Een zomer met Manon Uphoff (3) De spelers (2009) valt onder andere te lezen als een roman over de macht van de taal en de macht van het lichaam. Dat is soweiso een centraal thema in Manon Uphoffs werk: de kracht van het abstracte, lichaamloze woord, de sterkte van het concrete, warme lichaam. Maar nergens wordt het zo tot in detail uitgewerkt als in De spelers. Het boek … [Lees meer...] overEen survivalpakket van mannelijkheid
Ouders passen hun woorden aan hun kinderen aan
Dat mensen anders tegen kleine kinderen spreken, weet iedereen die in de buurt van een wieg haar oren open heeft gezet: mensen praten hoger, en langzamer en mogelijk ook duidelijker. Het is vermoedelijk een biologisch automatisme: het is vrijwel onmogelijk om tegen een klein kindje op dezelfde manier te praten als tegen een vijftigjarige. Er is een onderzoeksgebied dat … [Lees meer...] overOuders passen hun woorden aan hun kinderen aan
Ende bij den drollen int weer weghen
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (20) – Nu noch Nu noch is een van de bekendste kluchten uit de late middeleeuwen. Een man klaagt bij zijn buurman over zijn vrouw die altijd ruziemaakt. Wat moet hij doen? Zijn buurman zegt: je moet vanaf nu als ze iets zegt, alleen nog maar zeggen ‘nu noch’ . Dat doet de man, maar het leidt natuurlijk vooralsnog … [Lees meer...] overEnde bij den drollen int weer weghen
Zijn denken en communiceren hetzelfde?
Een van de vele discussies die de taalwetenschap al eeuwen splijt is die van de functie van taal. Dat de mens taal heeft, kost op zijn minst moeite – moeite om de taal te leren, moeite om de hersenen te pijnigen bij het zoeken van woorden, het plaatsen van die woorden in zinnen enzovoort. Waarom doen we dat? Er zijn twee belangrijke kampen: taal is om in te denken, en taal … [Lees meer...] overZijn denken en communiceren hetzelfde?
Sonja Barend kon Gerrit Komrij niet interviewen
Ik had net de mooie biografische deelstudie van Gerrit Komrij gelezen die Arie Pos heeft gepubliceerd (De wording van Komrij), toen op YouTube een oud interview (1993) met de schrijver verscheen, door Sonja Barend, naar aanleiding van het verschijnen van zijn roman Dubbelster. Sonja Barend is nu oud en wordt beschouwd als een eerbiedwaardig iemand, een voorbeeld van iemand … [Lees meer...] overSonja Barend kon Gerrit Komrij niet interviewen
Een houder die de harige kant van de borstel aan het zicht onttrekt
Een zomer met Manon Uphoff (2) Een redacteur moet veertien jaar geleden een bijzonder goed idee hebben gehad. In de verantwoording van haar essaybundel Het moet eten, ademhalen, slapen schrijft Manon Uphoff "Eind 2008 werd ik door Uitgeverij Contact benaderd met de vraag of ik geïnteresseerd zou zijn om persoonlijk commentaar te verzorgen bij wat de uitgeverij een reeks … [Lees meer...] overEen houder die de harige kant van de borstel aan het zicht onttrekt
Knap
Taal is gevoelig voor emoties. In het nieuwste nummer van Nederlandse Taalkunde laat de Groningse hoogleraar Nederlandse taalkunde Jack Hoeksema zien hoe psychologische theorieën licht kunnen werpen op sommige verschijnselen in het Nederlands. Het is een rijk artikel, ik haal er één verschijnsel uit. Dat betreft het bijwoord knap. Hoeksema vertelt dat je emoties kunt … [Lees meer...] overKnap
Nochtan moet emmer ghestorven sijn
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (18) – Egidius-lied Het bekendste Middelnederlandse lied is inmiddels waarschijnlijk het Egidius-lied, ons overgeleverd in het zogeheten Gruuthuse-handschrift en geschreven rond het jaar 1400 in Brugge. Dat het lied zo aanspreekt komt waarschijnlijk doordat het in betrekkelijk eenvoudige taal van een universele emotie … [Lees meer...] overNochtan moet emmer ghestorven sijn
De wording van Gerrit Komrij
