Een trein rijdt heel snel op vijf mensen af. De trein heeft een probleem en kan alleen stoppen als er een zwaar object op het spoor wordt gegooid. Jij staat op een brug en er staat een heel dikke man naast je. De enige manier om de trein te stoppen is hem op het spoor te duwen. Hierdoor sterft hij, en red je de vijf mensen. Zou je hem duwen? De meeste mensen vinden dit een … [Lees meer...] overMoraal met een accent
Eindelijk wél vertaalt
Dankzij Tonnus Oosterhoff heb ik het gevoel dat ik Sara Burgerhart voor het eerst echt gelezen heb. Ik ben er, als trouwe neerlandicus, een paar keer doorheen gegaan, en, heus, het is een interessant verhaal, vaardig verteld, zoals dat heet, een verhaal waar de historische sensatie vanaf spat, eenvoudigweg doordat de personages levensecht zijn en vrij alledaagse dingen … [Lees meer...] overEindelijk wél vertaalt
Taal in het regeerakkoord
Dat taal in Nederland de laatste jaren steeds meer een politiek onderwerp is geworden, blijkt onder andere uit het concept-coalitieakkoord dat gisteren werd gepresenteerd. Hoewel dit niet eens het allerdikste regeerakkoord aller tijden is, was er niet eerder zoveel aandacht voor taal als in 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'. Wat overigens nu ook weer niet … [Lees meer...] overTaal in het regeerakkoord
10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
Tien jaar is een lange tijd – wat kan er in die tijd niet allemaal gebeuren!. Tien jaar geleden schreef ik op deze site mijn eerste dagelijkse stukje, over het Engels. Als je toen had gezegd dat er in 2021 in Nederland eigenlijk alleen nog maar Engels zou worden gesproken, en dat mensen je verwilderd hadden aangekeken als je in de supermarkt om 'een halfje brood' zou vragen, … [Lees meer...] over10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
Verschillende typen zinnetje
De ene taalkundige schreef een artikel over 'twee typen subject' en de ander verbaasde zich over die titel: na woorden als soorten en typen komen toch vooral meervoudige zelfstandig naamwoorden voor? Waarom heette dat artikel dan niet 'twee typen subjecten'? Samen schreven Hans Broekhuis en Ina Schermer nu een artikel over deze constructie. Zo gaat dat in de taalkunde: om over … [Lees meer...] overVerschillende typen zinnetje
What is good enough for Jesus
Jaap Dieleman uit Zeewolde blijkt momenteel een van de grootste tijdschriftuitgevers van Nederland: miljoenen exemplaren van zijn tijdschrift worden gratis huis aan huis verspreid. Hij verkondigt er kennelijk een blijde boodschap in, want hij is een evangelist, maar dat is dan wel de blijde boodschap dat het einde der tijden aankomt, en dat het vaccin tegen corona daar een rol … [Lees meer...] overWhat is good enough for Jesus
Hoe hun hebben doorbreekt
Zou het in Haarlem begonnen zijn? De allereerste verwijzing naar hun hebben vinden we in ieder geval in een artikel in De nieuwe taalgids uit 1911. J.A. Vor der Hake (uit Haarlem) schrijft: In plat Utrechts en eveneens b.v. in het dialekt van Gouda is Hullie gongen der niet heen heel gewoon.Ook in 't dialekt van de Veluwe is hullie één van de vormen voor … [Lees meer...] overHoe hun hebben doorbreekt
De nieuwe taalregel van het jaar 2021
We zijn eruit: het Nederlands kan worden uitgebreid met een zeer goede taalregel, streng en ingewikkeld. De kwaliteit van de inzendingen heeft de jury – dit jaar bestaande uit een delegatie van de hoofdredactie van Neerlandistiek en de taalregeldeskundige Wouter van Wingerden – aangenaam verrast. Het bleek nodig zijn om de ingezonden regels in de praktijk te beproeven. Bij een … [Lees meer...] overDe nieuwe taalregel van het jaar 2021
Jelle Stegeman over de geschiedenis van het Nederlands
De emeritus hoogleraar Jelle Stegeman van de Universiteit van Zürich schreef een monumentale geschiedenis van het Nederlands. Marc van Oostendorp sprak met hem, via Zoom, voor het elektronisch tijdschrift Neerlandistiek. De beeldkwaliteit is niet geweldig. Je kunt ook luisteren, als podcast: … [Lees meer...] overJelle Stegeman over de geschiedenis van het Nederlands
De statistiek van onze fantasieën
Uit romans kun je veel leren over hoe de wereld in elkaar zit. In ieder geval de wereld van de fantasie, die natuurlijk een onderdeel is van de zogeheten 'echte' wereld, want die fantasie komt voort uit mensenhoofden en spookt rond in mensenhoofden en doet mensenhoofden veranderen. Als je alle romans die in een bepaalde taal in ons taalgebied verschenen zijn, krijg je … [Lees meer...] overDe statistiek van onze fantasieën
Wat kan een computer het vermogen om te doen leren?
