Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
syntaxis
Waarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Door Marc van Oostendorp Het leukste, het allerleukste, van de taalkunde is geloof ik dat je je steeds weer kunt verwonderen over het alledaagse. Neem de Nederlandse rangtelwoorden: eerste, tweede, derde, vierde, vijfde, zesde, zevende, achtste, negende, tiende, elfde, twaalfde,.... Een eenvoudig rijtje. Derde is een beetje vreemd, want I zou regelmatiger zijn. Zoals … [Lees meer...] overWaarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Jan heeft Marie vorige week en Els gisteren bezocht.
Door Marc van Oostendorp Er zijn inmiddels taalgeleerden die gespecialiseerd zijn in samentrekking. Natuurlijk weten ze altijd ook wel wat over andere onderwerpen, maar er zijn mensen die inmiddels bijna alleen publiceren over samentrekking. Het is makkelijk te begrijpen. Samentrekking is een fascinerend verschijnsel. Wanneer je twee zinnen aan elkaar knoopt met een woord … [Lees meer...] overJan heeft Marie vorige week en Els gisteren bezocht.
Niemand gelooft elkaar nog
Door Marc van Oostendorp Het begon met een post op Facebook van de schrijver Abdelkader Benali: Ja, dat is een wijze inhoud, maar ik ben nu eenmaal geen man van de inhoud, maar van de vorm en ik vond die zin een beetje vreemd klinken, met dat elkaar en zo'n enkelvoudig onderwerp. Helemaal ongrammaticaal is het ook niet, en Benali is een schrijver met een groot … [Lees meer...] overNiemand gelooft elkaar nog
Ze vonden haar een eindje verderop liggen
Door Henk Wolf Ze zag [de dode begraven worden]. We horen [de doofstomme beul haar neus breken], Iedereen hoorde [het hard waaien]. Ik vind [het hier stinken]. Hij voelde [een vuist vlak langs zijn oor suizen]. De bovenstaande zinnen laten zien dat de werkwoorden zien, horen, vinden en voelen als lijdend voorwerp een beknopte bijzin kunnen nemen. Dat zijn de stukjes … [Lees meer...] overZe vonden haar een eindje verderop liggen
Iedere student en iedere docent krijgt korting
Door Marc van Oostendorp Het achtste, laatste deel van The Syntax of Dutch is er! Ongeveer 4000 pagina's telt dit monument nu, een uitgebreidere beschrijving van de zinsbouw werd vermoedelijk nooit over enige taal geschreven. Dit nieuwe deel gaat over nevenschikking en samentrekking. Ik zal er de komende tijd een paar onderwerpen uit behandelen, zoals ik dat ook heb gedaan … [Lees meer...] overIedere student en iedere docent krijgt korting
Zo’n kat wil ik
Door Marc van Oostendorp De leer van de woordsoorten is een puzzel waar de mensheid al eeuwen mee bezig is, en waar nog steeds niet alle stukjes passen. Ja, de meeste talen hebben werkwoorden en zelfstandig naamwoorden. Veel talen hebben ook nog bijvoeglijk naamwoorden en voorzetsels. Maar verder? En hoe weten we eigenlijk dat pakweg le en la in het Frans tot dezelfde … [Lees meer...] overZo’n kat wil ik
Dag van de Nederlandse Zinsbouw 12
De Dag van de Nederlandse Zinsbouw is een jaarlijkse workshop waar taalkundigen vanuit verschillende achtergronden (disciplines, theorieën) in debat gaan over thema’s die betrekking hebben op de zinsbouw van het Nederlands. Dit jaar is de dag geheel gewijd aan corpuslinguïstiek. Tijdstip: 21 december 2018, 9.00-18.00 uur Locatie: Universiteit Gent (Faculteit … [Lees meer...] overDag van de Nederlandse Zinsbouw 12
Er wordt gezongen voor Franca
Door Marc van Oostendorp Over weinig Nederlandse woorden zijn inmiddels zo veel boeken volgeschreven als over er. Je hebt zelfs mensen die zich er-specialisten mogen noemen. Zij buigen zich over prepositioneel er ('Hij zit er op'), over kwantitatief er ('Hij kocht er vier'), locatief er ('Zij woont er'), of over expletief er ('Ik dacht dat er gisteren werd gezongen'). De … [Lees meer...] overEr wordt gezongen voor Franca
