Voor het 30-jarige jubileum van Neerlandistiek vroegen we een groot aantal neerlandici wat voor hun het belangrijkste inzicht is uit de neerlandistiek waar iedereen van op de hoogte zou moeten zijn. De onderwerpen van deze inzichten zijn bijna even divers als hun inzenders die van jong tot oud uit binnen- en buitenland komen. Van het ANWB-echtpaar tot popmuziekneerlandistiek en … [Lees meer...] over30 jaar Neerlandistiek: de inzichten
Jubileum30
Harry Mulisch had een hondje
Waar Salvador Dalí een miereneter had, had Harry Mulisch een teckel die Schloempie heette. Wanneer de hond van Mulisch na menig jaar trouwe dienst overleed, haalde hij een nieuwe hond, weer een teckel, en noemde die Schloempie. Ik vermoed dat er minstens vijf Schloempie’s in het leven van Mulisch voorbij gekomen zijn, misschien zelfs meer. Ik weet niet waar ze begraven liggen, … [Lees meer...] overHarry Mulisch had een hondje
De Nederlandse literatuur heeft wereldbestormers
In 1998 begon ik mijn studie aan de Universiteit Utrecht. Niet bij Nederlands, maar bij Duits. Ik kreeg daar les van de geëngageerde dichter en germanist Gregor Laschen – een 68-er die zijn wilde haren nooit was verloren. Hij schetste in zijn colleges een beeld van de Duitse literatuur als een traditie van wereldbestormers die ons steeds opnieuw kunnen inspireren tot … [Lees meer...] overDe Nederlandse literatuur heeft wereldbestormers
Er bestaat wel degelijk een digitaal handschrift
Stelt u zich een handgeschreven kladje van een literaire tekst voor. Hoogstwaarschijnlijk bevat die toevoegingen in de marge of tussen de regels en vele doorhalingen. Wat zeker is: het is geschreven in het kenmerkende handschrift van de schrijver. Stelt u zich nu dezelfde tekst voor, maar dan geschreven in een tekstverwerker. Wat we nu zien? In ieder geval geen toevoegingen of … [Lees meer...] overEr bestaat wel degelijk een digitaal handschrift
Alle taalverandering veroorzaakt variatie
Klagen over taal: ’t is van alle tijden. Ook ik moet bekennen dat de ziekte me niet vreemd is. Hoor ik in mijn omgeving wendingen als het boek wat ik gelezen heb of het boek die daar ligt, dan begint de taalpurist in mij zich spontaan op te winden. Taal is nu eenmaal een deel van onze identiteit, en daar morrel je niet zomaar aan. Maar: het kan verfrissend zijn die agitatie af … [Lees meer...] overAlle taalverandering veroorzaakt variatie
De neerlandistiek is een creatieve krachtcentrale
Als er één inzicht uit de neerlandistiek is dat brede bekendheid verdient, dan is het wel dat de grenzen van het vak de afgelopen decennia aanzienlijk zijn verruimd. Toen Ben Salemans dertig jaar geleden het eerste berichtje over Neder-L de wereld in stuurde, was die verruiming al enige tijd gaande. Als ik mij tot het letterkundige smaldeel beperk: de literaire tekst werd niet … [Lees meer...] overDe neerlandistiek is een creatieve krachtcentrale
Leestekens verdienen onderzoek
In het kader van een letterkundig college dat ik vorig jaar volgde, heb ik me bezig gehouden met de roman Malva (2015) van Hagar Peeters. Niet alleen letterkundig maar ook taalkundig gezien is dit een interessante roman, omdat één talig element hier een bijzondere rol speelt: de puntkomma! Maar wat is eigenlijk de functie van de puntkomma, in het algemeen en in deze roman? … [Lees meer...] overLeestekens verdienen onderzoek
Alle Nederlanders moeten Van Eemeren & Grootendorst lezen
Toen ik Nederlands studeerde aan de UvA, eind jaren tachtig, begin jaren negentig, kende de studierichting vier pijlers: moderne letterkunde, historische letterkunde, taalkunde en taalbeheersing. Het zal me niet verbazen als dit vandaag de dag nog zo is, al is het mogelijk dat een van de specialisaties vanwege een tekort aan studenten inmiddels is opgeheven. Zoals … [Lees meer...] overAlle Nederlanders moeten Van Eemeren & Grootendorst lezen
Een (spreek)woord op zijn pas is een daalder waard
Tijdens mijn opleiding Taalwetenschap heb ik het geluk gehad dat ik al veel heb mogen leren over de Nederlandse taal. Eén inzicht kiezen is dan ook lastig, want er zijn opties genoeg. Maar gezien ik echt zelf mag kiezen is de keuze toch niet zó lastig. Want wat mij nou echt trekt, en het zal niemand die bekend is met mijn werk verbazen, zijn toch de spreekwoorden. En ook de … [Lees meer...] overEen (spreek)woord op zijn pas is een daalder waard
