Als je driehonderd jaar geleden over straat liep in Nederland, kon je een gesprek misschien nog nét volgen. Ga je nóg verder terug, dan wordt het al snel onverstaanbaar voor moderne oren. Taal staat nooit stil: woorden verschuiven van betekenis, klanken verdwijnen en nieuwe vormen ontstaan. Hoe kreeg het Nederlands zijn huidige vorm, welke uitdagingen kent het vandaag — en hoe … [Lees meer...] overHoe klonk het Nederlands 300 jaar geleden?
taalgeschiedenis
Nederlands en status door de eeuwen heen
De Lage Landen zijn altijd al meertalig geweest. Eeuwen geleden was het Latijn de schrijftaal en religieuze taal, maar de mensen spraken lokale dialecten. Vandaag hoor je Nederlands, Engels, Frans, Duits, Italiaans, Engels, Turks, Arabisch door en naast elkaar. Niet alleen de talen, maar ook de status ervan is geëvolueerd. Die evolutie vertelt ons veel over de maatschappij van … [Lees meer...] overNederlands en status door de eeuwen heen
Karel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Over vereenvoudiging van de Franse spelling wordt al eeuwen gediscussieerd. De eerste auteur van een Franstalige grammatica van het Frans, de zestiende-eeuwer Louis Meigret, probeerde de spelling van zijn taal al te veranderen, hem wat logischer te maken door bijvoorbeeld al die letters te schrappen die je wel moet schrijven maar die niemand ooit zegt: de n, de g en de t aan … [Lees meer...] overKarel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Op syn Flaamsk ‘Nederdútsk’
Hawwe Arjen Versloot en ik yn febrewaris ll. Het Friese ‘Nederduits’ útbrocht (sjoch Op z’n Fries ‘Nederduits’ - in skiednis fan it Nederlânsk út Frysk perspekyf wei –, Miet Ooms hat no mei Van vogala tot noncha. Het historische verhaal van de Nederlandse taal in skiednis fan it Nederlânsk út de Flaamske taalsituaasje wei publisearre. Eins hie se doe’t se der troch de útjouwer … [Lees meer...] overOp syn Flaamsk ‘Nederdútsk’
Antisemitisme ontward
Meer dan de geschiedenis van een woord Sinds de Hamas-aanval op Israël van 7 oktober 2023 is de aandacht voor antisemitisme spectaculair gestegen. In het jaar daarvoor publiceerden Nederlandse nieuwsmedia bijna 3.000 stukken die het woord ‘antisemitisme’ bevatten. In het jaar erna waren dat er meer dan 8.500 (data uit Nexis Uni). Antisemitische incidenten laten zich minder … [Lees meer...] overAntisemitisme ontward
Hoe goed ken jij je Jiddisch, goochemerd?
In 1969 namen onderzoekers van het Meertens Instituut een gesprek op tussen twee Amsterdamse, Joodse dames, die geboren waren in 1890 respectievelijk 1900 en herinneringen ophaalden aan hun jeugd. De opname werd gemaakt door de bekende taalkundige Jo Daan (vereeuwigd in Het bureau van J. Voskuil). De gespreksleider was A. Poolman, die tijdens het gesprek vertelt dat hij een … [Lees meer...] overHoe goed ken jij je Jiddisch, goochemerd?
