Verwarwoordenboek vervolg (258) al / vast / alvast Verwarring over deze woorden is vaak niet nodig. Maar het taalgebruik blijft grillig. al eerder dan gedacht of verwacht; ‘vroegtijdig’ Is het al zo laat?Ah, daar ben je al. vast zonder te wachten, intussen; vaak met aspect van … [Lees meer...] overal / vast / alvast
Artikel
Antidisciplinariteit
Het is een interessant verschijnsel: soms lees je iets dat je nooit eerder hebt gelezen en waar je nooit expliciet je eigen gedachten over hebt geformuleerd maar waarmee je het zo eens bent dat je zeker weet dat je het altijd al had gedacht. Ik had dat deze week met een kritisch artikel over de roep om interdisciplinariteit in het onderzoek in het mooie … [Lees meer...] overAntidisciplinariteit
De ‘Spiegel der duecht’ : Proloog en exempel [1]
Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen,zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar:Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection 1131,bezorgd door Willem Kuiper en Inge van Outryve. Proloog en exempel [1] … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’ : Proloog en exempel [1]
De ‘Spiegel der duecht’
De Nederlandse bewerking (1515) van 'Le livre du Chevalier de La Tour Landry pour l'enseignement de ses filles' (1372) Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen, zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar: Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’
Niet genoeg vinkjes om dominee te worden
Hoe noem je ook alweer iets wat nog best aardig van kwaliteit is maar toch onderdoet voor de top? B-kwaliteit? Die blijkt in de praktijk meestal enorm mee te vallen en het verschil heeft alleen maar te maken met grotere merknamen met meer reclamemogelijkheden. Hoe dan ook, ik zit met een ingewikkelder kwestie. Naast de negentiende-eeuwse domineedichter en de prozapastoor die … [Lees meer...] overNiet genoeg vinkjes om dominee te worden
De computer kent vreemde talen
Hét taalkundige artikel dat de laatste tijd waarschijnlijk het meest besproken is door taalkundigen heet One model for the learning of language van Yuan Yang en Steven Piantadosi. Op de sociale media, in de koffiekamers, op Zoom, overal heb ik al over dit artikel gehoord. Tegelijkertijd heeft volgens mij geen niet-taalkundige over het artikel gehoord: er is geen nieuwsmedium, … [Lees meer...] overDe computer kent vreemde talen
Etymologica: winterkoninkje
Er zijn maar weinig vogels die genoemd worden met een verkleinwoord. Ik ken eigenlijk alleen ’t roodborstje, ‘t puttertje en ’t winterkoninkje. Ze zijn ook alle drie bijzonder klein. Maar andere vogels die toch ook klein zijn krijgen een volwassen naam: mus, spreeuw, koolmees, kneu. Natuurlijk kun je ook zeggen musje, spreeuwtje, enzovoorts, maar … [Lees meer...] overEtymologica: winterkoninkje
Ik snap je dat je dit schrijft
Je kunt iemand snappen. Je kunt iets snappen. Maar je kunt ook iemand iets snappen: Over deze intrigerende constructie, die behalve in het Nederlands ook in het Engels en het Duits bestaat, al wordt hij in alle drie de talen als een beetje marginaal beschouwd, gaat een nieuw artikel van Friederike Moltmann. Je vindt de constructie, zegt zij, bij twee soorten werkwoorden: … [Lees meer...] overIk snap je dat je dit schrijft
Deuk in een pakje boter
Na zijn uitschakeling in 1992 in de kwartfinales van Wimbledon verbaasde Boris Becker zich: hóe kon Andre Agassi hém in vredesnaam verslaan? Volgens de sportpers (en Becker zelf) sloeg Agassi die dag alles goed, de ballen belandden niet zelden op de lijn. Becker verloor niet alleen die dag in 1992 maar zeer vaak van de Amerikaan en dat raakte hem. Zozeer zelfs, dat Becker zelfs … [Lees meer...] overDeuk in een pakje boter