Er is belangrijk nieuws in een van de heftigste taalkundige discussies van de afgelopen vijftig jaar. We doen even een experiment met het taalmachientje onder je hersenpan. Wat betekent de volgende zin? Wat geloof jij dat de actrice gisteren gekocht heeft? De vraag is nu: wat is het lijdend voorwerp van gekocht? Dat is als je Nederlands spreekt hopelijk geen ingewikkelde … [Lees meer...] overWat kan een computer het vermogen om te doen leren?
De eerlijkste man die ik ken
Gisteren bleek ineens dat Gertjan Postma vandaag met pensioen gaat. Gertjan! Een van de slimste, een van de eigenzinnigste, een van de meest jongensachtige en een van de aardigste taalkundigen van Nederland. En iemand op wie waarschijnlijk iedereen die hem kent weleens boos is geworden. De eerste keer dat ik hem tegenkwam, was na het allereerste taalkundige praatje dat ik … [Lees meer...] overDe eerlijkste man die ik ken
Marokkaanse tong-acrobatiek
Marokkanen zeggen helemaal niet meer sj dan andere Nederlanders. Sterker nog, het lijkt erop dat ze juist minder sj zeggen. Dat zijn verrassende resultaten, in een nieuw artikel in Nederlandse Taalkunde. Het verschil tussen s en sj zit in de positie van de tong: bij beide klanken houd je de voorkant omhoog zodat er boven in de mond, bij het harde verhemelte een vernauwing … [Lees meer...] overMarokkaanse tong-acrobatiek
Persoonlijke taalpolitiek
Terwijl ik een artikel over de taalpolitiek van België aan het lezen was, drong gaandeweg tot me door hoe hopeloos fout de taalpolitiek van dat land is. Hoe er fundamenteel verkeerd over taal wordt nagedacht, en hoe dat betekent dat er geen echt rechtvaardig taalbeleid kan ontstaan. Het betreft een artikel van de Leuvense sociaal-politiek filosoof Helder De Schutter in het … [Lees meer...] overPersoonlijke taalpolitiek
Ik ga stad
Er is een nieuwe constructie en die leidt bij sommigen tot drastische beslissingen: Wat is hier aan de hand? Gert-Jan Schoenmakers en John David Storment zochten het uit, en schreven er een artikel over in de onlangs verschenen bundel Linguistics in the Netherlands 2021. Ze vonden om te beginnen elders op Twitter inderdaad zinnen zoals: hoelaat ben je stad dan want ik … [Lees meer...] overIk ga stad
Wedstrijd: bedenk de nieuwe taalregel 2021
De redactie van Neerlandistiek heeft het er het afgelopen jaar bij laten zitten. Waar we in eerdere jaren met grote regelmaat een wedstrijd uitschreven voor nieuwe taalregels voor het Nederlands, hebben allerlei omstandigheden ons daar in 2020 van weerhouden. Maar een pandemie mag natuurlijk geen reden zijn om de Nederlandse taal te laten ondergaan in … [Lees meer...] overWedstrijd: bedenk de nieuwe taalregel 2021
Tegen de ontroostbaarheid
Troost is op een vreemde manier overdraagbaar. Je kunt troost vinden in de gedachte dat andere mensen ook op zoek zijn naar troost, zelfs als zij dat niet meteen kunnen vinden. Voor andere sentimenten geldt dat niet. Een mens wordt doorgaans niet vrolijk van het feit dat andere mensen vruchteloos proberen vrolijk te zijn, niet hoopvol van andermans wanhopige zoektocht naar … [Lees meer...] overTegen de ontroostbaarheid
Taal tegen de feiten
Welk van de volgende twee zinnen is waar? Als 221 een priemgetal was, kon je het niet door 17 delen.Als 221 een priemgetal was, kon je het door 17 delen. De meeste mensen zullen vinden dat de eerste waarder aanvoelt dan de tweede. Maar waarom? Een priemgetal is een getal dat je alleen door 1 of door zichzelf kunt delen. Beide zinnen gaan dus over een situatie die sowieso … [Lees meer...] overTaal tegen de feiten
Zijn verkrachters gestoord?
