Achter het achtervoegsel 48 Ik heb geen twee linkerhanden. Eenvoudige klusjes in huis kan ik zelf oplossen en voor het timmeren van een uitloopren voor onze kippen draai ik mijn handen ook niet om. Maar het scheppen van beeldende kunst is mij niet gegeven: beeldhouwen, tekenen en schilderen kan ik niet. Het is voor ons ouders dan ook bijzonder dat onze oudste dochter … [Lees meer...] overSchilderen met -ette
taalkunde
Rijmschema’s (op rijm)
https://youtu.be/1jb0qtL5f1w?si=ovYZfK9oLGF3kl5i In deze video leg ik alle rijmschema's uit, op rijm! Ik leg uit hoe een rijmschema werkt, en welke verschillende soorten rijm er zijn, zoals gepaard rijm, omarmend rijm, gekruist rijm, slagrijm en gebroken rijm. … [Lees meer...] overRijmschema’s (op rijm)
Wat aliens ons leren over taal
De xenolinguïstiek is een wetenschap die niet bestaat: de wetenschap van buitenaardse taal, volgens de ondertitel van het boek dat eraan gewijd is. Maar er is geen enkele buitenaardse taal bekend, en aldus heeft dit vakgebied geen enkele empirische grondslag. Niets van wat de geolinguïsten beweren kunnen we op de een of andere wijze toetsen. De xenolinguïsten … [Lees meer...] overWat aliens ons leren over taal
Verschenen: Taal in transformatie
Met de razendsnelle opkomst van kunstmatige intelligentie en taalmodellen zoals ChatGPT, staat taal meer dan ooit in de schijnwerpers. Maar hoe beïnvloeden deze technologische ontwikkelingen onze communicatie, economie en de toekomst van het Nederlands? In haar nieuwste boek, Taal in Transformatie: Technologie, Economie en de Kracht van Generatieve AI, biedt Frieda Steurs, … [Lees meer...] overVerschenen: Taal in transformatie
Duivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Het Duivens, een Liemerse versie van het Kleverlands, heeft enkele opmerkelijke verschijnselen gemeen met het Frans, zoals ‘liaison’ en ‘enchaînement’. Het verschijnsel ‘liaison’ betreft het verschil in de uitspraak van bijvoorbeeld de t in accent grave en accent aigu. De t is bij accent grave niet te horen, maar wel bij accent aigu. Bovendien doet zich hier ‘enchaînement’ … [Lees meer...] overDuivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Je in je pijngrens laten zitten
In een interview in de Trouw van 25 november zei het Nederlandse NSC-Kamerlid Nicolien van Vroonhoven: Die uitspraak intrigeerde me. De betekenis uit de context wel grofweg op te maken: mevrouw Van Vroonhoven vertelde dat ze een begripvolle arbeidsrelatie met haar PVV-collega Geert Wilders onderhield en met hem wilde samenwerken, maar dat ze geen persoonlijke aanvallen … [Lees meer...] overJe in je pijngrens laten zitten
Ik kan niets ruiken stinken
Een van de mooie dingen aan de mens is dat hij zich ineens vragen kan stellen over taal. Waarom klinkt de ene zin natuurlijk, terwijl een andere, die ogenschijnlijk hetzelfde is opgebouwd, dat niet doet? Zo stelde de taalliefhebber Carola Janssen me onlangs een vraag namens haar zoon: Hoe zit dat precies? Alle werkwoorden die een zintuiglijke waarneming uitdrukken, kunnen … [Lees meer...] overIk kan niets ruiken stinken
Trjaarske
In een door Marron Fort opgetekend verhaal komt de volgende Saterfriese zin voor: „In de Foarjier wud 'n oolde Trjaarske Gärslound umebreken.“ Dat betekent zoveel als: “In het voorjaar werd een oud stuk braakliggend land omgeploegd”. Interessant daarin is het woord „Trjaarske“.Dat Friese „Trjaarske“ komt ook als „Tjaarske“ voor en navraag bij een groepje sprekers leert dat het … [Lees meer...] overTrjaarske
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