Nou tabee
Het Nederlands telt een hoop verschillende afscheidsgroeten. Denk bijvoorbeeld aan ajuu(s), dag, doei, gegroet, houdoe, later(s), saluut, tot ziens en vaarwel. Zelf heb ik een zwak voor tabee. Ik associeer die afscheidsgroet met mijn vroege jeugd, die ik doorbracht in Den Haag. Ik had toen een Indisch speelkameraadje. Aan het eind van een speeldag riep hij altijd ‘Nou tabee! … [Lees meer...] overNou tabee
Helaas pindakaas, deel twee
Ik moet even terugkomen op mijn bijdrage van vorige week over de uitdrukking helaas pindakaas. Iemand vroeg: komt dit niet uit de reeks stripverhalen Jan Jans en de kinderen van Jan Kruis? Dat zou kunnen, maar ik heb daar geen bewijs voor gevonden. Kruis begon die reeks in 1970 in het tijdschrift Libelle. Helaas zijn er nauwelijks doorzoekbare scans van strips voorhanden, wat … [Lees meer...] overHelaas pindakaas, deel twee
Shiba Ryōkai: de onbereisde polyglot die Japan Duits leerde
“Nederlands, is dat niet gewoon Duits?” Met deze opmerking maak je in Nederland niet veel vrienden, maar Duits is wel een stuk makkelijker te leren als je het Nederlands al beheerst. Dat ondervond de polyglot Shiba Ryōkai 司馬凌海 (1839–1879) ook halverwege de negentiende eeuw, toen hij zo goed als de eerste Japanner was die zich de Duitse taal eigen maakte. Dit was mede dankzij … [Lees meer...] overShiba Ryōkai: de onbereisde polyglot die Japan Duits leerde
Verschenen: Van vogala tot noncha
Is ‘Hebban olla vogala’ echt het oudste zinnetje in het Nederlands? Waarom kondigde Maria van Bourgondië taalwetten af? Was de Statenbijbel het eerste boek in het Standaardnederlands? Was het Nederlands in Vlaanderen inderdaad belabberd tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden? Waarom werd tante Sidonie in de jaren zestig tante Sidonia? Welke woorden en uitdrukkingen … [Lees meer...] overVerschenen: Van vogala tot noncha
Verschenen: Spraakmakend Nederlands
Ongeveer 25 miljoen mensen spreken Nederlands als moedertaal. Je vindt ze niet alleen in Nederland en Vlaanderen, maar ook ver buiten Europa. De bekende taalkundige, auteur en theatermaker Wim Daniëls brengt in Spraakmakend Nederlands de intrigerende geschiedenis van het Nederlands tot leven, van ‘Hebban olla vogala” tot artificiële intelligentie. Op een toegankelijke en … [Lees meer...] overVerschenen: Spraakmakend Nederlands
Waarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
De lezers van Gevleugelde woorden zullen wel weten dat het meervoud van ‘politicus’ politici is. En het meervoud van ‘musicus’ musici. En van ‘cyclus’ cycli. En van ‘stimulus’ stimuli. Maar er zijn ook Latijnse woorden die een meervoud krijgen dat er verdacht Nederlands uitziet. Eén ‘casus’, twee casussen. Eén ‘campus’, twee campussen. Eén ‘cursus’, … [Lees meer...] overWaarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
Op z’n Fries ‘Nederduits’
Bij de te verschijnen monografie over de ontwikkeling van vroegmodern Nederlands in een meertalige omgeving Op het eerste gezicht lijkt het opvallend om deze aflevering van de column Op syn …, die de afgelopen anderhalf jaar in het Fries op Frisistyk verscheen, nu in het Nederlands op Neerlandistiek tegen te komen. Het is evenwel heel logisch gezien het tweede element van … [Lees meer...] overOp z’n Fries ‘Nederduits’
Reading the Lord’s Prayer in English, 1124 – 2024
In this video, I read the same text (the Lord's Prayer) in historical stages of a southeastern English accent, from very late Old English (Anglo-Saxon) through Middle English and Early Modern English. Just for fun, I also project it further and guess, based on ongoing sound changes, what the accent might sound like in another 100 years (although that part is completely … [Lees meer...] overReading the Lord’s Prayer in English, 1124 – 2024
Indentiteit
Waarom schrijven mensen <indentiteit>, <indentiek> enzovoort met een <n> in de eerste lettergreep? Die vraag stelt zich Ton den Boon in de Trouw van 28 maart. Hij komt er niet uit en dat komt mede doordat hij een opvallende denkfout maakt. Den Boon noemt de schrijfwijze met <inde-> namelijk een "spelfout" en een "misspelling". En dat is het met grote … [Lees meer...] overIndentiteit