Veels te interessant om erover op te houden
Door Henk Wolf Ruim een jaar geleden schreef Marc van Oostendorp een stukje over het -s'je achter veel in woordgroepen als 'veels te interessant'. Hij ging in op twee vragen waar taalkundigen al een hele tijd over nadenken: waar komt het -s'je vandaan en hoe zit een constructie als 'veels te interessant' in het hoofd van moderne sprekers? Misschien kan ik met wat … [Lees meer...] overVeels te interessant om erover op te houden
‘De man’ als voornaamwoord
Door Henk Wolf Voor sommige sprekers van het Nederlands heeft de woordgroep 'de man' een functie die hij voor anderen niet heeft. Dat zie je aan het volgende fragment: Mijn vader kon op geen enkele manier een gesprek voeren. De man sprak geen woord Engels. In dat fragment kan 'de man' worden geïnterpreteerd als een willekeurige mannelijke gesprekspartner van de vader. … [Lees meer...] over‘De man’ als voornaamwoord
Doorsneden met dammen
Door Henk Wolf Een tijdje terug kwam ik in een boek de volgende zin tegen: Het voormalige kanaal werd doorsneden met dammen. Die zin fascineerde me - niet alleen omdat ie tegen m'n taalgevoel inging, maar ook omdat ik hem eerst niet kon ontleden. Ondertussen denk ik dat me dat wel gelukt is, maar m'n benoeming is wat onorthodox. Wie het beter weet, moet het zeggen. Bij de … [Lees meer...] overDoorsneden met dammen
Hulke
Door Henk Wolf Gisteren had ik het erover dat het Nederlands geen voornaamwoord heeft om generieke onbepaalde zelfstandige naamwoorden te vervangen. Vandaag wil ik wijzen op een ander gaatje in het Nederlands. De meeste aanwijzende voornaamwoorden hebben in het Nederlands een vragende tegenhanger. Een paar voorbeeldjes: Die man is boos - Welke man is boos? Dat huis … [Lees meer...] overHulke
Keurig netjes (2): Een corpusstudie
Ton van der Wouden Het Nederlands is een van de best beschreven talen van de wereld. Het is ook moeilijk om niet onder de indruk te raken van alle kennis en informatie die er over onze taal te vinden is in het Taalportaal, de (digitale) Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) en de grote woordenboeken van het INT. Toch zijn er ook allerlei aspecten van het Nederlands waar we … [Lees meer...] overKeurig netjes (2): Een corpusstudie
Wat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
Door Henk Wolf Als ik Nederlands schrijf, mis ik vaak een categorie voornaamwoorden. Die zouden dan moeten staan op de plaats van de woorden tussen vierkante haken in de onderstaande zinnen: Taalveranderingen van het eerste type zijn minder makkelijk te herkennen dan [taalveranderingen] van het tweede type. Volgens mij zijn vliegende vogels typischer dan [vogels] die … [Lees meer...] overWat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
It tsjerke
Door Henk Wolf Wanneer er in het Fries iets verandert, dan is het resultaat meestal dat die taal ietsjes meer op het Nederlands is gaan lijken, óf dat de verschillen tussen de twee talen wat regelmatiger zijn geworden. Een opvallende uitzondering daarop is de geslachtsverandering van het woord tsjerke ('kerk'). Dat is vanouds net als in het Nederlands een de-woord, maar een … [Lees meer...] overIt tsjerke
Nog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Door Henk Wolf Een paar dagen geleden stond hier een stukje van mij waarin ik beargumenteerde dat we in woordgroepen als 'Jan z'n fiets' het stukje 'Jan z'n' als één woord moeten beschouwen en dat dat woord in de tweede naamval staat, de genitief. (Het stukje is hier te lezen.) Niet iedereen was overtuigd. Ik kreeg een aantal reacties en daarin zaten in elk geval twee … [Lees meer...] overNog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Jou schelm!