Het interessantste publieke debat van de laatste jaren gaan over manieren om voorzichtiger met taal om te springen in datzelfde publieke debat: is het verkieslijk geen blank meer te zeggen maar wit, mag iemand zelf bepalen met wat voor voornaamwoorden we naar hem, haar of hen verwijzen, enzovoort? De discussie wordt door voor- en tegenstanders soms gevoerd met een vleugje … [Lees meer...] overZijn verkrachters gestoord?
Stijl op school
Over het schoolvak Nederlands valt kennelijk van alles te zeggen. Maar als er nu ergens consensus over is, is het waarschijnlijk dat er wel wat meer aandacht mag komen voor schrijven. Het kost docenten onnoemelijk veel tijd, want opstellen corrigeren is bewerkelijker dan welke andere nakijktaak ook. Maar dan moet de overheid die tijd maar maken, en zorgen dat er meer … [Lees meer...] overStijl op school
Zaid is de slimste van zijn broers
De middeleeuwse Arabische grammaticus Al-Sirafi is de auteur van een puzzel die taalkundigen nog steeds bezig houdt. Onlangs plaatsten vier studenten van het Amerikaanse MIT er een artikeltje over. Dit is het puzzeltje: de volgende zin lijkt goed: Zaid is de slimste van zijn broers. Het probleem is dat je Zaid meestal niet onder zijn eigen broers schaart. Als iemand je … [Lees meer...] overZaid is de slimste van zijn broers
“Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen.”
Bedreigen en beloven De parlementaire democratie in Nederland heeft een nieuw dieptepunt bereikt: voor het eerst in decennia heeft een Kamerlid een ander Kamerlid in de nationale vergaderzaal persoonlijk bedreigd. Althans, een FvD-Kamerlid voegde de D66'er Sjoerd Sjoerdsma toe: "Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen." Er zijn dan altijd slimmerds die opmerken … [Lees meer...] over“Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen.”
De toekomende tijd bij Louise Glück
Het was een briljant idee, vorig jaar, om een gedicht van de toen verse Amerikaanse Nobelprijswinnares Louise Glück door scholieren te laten vertalen naar het Nederlands. Vertalen wordt in het onderwijs behalve bij Grieks en Latijn geloof ik maar weinig gedaan, en zeker het vertalen van gedichten niet. Een dichteres als Glück heeft bovendien als voordeel dat ze in toegankelijk … [Lees meer...] overDe toekomende tijd bij Louise Glück
Wat betekent ‘deze tafel’?
Een van de belangrijke inzichten van de taal uit de twintigste eeuw is dat er twee lagen van betekenis zijn. Meestal beschrijven we die als volgt: er is een laag van de 'letterlijke' betekenis van bijvoorbeeld een zin, die je kunt bepalen los van de context waarin die zin eventueel gezegd is. Dat noemen we de semantiek. En er is een laag, de pragmatische, die gaat over de … [Lees meer...] overWat betekent ‘deze tafel’?
Kennelijk ben ik een taaldenker
Wil je je huis binnen een mum van tijd tot een bewoonde boekenkast maken, begin een blog. Binnen de kortste keren worden je ongevraagd allerlei publicaties toegestuurd. Ik heb twee werkgevers en een bewoonde boekenkast, dus ik heb drie ruimtes voor boeken, maar ook drie adressen waar mensen boeken naartoe kunnen sturen, soms krijg ik dus zelfs boeken dubbel. Dat alles is … [Lees meer...] overKennelijk ben ik een taaldenker