De kat en haar naam
Biologen geven dieren en planten geleerde Latijnse namen en u zult bij het horen van het woord Felis wel vermoeden dat het gaat om de kat. Is het niet om de kattenbrokjes, dan wel om de tekenfilmpjes. Omdat de Romeinen er een naam voor hadden, wisten ze van het bestaan van het dier. De verspreiding van de kat Dat blijkt niet alleen uit teksten, maar ook uit … [Lees meer...] overDe kat en haar naam
De stekker eruit trekken
Pieter Omtzigt heeft de stekker uit de coalitiebesprekingen getrokken, hoor en lees je nu overal. Die uitdrukking blijkt verrassend jong. De invloed van technische ontwikkelingen op onze woordenschat heeft me altijd geïnteresseerd. Ik bedoel: zonder de uitvinding van stoommachines zouden we nu niet zeggen dat iets of iemand op stoom ligt. Aan het begin van de … [Lees meer...] overDe stekker eruit trekken
Verschenen: Wido Bourel, Frans en toch Vlaams
Het verhaal van Frans-Vlaanderen Tijdens de bekerwedstrijd voetbal tussen de Franse kampioen Parijs Saint Germain en het kleine Frans-Vlaamse stadje Kassel kleurden 35.000 supporters, getooid met evenveel Vlaamse leeuwen, het stadium volledig geel-zwart. We bevinden ons hier in het noorden van Frankrijk. En toch noemen de inwoners zich Vlamingen. Hoe Vlaams zijn die … [Lees meer...] overVerschenen: Wido Bourel, Frans en toch Vlaams
Drie concentrische cirkels
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (2.6) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje bekijken ze aan de hand van enkele voorbeelden de rol van globalisering in … [Lees meer...] overDrie concentrische cirkels
De Bharatās: de stam die India zijn naam gaf
Duizenden jaren geleden stichtten de Bharatās hun koninkrijk in het noorden van het land dat India zou worden en naar hen ook Bhārat heet. Deze naam, heden steeds sterker uitgedragen, is geestelijk rijk en heeft verwanten in de Germaanse talen. Een keuze “India, dat is Bhārat, zal een Verbond van Staten zijn.” Zo begint de grondwet van het land dat zich in 1947 losmaakt … [Lees meer...] overDe Bharatās: de stam die India zijn naam gaf
Die Karoo as universum
Oor velddenke, |xam-Afrikaans, en die Boesman-universiteit Luan Staphorst het op 23 September 2023 hierdie lesing gelewer by die Etienne van Heerden Veldsoirée te Cradock. … [Lees meer...] overDie Karoo as universum
Het belang van sibbe
Ons verwantschapswoord sibbe, de evenknie van Engels sib in sibling, was ooit verbonden met gedachten over vrede en verzoening en kon oorspronkelijk wel eens naar achting en zorg verwezen hebben, net zoals de vergeten volksbenaming diede. Sterke banden Heden staat het vrouwelijke sibbe te boek als een woord voor ‘gezamenlijke verwanten’ … [Lees meer...] overHet belang van sibbe
Een andere naam voor een oude bekende
Sinds de laatste ijstijd is hij op eigen kracht wel nooit zo ver noordelijk als Nederland gekomen, getuige ook de zuidelijke oorsprong van zijn naam kastanje. Toch verdient deze boom ook een of twee namen vanuit de wortels van onze eigen taal. We hebben het hier over de tamme kastanje, die zich vooral kenmerkt door zijn glanzend bruine, eetbare noten in groene … [Lees meer...] overEen andere naam voor een oude bekende
Taallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Dy’t oan ‘e lette Fryske midsiuwen tinkt, sil tinke oan in lânskip dat skaaimerke waard troch in grut tal kleasters. Goed sechtich hawwe dat der west, dy’t yn ‘e rin fan ‘e sechtjinde iuw harren delgong seagen nei oanlieding fan ‘e reformaasje. Ien fan de ferneamdste en rykste kleasters fan Fryslân wie Thabor, dat tusken 1406-1580 bestie yn Tirns (deunby Snits). In soad minsken … [Lees meer...] overTaallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Van balken en zuilen
De bouw behelst vanouds een boel onderdelen die allemaal hun eigen woord hebben. Ver terug gaan balk en zuil. Het een wordt nu meestal begrepen als liggend en hoekig, het ander als staand en rond, maar beide zijn ooit wel met dezelfde betekenis begonnen. Balk De hoge ouderdom van balk met betrekking tot de bouw blijkt uit het bestaan van vele … [Lees meer...] overVan balken en zuilen