Arie Pos publiceert vandaag het boek 'De wording van Komrij', waarin hij beschrijft hoe een jonge Gerrit Komrij in de vroege jaren zestig 'Gerrit Komrij' uitvindt, en een identiteit opbouwt rondom vooral zijn originele kijk op de homoseksualiteit, de esthetiek en het dichterschap. Arie vertelt me over zijn boek vanuit het huis in Portugal waarin Komrij woonde. Hij geeft ook een … [Lees meer...] overDe wording van Gerrit Komrij
Een zomer met Manon Uphoff
Er zijn voor mij drie redenen om deze zomer een groot deel van het werk van Manon Uphoff te lezen of herlezen. De eerste is dat ik er zin in heb, ik beschouw Uphoff als een van de interessantste Nederlandse schrijvers van dit moment. Er staat bij haar altijd iets op het spel, ik geloof niet dat ik ooit een pagina van haar heb gelezen waarop niks gebeurde. De tweede reden is dat … [Lees meer...] overEen zomer met Manon Uphoff
De domheid van computers
Ik volg de kunstmatige intelligentie (AI) inmiddels al ruim vijfendertig jaar. De geschiedenis van dat vak is vrijwel volmaakt cyclisch. Er is een technologische vooruitgang: computers worden sneller en als gevolg daarvan werken de AI-programma's weer net wat beter. Dat betere wordt vervolgens zo geïnterpreteerd alsof we het licht nu echt gezien hebben: nog één tandje erbij en … [Lees meer...] overDe domheid van computers
Ras, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Er woedt een belangrijke maatschappelijke discussie over taal waarover je maar weinig taalkundigen hoort in het publieke domein: de discussie over hoe we allerlei identiteiten benoemen – discussie over wit tegenover blank, over slaafgemaakte, over non-binair taalgebruik, enzovoort: over de vraag in hoeverre de taal moet worden aangepast aan een veranderende sociale … [Lees meer...] overRas, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Ic saelt orconden over al
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (17) – Beatrijs De eerste regel van Beatrijs (1371) is de bekendste: ‘Van dichten komt mi cleine bate’, ‘dichten levert me weinig op’, de verzuchting van iemand die zijn beroep van het dichten zou willen maken. De tweede regel: ‘die liede raden mi dat ict late’,de mensen zeggen dat ik er beter mee kan ophouden. … [Lees meer...] overIc saelt orconden over al
Nico Keuning: De boekenfluisteraar
Onlangs verscheen het boek De boekenfluisteraar, waarin Nico Keuning vertelt over schrijvers en het schrijverschap. Hij doet dat op een originele manier, namelijk door het verslag van een schrijfcursus waarin hij zes jonge vrouwen schrijfopdrachten geeft en tegelijkertijd in aanraking brengt met de (Nederlandse) literatuur. … [Lees meer...] overNico Keuning: De boekenfluisteraar
Rust zacht, Achterberggenootschap
Het Achterberggenootschap is niet meer. Althans, het is in ruste. Veertig jaar geleden werd het opgericht, maar het huidige bestuur heeft besloten dat het genootschap inmiddels "klein, grijs en moe" is. Omdat het genootschap statutair niet kan worden opgeheven, is besloten tot een sluimerstand. Dat vertelde Pieta van Beek – de voormalige voorzitter of de sluimervoorzitter of … [Lees meer...] overRust zacht, Achterberggenootschap
30 jaar Neerlandistiek: de inzichten
Voor het 30-jarige jubileum van Neerlandistiek vroegen we een groot aantal neerlandici wat voor hun het belangrijkste inzicht is uit de neerlandistiek waar iedereen van op de hoogte zou moeten zijn. De onderwerpen van deze inzichten zijn bijna even divers als hun inzenders die van jong tot oud uit binnen- en buitenland komen. Van het ANWB-echtpaar tot popmuziekneerlandistiek en … [Lees meer...] over30 jaar Neerlandistiek: de inzichten
In memoriam Riemer Reinsma (1941-2022)
De deze week plotseling overleden Riemer Reinsma (1941-2022) was een van de aardigste mensen die ik kende, en waarschijnlijk de aardigste schrijver die ik heb gekend. Toen ik als jonkie in 1996 ineens vanuit de academie in de wereld van Onze Taal verzeild raakte, moest ik soms mijn weg nog vinden. Ik was een beetje nerveus, maar tijdens een eerste etentje met de vaste … [Lees meer...] overIn memoriam Riemer Reinsma (1941-2022)