Het is moeilijk te zeggen wie (nog) dialect spreekt
Beeld je even in dat je samen met nog een twintigtal andere mensen in een ruimte zit. Je gaat een lezing bijwonen en de eerste vraag die wordt gesteld luidt: wie van jullie spreekt een dialect? Nu mag je die vraag even denkbeeldig beantwoorden. Zou je je hand opsteken in zo’n situatie of niet? Misschien denk je: ik ben opgevoed in het (standaard)Nederlands en dat is ook de … [Lees meer...] overHet is moeilijk te zeggen wie (nog) dialect spreekt
Onderwerp en gezegde zijn een ANWB-echtpaar
Om over taal te kunnen praten heb je een vakwoordenschat nodig, net zoals je een vakwoordenschat nodig hebt om over het plaatsen van kozijnen, het leggen van een betonvloer of het lubben van biggen te kunnen praten. Die laatste drie vakwoordenschatten leren de meeste mensen niet op school, maar de vakwoordenschat van het onderwerp taal krijgt iedereen in het Nederlandse … [Lees meer...] overOnderwerp en gezegde zijn een ANWB-echtpaar
Het verhaal van Reynaert slaat ook in Oekraïne een brug naar humaniteit
Voordat een agressor daar alles in puin begon te schieten, had Oekraïne een bloeiende tekenfilmindustrie. Veel van het jonge talent van deze democratie-in-opbouw voelde zich aangetrokken door het samenspel van beeld en verhaal, tekenkunst en woordkunst, versterkt door digitale technologie. De regering steunde deze creatieve industrie in woord en daad, en zowel makers als … [Lees meer...] overHet verhaal van Reynaert slaat ook in Oekraïne een brug naar humaniteit
We moeten af van “de Nederlandse literatuur”
Ook meer dan een kwarteeuw later blijft dit voor mij een van de meest revelerende passages uit de geschiedenis van de neerlandistiek: “Eigenlijk zijn er drie literaturen: de Nederlandse, de Vlaamse, en de Vlaamse voor zover erkend door de Nederlandse uitgevers. De tweede kent de Noord-Nederlander niet – er is dus geen sprake van een eenheid. De eerste en de derde samenvoegen … [Lees meer...] overWe moeten af van “de Nederlandse literatuur”
Een taaladviseur is als een muziekleraar
Ze kwam binnen voor een bespreking over haar scriptie in wording. Het was in de tijd dat ik uit nieuwsgierigheid de gewoonte had ontwikkeld om bij letterenstudenten te noteren hoe vaak ze het woordje ‘hun’ gebruiken als onderwerp. Zo interessant, en dan vooral die negatieve oordelen. Wat zou daar achter zitten? En ja, deze studente gebruikte ook een paar keer deze constructie. … [Lees meer...] overEen taaladviseur is als een muziekleraar
Genderneutrale voornaamwoorden zijn een wonder
Als je het over mij en mijn blogs hebt, kun je prima zeggen: ‘Ludmilla en haar leuke blogs.’ (Vooropgesteld dat je mijn blogs leuk vindt, natuurlijk.) Ik ben een vrouw, dus ik voel me aangesproken als je naar mij verwijst met ‘zij’ of ‘haar’. Maar niet voor iedereen ligt het zo simpel. Tot voor kort was de algemene opvatting dat er twee genders waren: man en vrouw. … [Lees meer...] overGenderneutrale voornaamwoorden zijn een wonder
Vrij schrijven begint met verbieden
Voordat ik als lerarenopleider aan de slag ging, heb ik een paar jaar les gegeven aan het Nienoordcollege in Leek (geen betere plaatsnaam om je schoolcarrière te beginnen) waar ik al tijdens mijn stage drie eindexamenklassen onder mijn hoede kreeg. Een van mijn collega’s werd Boris Wanders, die later nog een van initiators werd van het Technasium, maar dertig jaar terug vooral … [Lees meer...] overVrij schrijven begint met verbieden
Mijn vogel is niet jouw vogel
Zeg: kijk een vogel, en leer me de vogel zien- Herman De Coninck Kinderlijk complex waren de taalfilosofische vragen waarmee ik als student de opleiding Germaanse Taal- en Letterkunde indook. Magie vond ik het. Hoe we elkaar begrijpen. Hoe ons strottenhoofd, onze tong en lippen, onze stembanden samen wat gekkigheid doen en daar dan een woord uitkomt. Tafel, gelukzaligheid, … [Lees meer...] overMijn vogel is niet jouw vogel
Leve de wijdlopige middeleeuwse roman!
