeling van Griekse dialecten geschreven – een mengeling die, net als de inhoud van de boeken, bovendien in … [Lees meer...] overDe wereld zou nog best wat filologie kunnen gebruiken
Wat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
Door Marc van OostendorpHet zijn grote vragen, die Noam Chomsky stelt in drie nieuwe artikelen in het Journal of Philosophy: Wat is taal? Wat kunnen we begrijpen? En wat is het gemeenschappelijk belang? De artikelen zijn kort en heel duidelijk geschreven; samen vormen ze denk ik de beste inleiding op zijn eigen ('late') werk die Chomsky schreef.In het eerste artikel staat … [Lees meer...] overWat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
Wandelende pinautomaat
Een nieuwe uitdrukking Door Marc van Oostendorp Er is een nieuwe, nog nergens geboekstaafde uitdrukking het Nederlands binnengekomen: 'als een/de (wandelende) pinautomaat'. De PVV gebruikte hem in de verkiezingscampagne voor de Europese Unie regelmatig ('Nederland is de pinautomaat van Europa') maar is er duidelijk niet de uitvinder van. Er is heel gemakkelijk een grote … [Lees meer...] overWandelende pinautomaat
Sjwavuur
Eindelijk een nieuw taaljournalistiek tijdschrift Door Marc van Oostendorp Waarom heeft niet iedere krant een dagelijkse taalpagina? Nooit kom je de mens zo nabij, als in zijn taal. Verhalen over taal – en daarmee zelfs verhalen over taalwetenschap – zijn uiteindelijk verhalen over mensen. Verhalen over mensen zijn uiteindelijk verhalen over taal. Je kunt er reportages … [Lees meer...] overSjwavuur