30 jaar Neerlandistiek
Wat zijn de belangrijkste inzichten van ons vak? In een recente toespraak nam minister van OCW Robert Dijkgraaf het op voor bedreigde wetenschappers. "De waarheid verdient een stem", zei hij onder andere. "En die stem moet vrij en luid kunnen klinken." Vandaag is het 30 jaar geleden dat Ben Salemans het eerste berichtje uitstuurde voor Neder-L, het tijdschrift dat … [Lees meer...] over30 jaar Neerlandistiek
De lange k van Vlaanderen
Een weinig bekend verschil tussen het Nederlands van Nederland en dat in Vlaanderen is dat van de uitspraak van de medeklinkers aan het einde van woorden. Ik heb de indruk dat het verschil groeit, al heb ik dat nergens gedocumenteerd gezien en zelf ook nog niet voldoende onderzocht: ik heb de indruk dat die medeklinkers in het Vlaams de neiging hebben om langer te worden. Dit … [Lees meer...] overDe lange k van Vlaanderen
De ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Het zal jullie niet ontgaan zijn: het Genootschap Onze Taal heeft een nieuwe huisstijl. Het blad ziet er anders uit, de website ziet er anders uit, zelfs het logo dat al heel vele decennia overleefde, is aangepast. Maar zoals het een taalgenootschap betaamt, is de ingrijpendste wijziging er één in het taalgebruik. In ieder geval op de website wordt de lezer voortaan met je … [Lees meer...] overDe ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Nene leert rijmpjes
Drie jaar is Nene nu in Nederland – toen ze hier kwam was ze vijf en sprak ze alleen Hongaars. Dat Hongaars is nu helemaal verdwenen, het Nederlands haalt ze op haar eigen tempo in. Ze ontdekt nu de rijmpjes, haar favoriet heeft ze deze week tegen iedereen gezegd: "Wat je zegt ben je zelf, met je kop door de helft". En dan verder tot en met de verzekering van het zuur. Ik … [Lees meer...] overNene leert rijmpjes
Pap als oerwoord
Dat de vorm van het woord kukeleku niet helemaal toevallig is, kan een kind bedenken – al leert zo'n kind als ze acht is al dat er andere talen zijn waarin nét een wat ander woord hetzelfde geluid weergeeft. Maar hoe zit het met pap? Ook het feit dat dit woord met pa begint, is misschien niet helemaal toevallig. Dat beweert de Hongkongse onderzoeker Ian Joo in een nieuw … [Lees meer...] overPap als oerwoord
Wat betekenen aanhalingstekens?
Begin een wetenschappelijk artikel met de zin "This paper addresses what may strike some as only a marginal phenomenon" en ik zal je artikel tot de laatste zin lezen. De Brusselse taalkundige Philippe De Brabanter begint zijn nieuwe artikel in Journal of Linguistics zo. Het 'marginale verschijnsel' in kwestie is het aanhalingsteken. Want wat betekent die? Om te beginnen zijn … [Lees meer...] overWat betekenen aanhalingstekens?
Hoe meer mensen een taal leren, hoe makkelijker die taal wordt
Wordt een taal gemakkelijker wanneer veel mensen haar leren? Daarover woedt al enige tijd discussie in taalkundige kringen. Aan de ene kant hebben mensen een bijna instinctieve afkeer van de gedachte dat je talen uberhaupt op een schaal zou kunnen plaatsen van eenvoudig naar complex. Dat idee is in het verleden ook wel misbruikt om racistische gedachten te ondersteunen: simpele … [Lees meer...] overHoe meer mensen een taal leren, hoe makkelijker die taal wordt
In desen grondelosen wiele der Simpelheit
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (16) – Die geestelike brulocht van Jan van Ruusbroec Jan van Ruusbroec (1293-1381) schreef misschien voor godsdienstige tijdgenoten die niet voldoende Latijn kenden om de theologische literatuur te kunnen volgen, en er zijn mensen die beweren dat hij zelf misschien maar matig Latijn kende. Toch zijn zijn werken zijn … [Lees meer...] overIn desen grondelosen wiele der Simpelheit