Toen met name mijn Noord-Nederlandse collega’s in het begin van de negentiende eeuw op de vleugels van de Romantiek – de taal is de ziel van het volk – zich bezig gingen houden met middeleeuwse literaire teksten, betraden zij een wereld die hen volkomen vreemd was. Uitzonderingen daargelaten verkeerde men in de vaste overtuiging dat die Middeleeuwen weliswaar taalkundig … [Lees meer...] overLeve de wijdlopige middeleeuwse roman!
Neerlandici zijn onmisbaar
Als er iemand is die afgelopen decennia heeft laten zien hoe waardevol, scherp en origineel de bijdrage van de neerlandistiek kan zijn, dan is dat wat mij betreft wel Maaike Meijer. Nog afgezien van haar vele artikelen over Nederlandse literatuur en haar uiterst lezenswaardige biografieën over M. Vasalis en F. Harmsen van Beek, weet Meijer als geen ander te demonstreren hoe ver … [Lees meer...] overNeerlandici zijn onmisbaar
In de literatuur zijn meer kranke fantasieën nodig
In september 2018 heb ik alle delen van de Geschiedenis van de Nederlandse literatuur tweedehands aangeschaft. Mijn lectuur vordert erg langzaam, omdat ik de literaire teksten die in deze negendelige literatuurgeschiedenis worden besproken vaak niet ken en ook graag wil lezen. Ik ben nog altijd niet bij het einde van Frits van Oostroms Stemmen op schrift, het eerste deel van de … [Lees meer...] overIn de literatuur zijn meer kranke fantasieën nodig
In 1668 verscheen een postmodern woordenboek
De duim van Koerbagh Op 27 juli 1668 kreeg de Amsterdamse arts en jurist Adriaan Koerbagh een gevangenisstraf van maar liefst tien jaar opgelegd voor het publiceren van een woordenboek. Het boek, met de verdacht zoete titel Een bloemhof van allerley lieflijkheyd sonder verdriet, bevat meer dan 8000 lemma’s met ‘Bastaard-Woorden’. Op het eerste gezicht is het een lange lijst … [Lees meer...] overIn 1668 verscheen een postmodern woordenboek
Neerlandici waren Greta Thunberg voor
In de neerlandistiek lijkt aandacht voor het klimaat iets van de laatste jaren. In de Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (BNTL) is het ‘literaire klimaat’ zelfs een populairder onderwerp dan – laten we zeggen – het natuurlijke klimaat. Onder het trefwoord thema klimaat zijn slechts acht publicaties te vinden, waarvan er maar één voor 2019 geschreven … [Lees meer...] overNeerlandici waren Greta Thunberg voor
Er is meer aandacht nodig voor de betovering
Er overvalt mij een bezitsdrang als ik een (nieuw) boek zie: een nieuwe kaft, een nieuwe auteur, een nieuw verhaal. Ik wil het boek dan hebben. Een fysiek boek kan mij betoveren en de drang om het te bezitten is overweldigend met als gevolg dat ik nu overvolle boekenkasten en dozen vol boeken heb. Gelukkig ben ik ook geefs. Ik geef stapels boeken weg aan studenten die graag … [Lees meer...] overEr is meer aandacht nodig voor de betovering
Het ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
Voor de uitgave van tien voorredes bij taalkundige werken uit het begin van de achttiende eeuw heb ik ontelbare uren doorgebracht in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek. Daar bevond zich namelijk een exemplaar van het indertijd nog niet geheel affe Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Het zoeken in de papieren versie van dit grootste woordenboek ter wereld was … [Lees meer...] overHet ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
De neerlandicus lost geen tevoren bedachte puzzels op
Een gastcollege bij neerlandistiek. Arnon Grunberg is op bezoek in de mastercursus ‘De tragische structuur in de roman’. De studenten hebben Onze Oom gelezen, en de vele overeenkomsten gezien met Antigone, de antieke tragedie van Sophocles die ze ook hebben gelezen. De namen van de hoofdpersonen komen overeen, hun lot, en zo bleken er nog veel meer betekenisvolle parallellen … [Lees meer...] overDe neerlandicus lost geen tevoren bedachte puzzels op