Voordelen van meertaligheid ‘Ja, je hebt nu wel leuk over die voordelen verteld maar er moeten ook nadelen zijn, waarom horen we daar niks over?’ Gebaseerd op Hoffmann (1991) en Thieme (2023) De afgelopen decennia heb ik veel over meertaligheid* geschreven en gesproken. Aan het eind van college, cursus of lezing kwam vooral van studenten bijna altijd de vraag: ‘Ja, … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Taalverandering betrapt! 2: Geen
Eric Hoekstra bespreekt zinnetjes met negatie overgeleverd uit verschillende periodes van het Oudfries. Vandaag deel 2: Geen. De vrije Fries hoeft op geen legertocht te gaan Dubbele negatie in het Oudfries is vaak van het adverbiale type: (1) Jef hi naut kuma ni wolle, ... als hij NEG komen NEG wil ‘Als … [Lees meer...] overTaalverandering betrapt! 2: Geen
Onderzoek onthult geluiden van kippengeluk
Lancering van de Kippengeluksmeter in zicht Kippen die zachtjes zingen, spinnende geluiden maken en sociale gesprekjes voeren? Nieuw onderzoek brengt ons een stap dichter bij de ontwikkeling van een Kippengeluksmeter, waarmee boeren, beleidsmakers en onderzoekers kunnen peilen wanneer kippen écht gelukkig zijn. De Vakbond voor Dieren heeft onder leiding van Marjolein de … [Lees meer...] overOnderzoek onthult geluiden van kippengeluk
Verschenen: De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands: Inleiding en lexicon
Een lexicon van de Nederlandse woorden en uitdrukkingen die thuishoren in ontkennende zinnen, maar niet in bevestigende hoofdzinnen.In Groningen is het (niet) pluis, je hoeft vanavond (niet) te werken, Piet heeft hoegenaamd (n)iets op zijn geweten, Machteld is (g)een gemakkelijke tante, Ik had haar in jaren (niet) gezien: al deze zinnen hebben gemeen dat ze zonder het gedeelte … [Lees meer...] overVerschenen: De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands: Inleiding en lexicon
Etymologica: Jij-bak
In het Nederlands Dagblad van 23 mei 2024 karakteriseerde journalist Gerard Beverdam het huidige extraparlementaire kabinet als een ‘jij-bak-coalitie’, vanwege de manier waarop de fractieleiders op kritische vragen van de Tweede Kamer reageren. En Sander Schimmelpenninck schrijft in De domheid regeert dat politici het debat saboteren door de jij-bak of de fophef. … [Lees meer...] overEtymologica: Jij-bak
Denkend aan e of en …
Soms schrijven we alleen een e, soms en. Het verschil leidde tot een heuse spellingstrijd, met rond de eeuwwisseling naast een Groen Boekje (de officiële woordenlijst), een Wit, een Rood en zelfs een Blauw boekje. Het middenklassenautootje van het Groot Dictee van 9 november 2024, dat begrepen moet worden als het autootje van de middenklasse, illustreert de kwestie: de tussen-n … [Lees meer...] overDenkend aan e of en …
De nieuwe conceptexamenprogramma’s Nederlands
Deel 1: Het toelichtingsdocument In oktober zijn de nieuwe conceptexamenprogramma’s Nederlands verschenen, opgesteld door een vakvernieuwingscommissie die bestond uit leraren vmbo en havo/vwo, vakexperts, curriculumexperts en een procesregisseur. De conceptexamenprogramma’s hebben betrekking op vmbo-bb, vmbo-kb, vmbo-gl/tl, havo en vwo en bestaan uit een karakteristiek van … [Lees meer...] overDe nieuwe conceptexamenprogramma’s Nederlands
Wat zit er achter uitdrukkingen, gezegdes en spreekwoorden?
Uitdrukkingen, gezegdes en spreekwoorden komen in de meeste talen voor, hoewel er verschillen bestaan tussen bijvoorbeeld Franse en Nederlandse uitdrukkingen. Ze worden dagelijks gebruikt door iedereen, soms zonder het te beseffen. Ongeacht leeftijd, geslacht of afkomst komen ze voor om te communiceren en een band met anderen op te bouwen. Iedereen kent wel iemand die ze soms … [Lees meer...] overWat zit er achter uitdrukkingen, gezegdes en spreekwoorden?
