Spreekwoord van de week • “Wij van WC-Eend”
Advies geven in overeenstemming met je eigenbelang
Mogelijk trek je bij het lezen van de titel al een wenkbrauw op: “is dat wel een spreekwoord?”
Een begrijpelijke vraag, dit is immers de slagzin van een populaire reclame uit 1989 van het merk WC-Eend waarin ‘experts’ van het bedrijf zelf hun eigen product aanprijzen: “Wij van WC-Eend adviseren… WC-Eend.”
De slagzin was zo populair dat hij 18 jaar later, in 2007, nog de prijs voor de beste slogan aller tijden wist te behalen. Ook al was deze verkiezing beïnvloed, dat de uitspraak bleef hangen was dus wel duidelijk. Zeker omdat hij sinds 1996 al niet meer in de reclames van WC-Eend was gebruikt.
Deze slagzin, bedacht door Bart Kuiper en Hans van Dijk, is sindsdien een volledig eigen leventje gaan leiden en slaat al lang niet meer op het product. Het is een uitdrukking geworden die gebruikt wordt wanneer mensen enkel in eigen belang handelen terwijl ze doen alsof ze advies of informatie geven.
Zo wordt er bijvoorbeeld gesproken van WC-Eend Wetenschap wanneer er het vermoeden heerst dat bedrijven conclusies van een onderzoek proberen te beïnvloeden tot een gunstig resultaat voor het bedrijf zelf.
Maar ook de volledige uitdrukking houdt stand: Ewoud Sanders merkte al op dat de eend makkelijk door andere woorden vervangen kan worden (“Wij van x adviseren x”), maar dat de potsierlijkheid van de uiting dan gewoon behouden blijft.
De slagzin heeft zich in redelijk korte tijd volledig weten te verweven in het (figuurlijke) Nederlandse taalgebruik en vormt daarom een vrij jonge toevoeging aan de collectie Nederlandse uitdrukkingen.
En of het nu écht een spreekwoord of eerder een uitdrukking, gezegde of zegswijze is, is uiteraard ook een kwestie. Zelf zou ik zeggen dat we hier te maken hebben met een uitdrukking, maar de meningen mogen verschillen.
Hoe dan ook, “Spreekwoord óf Gezegde óf Zegswijze óf Uitdrukking van de week” rolt net iets minder makkelijk van de tong en het wordt toch wel degelijk spreekwoordelijk gebruikt.
Daarom adviseren wij van Jong Neerlandistiek om het nu toch als spreekwoord van de week te categoriseren, dat werkt nou eenmaal het beste. 😉
O, ik heb altijd (onbewust) gedacht dat een gezegde 1 werkwoord heeft (“De/het/een X ….en/…t”) en een spreekwoord 2 (“Wie/(Zo)Als [/] De/het/een …en/…t, …en/…t de/het/een …”)? [Dus dan is het een gezegde?]
Een spreekwoord is mijner inziens een bepaalde wijsheid. Een gezegde daarentegen lijkt mij meer van een reactie-aard. Ik denk dat de (overigens gouden) opmerking ‘wij van WC-eend’ alles heeft van een gezegde. Volksgezegde, want daar hoort de straathumor thuis! Volkswijsheid en de gebruiker die het op zichzelf betrekt: vol van milde (glimlach-) zelfspot!