Eerste resultaten van de koeientaalquiz
In het najaar 2021 riepen we via het Meertens Panel en sociale media mensen op om de koeientaalquiz in te vullen. In deze quiz vroegen we naar de betekenis van verschillende geluiden die een koe produceert in diverse situaties. De meeste geluiden van de koeien die te beluisteren zijn in de quiz, zijn afkomstig uit het onderzoek van dr. Gerhard Jahns en dr. Klaus Walter van … [Lees meer...] overEerste resultaten van de koeientaalquiz
Middeleeuwse huisnamen van een West-Brabants dorp
Zoals u misschien weet, hadden vroeger veel huizen karakteristieke huisnamen waarmee ze binnen de gemeenschap bekend stonden. Dankzij deze namen kon grondbezit gemakkelijk geïdentificeerd worden zonder dat daar huisnummers, een kadaster of een landmeterskaart voor nodig was. Zo waren er in middeleeuws Antwerpen huizen die dLuijaert, de Conte (= … [Lees meer...] overMiddeleeuwse huisnamen van een West-Brabants dorp
Voornamen in België
Voornamendrift 88 Vinden Nederlandse ouders andere voornamen mooi dan Belgische ouders? Dat kan maar beperkt onderzocht worden. Want waar in Nederland de populariteit van voornamen vanaf 1790 in de Nederlandse voornamenbank gegeven wordt, staan die voor België pas vanaf 1995 online bij Statbel. Nu heb ik vroeger al eens jaarlijkse gegevens gekregen van de Belgische Algemene … [Lees meer...] overVoornamen in België
Schaduwleven en onethisch hergebruik
In 2008 publiceerde Jan Paul Schutten Kinderen van Nederland, een geschiedenisboek voor kinderen. Het hoofdstuk over de achttiende eeuw had als titel ‘Otto’. Schutten gebruikte daarvoor een boek dat Arianne Baggerman en ik in 2005 hadden gepubliceerd bij uitgeverij Wereldbibliotheek, Kind van de toekomst. De wondere wereld van Otto van Eck (1790-1798). Schutten gaf een … [Lees meer...] overSchaduwleven en onethisch hergebruik
“Wildi muse?”“Of icse wille!”
Vanden Vos Reynaerde - Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (13) De held van Vanden vos Reynaerde (geschreven tussen ongeveer 1260 en 1270) bereikt alles wat hij wil dankzij zijn grote taalvaardigheid, zijn talent om zijn gesprekspartner te doorzien en precies te zeggen wat nodig is om deze te manipuleren. Het dierenepos, geschreven door een schrijver … [Lees meer...] over“Wildi muse?”“Of icse wille!”
Een fabel uit de Middelnederlandse ‘Esopet’
Omdat de historische Aisopos / Aesopus een slaaf was, mocht hij niet over mensen schrijven, en daarom schreef hij over dieren. Zijn dierenfabels bleven voortleven na zijn dood en werden vooral door redenaars gebruikt als voorbeeldige verhalen. Omdat welsprekendheid systematisch onderwezen werd in de oude wereld werden zij een vast onderdeel binnen het rhetorica onderwijs en … [Lees meer...] overEen fabel uit de Middelnederlandse ‘Esopet’
Des was Reynaert harde blide
Wie het meesterwerk Van den vos Reynaerde kent, weet hoe het de arme Bruun is vergaan, de beer die door een ongelukkig samenstel van opportunisme, vraatzucht en goedgelovigheid een eenvoudig slachtoffer werd van de slimme vos. De honing die bij Reynaert zo slecht gevallen zou zijn dat hij zich niet gewillig door Bruun kon laten meevoeren naar het hof, bleek zich in een open … [Lees meer...] overDes was Reynaert harde blide
Ostendoorp
Zogeheten spellingfouten interesseren me geen zier. Als morgen de Spellingwet wordt opgeheven, hef ik het glas. Iedereen doet maar, en we zien wel waar het schip strandt, dat is mijn orthografisch devies. Maar ik maak een uitzondering voor namen. Bijvoorbeeld mijn eigen naam: ik ben niet Mark van Oostendorp of Marc Oostendorp. Dat zijn echt anderen. Ik probeer het bij … [Lees meer...] overOstendoorp
Corpus Oudnederlands Online!