Verschijnt binnenkort: Taal van het Friese landschap
Het Friese landschap is een boeiend geheel van gevarieerde gebieden. Het merengebied, de kleistreken van Westergo en Oostergo, de woudstreken, het Waddengebied of Gaasterlân, steeds zijn er veel bijzondere plekken als je erdoorheen rijdt, fietst, vaart of loopt. Dat landschap is in de afgelopen eeuwen sterk veranderd. Er is veel verdwenen en begrippen die erbij hoorden zijn … [Lees meer...] overVerschijnt binnenkort: Taal van het Friese landschap
Etymologica: Het gebied Rekselaar bij Genderen
Het Rekselaar is het gebied ten noorden van Genderen. Soms is het ‘de’ Rekselaar, soms ‘het’ Rekselaar. Dit inconsistente lidwoord-gebruik is te zien als een teken dat mensen niet weten waar de naam voor staat of vandaan komt. Hieronder volgt een poging de naam te verklaren. Het Rekselaar op de kadastrale kaart van Genderen van 1832. De smalle percelen ten westen van de … [Lees meer...] overEtymologica: Het gebied Rekselaar bij Genderen
Van de Jordaan naar de Gazastrook in Amsterdam?
Wie heeft wanneer de naam Nederland voor ons landgebied naar voren geschoven? Daar zal ongetwijfeld naamkundig over nagedacht en geschreven zijn, maar dat laat ik hier even buiten beschouwing. Ik begin met deze vraag naar aanleiding van het stukje van Paulien Cornelisse op de voorpagina van De Volkskrant van 11 november, getiteld 'Jammer dat Nederland al Nederland heet'. … [Lees meer...] overVan de Jordaan naar de Gazastrook in Amsterdam?
“Ambigue”: een geval van woordbeeldbesmetting?
In de Trouw van 1 november stond de volgende zin: "Democratieën kunnen ook verzanden in een zogenaamde anocratie, een regeringssituatie waarbij de plek van de macht ambigue is geworden." Daarin viel me de spelling ambigue op, met een <e> die lastig te verantwoorden is, zeker omdat de Trouw in 2021 bekend heeft gemaakt de officiële spellingregels te gaan gebruiken. … [Lees meer...] over“Ambigue”: een geval van woordbeeldbesmetting?
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
In dit artikel wordt ingegaan op kernwaarden van etniciteit, waarvan taal er één is. In sommige migrantengemeenschappen speelt het een grotere rol dan in andere. Smolicz introduceerde het begrip ‘ethnic core values’. Kernwaarden van etniciteit: Waarom verdwijnt het Nederlands in emigratielanden zo snel? Nederlanders die vertrokken zijn naar emigratielanden als de VS, … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Taalverandering betrapt! 1: De cyclus van negatie
Eric Hoekstra bespreekt zinnetjes met negatie overgeleverd uit verschillende periodes van het Oudfries. Vandaag deel 1. De cyclus van negatie. Als hij het geld voor de zeggenschap over de vrouw niet wil geven Wat een zinnetje weer, nietwaar? De man was in Oudfriese tijden verplicht om een ‘mondschat’ te betalen om de juridische zeggenschap over zijn vrouw te verkrijgen. … [Lees meer...] overTaalverandering betrapt! 1: De cyclus van negatie
Winnaars groot dictee der Nederlandse taal bekend
Het groot dictee der Nederlandse taal is dit jaar gewonnen door tekstcorrector Irene Vorstenbosch (47 jaar) uit Vught en de Rotterdamse actuaris Wouter de Voogd (26 jaar) uit Rotterdam met beiden slechts vijf fouten. Dat is afgelopen weekend bekend geworden tijdens de uitzending van het KRO-NCRV programma De taalstaat op NPO Radio 1, live vanuit de centrale bibliotheek in … [Lees meer...] overWinnaars groot dictee der Nederlandse taal bekend
Middelnederlands tere ‘boom’: een spookwoord?
Het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) noemt in deel VIII in kolom 247-48 een zelfstandig naamwoord tere m. of vr. met de betekenis ‘boom’. Er wordt daarbij verband gezocht met gelijksoortige vormen, die inderdaad ‘boom’ betekenen, zoals Engels tree; Gotisch triu; Oudfriesch trê, Oudengels treo, trio; Oudnoors tré, en het zou verder verwant zijn met Grieks doru en drûs. Het … [Lees meer...] overMiddelnederlands tere ‘boom’: een spookwoord?
22 november 2024: TaalTheaterNacht in Emmen
De Stichting Taalpodium Emmen, kortweg STEM, viert haar 35-jarig jubileum, in samenwerking met Facet, met een extra feestelijke TaalTheaterNacht. Inmiddels 35 jaar geleden vond de eerste TaalTheaterNacht plaats, met optredens van vele bekende en minder bekende artiesten. Twee schrijvers die toen ook optraden, dichter en columnist Jean Pierre Rawie en de Drentse … [Lees meer...] over22 november 2024: TaalTheaterNacht in Emmen