Door Henk Wolf Wie een ander wil uitschelden, die kan dat doen met alleen een scheldwoord, zoals lummel of rotzak. Hij kan daarvoor ook het voornaamwoord jij zetten. Dan krijg je uitspraken als 'jij lummel!' en 'jij rotzak!'. In wat ouder Nederlands vind je in plaats van dat jij ook vaak de vorm jou. Zo laat Bredero bijvoorbeeld in De klucht van de koe een boef schelden met … [Lees meer...] overJou schelm!
De nieuwe genitief is de oude genitief z’n concurrent
Door Henk Wolf In plaats van 'de buurmans auto' en 'Afkes hond' kun je ook 'de buurman z'n auto' en 'Afke d'r hond' zeggen. Dat is best een gekke constructie, vooral omdat je niet zo snel ziet in welke naamval 'de buurman' en 'Afke' staan'. ''In de datief, natuurlijk!' roepen nu een paar lezers die verstand van naamvallen hebben. En ze houden op met lezen, want ze denken … [Lees meer...] overDe nieuwe genitief is de oude genitief z’n concurrent
Hij heeft de foto’s zien gelaten
Door Henk Wolf Een collega van me schrijft 'sjenlitten' altijd aan elkaar, alsof de Friese woorden sjen ('zien') en litten ('gelaten') samen één woord vormen. Dat is ook niet zo gek, want het is in het Fries niet meteen duidelijk of je nu met één of met twee werkwoorden te maken hebt. Ik kan me best voorstellen dat 'laten zien' als betekeniseenheid wordt opgevat. Immers, … [Lees meer...] overHij heeft de foto’s zien gelaten
Ik boei me niet voor de poppetjes
Door Henk Wolf In een reactie op geenstijl.nl van een paar maanden geleden schrijft iemand 'ik boei me niet voor de poppetjes'. Dan volgt er wat onsmakelijk geweldpraat, maar het gaat me hier ook niet om de inhoud. 'Ik boei me voor' is namelijk een constructie waarvan ik het ontstaan verwacht had. Af en toe googelde ik erop, afgelopen woensdag voor het laatst. En de … [Lees meer...] overIk boei me niet voor de poppetjes
Morgen een week zijn je schoenen klaar
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je zeggen dat er 'over een week' iets staat te gebeuren. In het Fries kan dat net zo goed: 'Oer in wike is it klear'. Je kunt ook het woord vandaag of hjoed toevoegen om aan te geven dat die week begint op de dag dat je de zin uitspreekt. Je krijgt dan zinnen zoals de volgende: Vandaag over een week zijn je schoenen klaar. Hjoed oer in … [Lees meer...] overMorgen een week zijn je schoenen klaar
Wij bin / wij binne
Door Henk Wolf De meervoudsvorm van Friese werkwoorden in de tegenwoordige tijd krijgt als regel een van de uitgangen -e of -je. Zo staat dat in alle boekjes, zo is het in de schrijftaal, zo doen de nieuwslezers van Omrop Fryslân het. Alleen in de dagelijkse praktijk is het nog weleens anders. Er is namelijk een groep werkwoorden waarbij de meervoudsuitgang -e kan worden … [Lees meer...] overWij bin / wij binne
Heel erg nerd: woorden die bijvoeglijknaamwoordje spelen
Door Henk Wolf Met de volgende zinnen is iets vreemds aan de hand: A. Meneer Jansen is een enorme wegwerker. Mevrouw Pietersen is een dikke matrone. B. Meneer Jansen is een enorme geldwolf. Mevrouw Pietersen is een dikke schat. In de A-zinnen heeft het onderstreepte woord z'n woordenboekbetekenis: meneer Jansen is een wegwerker die enorm is, mevrouw … [Lees meer...] overHeel erg nerd: woorden die bijvoeglijknaamwoordje spelen
Transgender is helemaal geen bijvoeglijk naamwoord
Door Henk Wolf Via een linkje in Taalpost van het Genootschap Onze Taal belandde ik laatst bij een artikeltje met de titel 'Transvrouwen bestaan niet, trans vrouwen wel'. Het ging over de spelling van 'transvrouwen', met of zonder spatie. De schrijfster van het artikel, Olave Nduwanje, gebruikt wel een spatie. Ze pleit daarbij niet voor spellingrebellie, maar motiveert haar … [Lees meer...] overTransgender is helemaal geen bijvoeglijk naamwoord