Wie na de recente publicaties over het Oudnederlands op Neerlandistiek (zie hier en hier) nog meer te weten wil komen over de oudste fase van onze taal, kan zijn hart ophalen. Deze week heeft het Instituut voor de Nederlandse Taal het Corpus Oudnederlands online heeft gezet. Daarmee hebben liefhebbers van het Oudnederlands naast het Oudnederlands Woordenboek (ONW) de Inleiding … [Lees meer...] overCorpus Oudnederlands Online!
geslacht / gender / sekse
Verwarwoordenboek vervolg (257) geslacht / gender / sekse De woorden hebben betrekking op verschillende aspecten van vrouwelijkheid en mannelijkheid. geslacht formele variant van sekse, genitaal kenmerk van man of vrouw Dit is wel een heel ouderwets formulier, want er staat nog ‘geslacht M/V’.Dit schilderij … [Lees meer...] overgeslacht / gender / sekse
Mijn Triuwa: gezongen Oudnederlands uit duizend jaar oude bronnen
Ik heb een leuk nieuwtje met u te delen: muzikaal trio Under the Surface brengt op hun nieuwe album “Miin Triuwa” (Mijn Trouw) liederen ten gehore met duizend jaar oude teksten gezongen in de gereconstrueerde uitspraak van toen. Dit album is inmiddels met veel lof door de muziekredacties van Trouw en NRC ontvangen dus we hebben hier echt met iets … [Lees meer...] overMijn Triuwa: gezongen Oudnederlands uit duizend jaar oude bronnen
Dans bekijken met taalkundige middelen
Soms heeft een dans duidelijk een betekenis. Mensen die ernaar kijken kunnen min of meer navertellen wat er gebeurt in de Notenkraker. Hoe is dat mogelijk? Hoe stoppen de dansers betekenis in wat ze dansen en hoe halen de kijkers die betekenis er weer uit? Over die fascinerende kwestie verschijnt binnenkort een artikel in het Journal of Semantics (hier is een gratis … [Lees meer...] overDans bekijken met taalkundige middelen
Hoe teken je een dialectkaart?
Ter nagedachtenis aan Jan van Bakel, de ontwerper van 't cartografische programma CARTO door Jan Stroop “De meeste dialectologen hebben geen verstand van cartografie.” Zo dacht ik erover in 1973, maar ik denk er nog steeds zo over, want de situatie is sindsdien nauwelijks veranderd. De kaartjes in ’t pas verschenen Dialectendoeboek laten dat goed zien. ’t Is natuurlijk … [Lees meer...] overHoe teken je een dialectkaart?
Mark aan het woord, dan is het Engels nabij
Als Mark Rutte aan het woord is, is het Engels niet ver weg. Het ging er hier vaker over. Vooral op zijn wekelijkse bezoek bij de vrienden van de pers, vrijdagmiddags in Nieuwspoort, grossiert hij in de taal van over het water. Neem de laatste keer dat de premier er optrad, de elfde februari van dit jaar. Soms betreft het Engels in een Nederlandse jas (“die ene … [Lees meer...] overMark aan het woord, dan is het Engels nabij
De vrouw zonder clitoris
Recensie van Make women come van Nina de la Parra Is een vrouw van 23 ‘klein’? In haar debuut Make women come heeft Nina de la Parra (1987) ervoor gekozen om twee versies van het personage Nina te laten optreden: ‘kleine Nina’ van 23 en ‘grote Nina’ van 33. De oudere versie zou de jongere voor fouten en vergissingen willen behoeden en waarschuwt af en toe achteraf. ‘Grote … [Lees meer...] overDe vrouw zonder clitoris
Alle hens aloud?
Etymologica Ludo Permentier is een van de twee vaste columnisten van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Hij schrijft over woorden en uitdrukkingen die hem in het leven van alledag opvallen. Op 25 november 2021 luidde de titel van zijn bijdrage Alle hens aan dek. Aanleiding voor dat stuk was een uitspraak van de Belgische premier Alexander De Croo dat het in de … [Lees meer...] overAlle hens aloud?
